Substytucyjność źródeł dochodu producenta rolnego

Abstrakt

W artykule podjęto ważną kwestię wpływu polityki na zachowania się producentów rolnych. Przedstawiono wybór producenta maksymalizującego dochód dla dwu zmiennych. Tymi zmiennymi (źródłami dochodu) są renta polityczna oraz renta ekonomiczna. Ta pierwsza to efekty dochodowe polityki rolnej, ta druga to efekty dochodowe poprawy wydajności czynnika pracy. Dla określenia tego pokazano mechanizm wyboru producenta – wskazuje to na podejście pozytywne. W sensie zaś normatywnym analizowano, czy producenci nie stają się coraz bardziej uzależnieni od efektów polityki rolnej i czy nie odbywa się to kosztem dążenia do poprawy efektywności produkcji, jako fundamentalnych źródeł wzrostu dochodów (ich funkcji celu). W taki sposób nie podejmowano jeszcze kwestii efektów dochodowych polityki rolnej (renta polityczna) w substytucji do wysiłków na rzecz poprawy efektywności (renta ekonomiczna). Poddano weryfikacji tezę, że renta polityczna wypiera rentę ekonomiczną. Gdyby nie było efektu wypierania renty ekonomicznej przez rentę polityczną, to udział dopłat w dochodach byłby stały. O efekcie wypierania mogą świadczyć ujemne krańcowe stopy i elastyczność substytucji renty ekonomicznej i renty politycznej. Dla osiągnięcia celu badawczego przyjęto określony sposób analizy. Rozumowanie ma charakter analityczny, czyli jest oparte na wyprowadzanych formułach i wzorach matematycznych, które pozwalają ująć istotę omawianych zależności. Empiryczna ilustracja postawionych hipotez dokonana została na podstawie próby badawczej, tj. ponad 11 tys. gospodarstw rolnych, o których dane zbierane są w ramach FADN.