Zmiany strukturalne w gospodarstwach rolnych na ziemiach polskich przed odzyskaniem niepodległości

Włodzimierz Dzun

doi:10.53098/wir.2018.3.180/14

Autor

Włodzimierz Dzun Prof. dr hab. Włodzimierz Dzun, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa,

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2018.3.180/14

Słowa kluczowe:

gospodarstwa rolne, struktura gospodarstw, uwłaszczenie chłopów, zabory

Abstrakt

W opracowaniu podjęto próbę analizy zmian strukturalnych w gospodarstwach rolnych w poszczególnych zaborach w okresie od początków realizacji procesów uwalniania chłopów z poddaństwa i ich uwłaszczania do uzyskania niepodległości. Analiza wykazała ścisłe powiązanie skali i dynamiki zmian strukturalnych w gospodarstwach rolnych z czasem i sposobem realizacji reform uwłaszczeniowych oraz przeobrażeniami w otoczeniu gospodarstw wynikającymi z realizowanej polityki społeczno-gospodarczej państw zaborczych. W rezultacie skala zmian w gospodarstwach rolnych w poszczególnych zaborach była bardzo zróżnicowana. Pod względem struktury obszarowej, wyposażenia technicznego, organizacji i zarządzania, poziomu intensyfikacji produkcji rolniczej i wyników produkcyjnych najbardziej korzystne zmiany zaszły w gospodarstwach w zaborze pruskim (przede wszystkim w Wielkopolsce i na Pomorzu), mniej korzystnie w Królestwie Polskim i najmniej w zaborze austriackim i na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego włączonych do Rosji.

Bibliografia

Chomać-Klimek R. (1970). Struktura agrarna Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w. Warszawa: PWN.

Grabski W., Stojanowski J., Wyrężak J. (1936). Rolnictwo Polski 1914–1920. Warszawa 1936.

Groniewski K. (1976). Uwłaszczenie chłopów w Polsce. Geneza – realizacja – skutki. Warszawa: Wiedza Powszechna.

GUS (1939). Mały Rocznik Statystyczny. Warszawa.

GUS (1991). Historia Polski w liczbach. Rolnictwo. Leśnictwo. Warszawa.

GUS (1994). Historia Polski w liczbach. Ludność. Terytorium. Warszawa.

GUS (1998). Historia Polski w liczbach. Materialne warunki życia. Warszawa.

GUS (2006). Historia Polski w liczbach. Gospodarka. Warszawa.

GUS (2012). Zarys historii Polski w liczbach. Społeczeństwo. Gospodarka. Warszawa.

GUS (2014). Historia Polski, Polska w Europie. Warszawa.

Leszczyńska C. (2018). Wieś pouwłaszczeniowa, materiał powielany – referat na seminarium w Instytucie Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Łuczak C. (2001). Dzieje gospodarcze Wielkopolski w okresie zaborów (1815–1918). Poznań: PSO.

Łukasiewicz J. (1983). Drogi rozwoju rolnictwa na ziemiach polskich. W: Polska XIX wieku, wyd. 2, Warszawa: Wiedza Powszechna

Madejczyk C. (1956). Burżuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce. Warszawa: KiW.

Mieszczankowski M. (1960). Struktura agrarna Polski międzywojennej. Warszawa: PWN.

Mieszczankowski M. (1983). Rolnictwo II Rzeczpospolitej. Warszawa: KiW.

Roszkowski W. (1986). Gospodarcza rola większej prywatnej w własności ziemskiej w Polsce 1918–1939. Warszawa: Szkoła Główna Planowania i Statystyki.

Strużek B. (1979). Rozwój rolnictwa i przemiany na wsi w latach 1918–39. W: Z. Grochowski, A. Woś (red.). Procesy rozwojowe polskiego rolnictwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.

Woś A. (1987). Rozwój i postęp w rolnictwie polskim. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.