Drobne gospodarstwa w rolnictwie polskim. Próba definicji i charakterystyki

Abstrakt

W artykule podjęto próbę zdefiniowania drobnych gospodarstw rolnych w polskim rolnictwie, określenia ich liczebności oraz dokonania charakterystyki pod kątem realizacji celów rolnictwa zrównoważonego. Przyjmując, że są to gospodarstwa bardzo małe obszarowo (do 5 ha) i bardzo małe ekonomicznie (do 4 SO), stwierdzono, że takich gospodarstw w polskim rolnictwie w 2010 roku było ponad 1,4 mln i stanowiły one 63% ogółu gospodarstw osób fizycznych. Liczba tych gospodarstw znacząco się zmniejsza, ale ich udział pozostaje wciąż bardzo duży. Analiza tej zbiorowości wykazała, że z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju zdecydowana większość tych gospodarstw nie spełnia podstawowego wymogu, jakim jest wnoszenie, adekwatnego do posiadanego obszaru użytków rolnych i pozostałych środków produkcji, wkładu w zaspokojenie potrzeb żywnościowych społeczeństwa. W gospodarstwach tych widoczna jest tendencja do obniżania się i tak już niskiego poziomu produkcji roślinnej i wycofywania się z produkcji zwierzęcej. W rezultacie zapewniają one coraz mniej rzeczywistych miejsc pracy, a dochody z produkcji rolniczej w budżetach gospodarstw powiązanych z takimi gospodarstwami stanowią coraz mniejszy udział. Poza tym charakteryzują się one bardzo niskim poziomem środowiskowego zrównoważenia. Przede wszystkim nie realizują tak ważnego zadania, jakim jest utrzymanie potencjału produkcyjnego gleb. Analiza tych gospodarstw wyraźnie wskazuje na konieczność bardzo ostrożnego ich wspomagania ze strony państwa. Pomoc ta powinna się wiązać z jasno sprecyzowanymi obowiązkami produkcyjnymi i pozaprodukcyjnymi, i nie powinna hamować ewolucji gospodarstw rodzinnych w kierunku poprawy ich struktury obszarowej i produkcyjno-ekonomicznej.