Wieś, obszar wiejski, ludność wiejska – o problemach z ich definiowaniem. Wielowymiarowe spojrzenie
Słowa kluczowe:
wieś, obszar wiejski, ludność wiejska, kategorie badawczeAbstrakt
Terminy, takie jak: „wieś”, „obszar wiejski” czy „ludność wiejska” należą do kategorii badawczych powszechnie używanych, ale jednocześnie są to pojęcia niejednoznacznie rozumiane i definiowane. W niniejszym opracowaniu podjęte zostaną rozważania nad tym, jakie problemy określają wieś, jakie warunki decydują o kwalifikacji jakiegoś obszaru jako wiejskiego, jakie cechy wyróżniają ludność wiejską jako specyficzny segment populacji. Z uwagi na fakt, że coraz częściej współczesne studia wiejskie stanowią kompozycję idei różnych nauk społecznych, a wręcz odwołują się do potrzeby holistycznego ujmowania problematyki wiejskiej, przegląd problemów związanych z definiowaniem tytułowych kategorii, zostanie osadzony w wielowymiarowej perspektywie. Określą ją trzy ścieżki interpretacyjne: socjologiczna, ekonomiczna i geograficzna, wzbogacone o wątek ewolucyjnego przeobrażania kategorii wsi i obszaru wiejskiego w krajowym dorobku naukowym. Ostatnia część opracowania uzupełniona zostanie o szkic demograficzny cech wyróżniających populację wiejską.Bibliografia
Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2003–2007. GUS, Warszawa, 2009.
Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2010–2012. GUS, Warszawa, 2014.
Bański J., 2002: Geografia wsi – nowa dyscyplina badawcza polskiej geografii. Przegląd Geograficzny nr 74 (3).
Bański J., 2006: Geografia polskiej wsi. PWE, Warszawa.
Bański J., 2009: Typy obszarów funkcjonalnych w Polsce. Ekspertyza dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, IGiPZ PAN, Warszawa.
Bański J., 2011: Wieś w badaniach geograficznych – ewolucja badań i przegląd koncepcji obszaru wiejskiego. [w:] Wieś jako przedmiot badań naukowych, M. Halamska (red.). EUROREG, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.
Bronikowski W., 1934: Drogi postępu chłopa polskiego. Państwowy Instytut Gospodarstwa Wiejskiego, Puławy.
Bujak F., 1903: Żmiąca, wieś powiatu limanowskiego. Stosunki gospodarcze i społeczne. Gebethner i Wolf, Kraków.
Buttel F.H., 2001: Rural sociology. [w:] International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. Elsevier, vol. 20, Amsterdam.
Chałasiński J., 1984: Młode pokolenie chłopów. Państwowy Instytut Kultury Wsi, Warszawa.
Cloke P., 2003: Country Visions. Pearson, Harlow.
Cloke P., Marsden T., Mooney P. (red.), 2006: Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London–Thousand Oaks–New Delhi.
Copus A., Psaltopoulos D., Skuras D., Terluin I., Weingarten P., 2008: Approaches to Rural Typology in the European Union, T. Ratinger, F.H. Giray (red.). JRC Technical Report series JRC48464, EUR 23634 EN.
Czapiewski K., 2010: Koncepcja wiejskich obszarów sukcesu społczno-gospodarczego i ich rozpoznanie w województwie mazowieckim. Studia Obszarów Wiejskich t. XXII. Komisja Obszarów Wiejskich PTG, IGiPZ PAN, Warszawa.
Czarnecki A., 2011: O niewątpliwych pożytkach rozwoju wielofunkcyjnego. [w:] Wieś jako przedmiot badań naukowych, M. Halamska (red.). EUROREG, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.
Frenkel I., 2007: Pracujący w gospodarstwach rolnych – według spisów rolnych w latach 2002 i 2005: Studia i Monografie nr 1, IRWiR PAN, Warszawa.
Frenkel I., 2013: Zatrudnienie i struktura dochodów w gospodarstwach rolnych w latach 2005–2010. IRWiR PAN, Warszawa.
Gałęski B., 1966: Socjologia wsi. Podstawowe pojęcia. Współczesna Biblioteka Naukowa Omega, PWN, Warszawa.
Gierańczyk W., Kluba M. (red.), 2008: Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce. Studia Obszarów Wiejskich t. XIII, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, IGiPZ PAN, Warszawa.
Gorlach K., 2004: Socjologia obszarów wiejskich. Problemy i perspektywy. Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.
Grabski Wł., 1936: System socjologii wsi. Składniki wsi. Roczniki Socjologii Wsi. Studia i Materiały, t. I.
Grabski Wł., 1937: System socjologii wsi. Wieś i ziemia w przeszłości. Roczniki Socjologii Wsi, Studia i Materiały, t. II.
GUS, 2013: Obszary wiejskie. Powszechny Spis Rolny 2010. Warszawa.
Halamska M., 2011: Wiejskość jako kategoria socjologiczna. Wieś i Rolnictwo nr 1(150).
Halamska M. (red.), 2011a: Wieś jako przedmiot badań naukowych. Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.
Halfacree K., 2009: Rurality and post-rurality. [w:] International Encyclopedia of Human Geography, R. Kitchin, N. Thrift (red.). Vol. 9, Elsevier, Amsterdam.
Kaleta A., 1998: Obszar wiejski i koncepcje jego rozwoju. [w:] Rozwój obszarów wiejskich w perspektywie integracji z UE. FAPA, UMK, SGGW, Toruń.
Kiełczewska-Zaleska M., 1972: Geografia osadnictwa. Zarys problematyki. Wyd. 3, PWN, Warszawa.
Kłodziński M., 2008: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w Polsce. [w:] Polska wieś i rolnictwo w Unii Europejskiej. Dylematy i kierunki przemian, M. Drygas, A. Rosner (red.). IRWiR PAN, Warszawa.
Kostrowicki J., 1976: Obszary wiejskie jako przestrzeń wielofunkcyjna. Zagadnienia badawcze i planistyczne. Przegląd Geograficzny t. XLVIII, z. 4.
Krzywicki L., 1937: Społeczeństwo pierwotne, jego rozmiary i wzrost. Wyd. Kasy im. Mianowskiego, Instytutu Popierania Nauki.
Majewski E., 2008: Trwały rozwój i trwałe rolnictwo – teoria a praktyka gospodarstw rolniczych. SGGW, Warszawa.
Matuszczak A., 2013: Zróżnicowanie rozwoju rolnictwa w regionach Unii Europejskiej w aspekcie jego zrównoważenia. PWN, Warszawa.
Poczta W., Mrówczyńska-Kamińska A., 2004: Agrobiznes w Polsce jako subsystem gospodarki narodowej. Wyd. Akademii Rolniczej, Poznań.
Podedworna H., 2006: Wieś jako przestrzeń konsumpcji i produkt rynkowy. Roczniki Socjologii Wsi, t. 26.
Prognoza ludności Polski na lata 2008–2035. GUS, www.stat.gov.pl (pobrane 1.10.2020 r.).
Rocznik Demograficzny 2009. GUS, Warszawa,
Rosner A. (red.), 2007: Zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich a zróżnicowanie dynamiki przemian. IRWIR PAN, Warszawa.
Rosner A., 2008: Uwarunkowania społeczno-gospodarcze związane z restrukturyzacją funkcji rolniczej wsi. [w:] Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008–2033, K. Saganowski, M. Zagrzajewska-Fiedorowicz, P. Żuber (red.). Tom I, MRR, Warszawa.
Rosner A., 2012: Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Wiejskie obszary zmniejszające zaludnienie i koncentrujące ludność wiejską. IRWiR PAN, Warszawa.
Rudnicki R., 2010: Zróżnicowanie przestrzenne wykorzystania funduszy Unii Europejskiej przez gospodarstwa rolne w Polsce. Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań.
Stanny M., 2011: Wieś jako przedmiot badań demograficznych. [w:] Wieś jako przedmiot badań naukowych na początku XXI wieku, M. Halamska (red.). EUROREG, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.
Tkocz J., 1998: Organizacja przestrzenna wsi w Polsce. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Tomczak F., 2004: Od rolnictwa do agrobiznesu. Transformacja gospodarki rolniczo-żywnościowej Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. SGH, Warszawa.
Wesołowska M. (red.), 2011: Wiejskie obszary peryferyjne – uwarunkowania i czynniki aktywizacji. Studia Obszarów Wiejskich t. XXVI, Komisja Obszarów Wiejskich PTG, IGiPZ PAN, Warszawa.
Wilkin J., 2008: Ewolucja paradygmatów rozwoju obszarów wiejskich. Wieś i Rolnictwo nr 3 (140).
Wilkin J. (red.), 2010: Wielofunkcyjność rolnictwa. Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne. IRWiR PAN, Warszawa.
Wilkin J., 2011: Jak zapewnić rozwój wsi w warunkach zmniejszającej się roli rolnictwa? [w:] Wieś jako przedmiot badań naukowych, M. Halamska (red.). EUROREG, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.
Woods M., 2005: Rural Geography: processes, responses and experiences in rural restructuring. Sage, London.
Woods M., 2009: Rural geography: blurring boundaries and making connections. Progress in Human Geography, December 2009 nr 33.
Woś A., Tomczak F., 1983: Ekonomika rolnictwa. Zarys teorii. Państwowe Wyd. Rolnicze i Leśne, Warszawa.
Woś A., Zegar J., 2002: Rolnictwo społecznie zrównoważone. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Wójcik M., 2012: Geografia wsi w Polsce. Studium zmiany podstaw teoretyczno-metodologicznych. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zegar J., 2012: Współczesne wyzwania rolnictwa. PWN, Warszawa.
