Spory sądowe dotyczące zmian przeznaczenia gruntów rolnych jako wyzwanie planowania przestrzennego na obszarach wiejskich w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2024.2.203/05Słowa kluczowe:
planowanie przestrzenne, zmiana przeznaczenia gruntów rolnych, obszary wiejskie, sądy administracyjneAbstrakt
Celem artykułu było określenie, w jaki sposób orzeczenia sądowe dotyczące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych wpływały na polski system planowania przestrzennego w latach 2014–2023. W związku z realizacją tego celu przeanalizowano bazę danych orzeczeń ze strony Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). Jest to zbiór wszystkich opublikowanych orzeczeń NSA oraz wojewódzkich sądów administracyjnych. W bazie wyszukano orzeczenia wydane w latach 2014–2023, w których (uwzględniając zarówno sentencję wyroku, jak i uzasadnienie) pojawia się wyrażenie „zmiana przeznaczenia gruntów rolnych” (z odmianą słów). Wyodrębniono 5324 orzeczenia, z których po całościowej analizie wydzielono 142 orzeczenia dotyczące bezpośrednio konfliktów przestrzennych związanych ze zmianą przeznaczenia gruntów rolnych. Z przeprowadzonych przez autorów badań wynika, że większość orzeczeń potwierdza brak możliwości zmiany przeznaczenia gruntu rolnego. Większość skarżących to podmioty prywatne, niemniej występuje znaczna grupa skarżących podmiotów publicznych. Istotna część skarg dotyczy planów miejscowych i decyzji o warunkach zabudowy.
Bibliografia
Bański J. (2011). Obszary wiejskie a planowanie przestrzenne – w poszukiwaniu koncepcji i wizji rozwoju. Studia KPZK PAN, 133, 88–102.
Borisov B. (2015). Spatial planning in regional planning of agricultural lands and rural areas. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 21 (4), 751–756.
Cymerman R. (2010). Problemy odrolnienia i odlesienia gruntów. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Rolnictwo, 96 (576), 45–58.
Czapiewski K. (2013). Planowanie przestrzenne na obszarach wiejskich – przegląd istniejących źródeł informacji. Biuletyn KPZK PAN, 252, 132–142.
Czechowski P., Niewiadomski A. (2012). Obszary wiejskie a planowanie przestrzenne. Studia Iuridica Agraria, 10, 227–238. DOI: https://doi.org/10.15290/sia.2012.10.14
Elbakidze M., Dawson L., Andersson K., Axelsson R., Angelstam P., Stjernquist I., Thellbro C. (2015). Is spatial planning a collaborative learning process? A case study from a rural–urban gradient in Sweden. Land Use Policy, 48, 270–285. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2015.05.001
Feltynowski M. (2018). Planowanie przestrzenne gmin wiejskich. Zastosowanie koncepcji polityki opartej na dowodach. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8088-954-5.01
Fogel A. (2023). Gminne akty planowania przestrzennego jako instrumenty ochrony zabytków nieruchomych. Studia BAS, 1 (73), 47–58. DOI: https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2023.04
Fogel A. (2012). Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne. Człowiek i Środowisko, 4 (36), 73–83.
Gallent N., Shaw D. (2007). Spatial planning, area action plans and the rural-urban fringe. Journal of Environmental Planning and Management, 50 (5), 617–638. DOI: https://doi.org/10.1080/09640560701475188
Ge D., Lu Y. (2021). A strategy of the rural governance for territorial spatial planning in China. Journal of Geographical Sciences, 31 (9), 1349–1364. DOI: https://doi.org/10.1007/s11442-021-1900-6
Goździewicz-Biechońska J. (2015). Wsparcie działalności rolniczej na obszarach Natura 2000 w świetle Wspólnej Polityki Rolnej UE. Przegląd Prawa Rolnego, 1 (16), 121–137. DOI: https://doi.org/10.14746/ppr.2015.16.1.6
Kurowska T. (2016). Planowanie przestrzenne a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Studia Iuridica Agraria, 14, 47–61. DOI: https://doi.org/10.15290/sia.2016.14.03
Nowak M.J., Dziedzic-Bukowska J. (2024). Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne – analiza najnowszych zmian. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Nowak M.J., Mickiewicz P. (2017). Odrolnienia gruntów w planach miejscowych a rozwój gospodarczy i ład przestrzenny regionów UE na przykładzie województwa zachodniopomorskiego. Marketing i Rynek, 10 (CD), 425–432.
Nowak M.J., Śleszyński P., Ostrowska A. (2021). Orzeczenia sądów administracyjnych dotyczące studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Perspektywa polityki publicznej i geograficzna. Studia Regionalne i Lokalne, 84 (2), 75.
Nowak M.J., Śleszyński P., Ostrowska A. (2020). Orzeczenia sądów administracyjnych w systemie gospodarki przestrzennej – perspektywa funkcjonalna i realizacyjna: Studium przypadku województwa mazowieckiego. Samorząd Terytorialny, 7–8, 109–128.
Nowak M.J., Śleszyński P., Ostrowska A., Oleńczuk-Paszel A., Śpiewak-Szyjka M., Mitrea A. (2023). Planning disputes from the perspective of court rulings on building conditions. A case study of Poland. Planning Practice & Research, 38 (3), 425–446. DOI: https://doi.org/10.1080/02697459.2023.2186358
NSA [Naczelny Sąd Administracyjny] (2024). Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych. https://orzeczenia.nsa.gov.pl/cbo/query (dostęp: 01.02.2024).
Poerwoningsih D., Antariksa, Leksono A.S., Hasyim A.W. (2016). Integrating visibility analysis in rural spatial planning. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 227, 838–844. DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.06.153
Puren K., Roos V., Coetzee H. (2018). Sense of place: Using people’s experiences in relation to a rural landscape to inform spatial planning guidelines. International Planning Studies, 23 (1), 16–36. DOI: https://doi.org/10.1080/13563475.2017.1329087
Scott M. (2023). Spatial planning and rural quality of life. W: P.H. Johansen, A. Tietjen, E.B. Iversen, H.L. Lolle, J.K. Fisker (red.). Rural Quality of Life. Manchester: Manchester University Press.
Scott M. (2019). Spatial planning and the rural economy. W: M. Scott, N. Gallent, M. Gkartzios (red.). The Routledge Companion to Rural Planning (s. 219–236). Abingdon–New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315102375-23
Scott A.J., Carter C., Reed M.R., Larkham P., Adams D., Morton N., Waters R., Collier D., Crean C., Curzon R., Forster R., Gibbs P., Grayson N., Hardman M., Hearle A., Jarvis D., Kennet M., Leach K., Middleton M., Schiessel Harvey N., Stonyer B., Coles R. (2013). Disintegrated development at the rural–urban fringe: Re-connecting spatial planning theory and practice. Progress in Planning, 83, 1–52. DOI: https://doi.org/10.1016/j.progress.2012.09.001
Sowińska-Świerkosz B., Soszyński D. (2022). Spatial indicators as a tool to support the decision- making process in relation to different goals of rural planning. Land Use Policy, 119, 106180. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2022.106180
Sun S. (2023). Transformation from Urban and Rural Planning to Territory Spatial Planning. Frontiers of Urban and Rural Planning, 1 (1), 2. DOI: https://doi.org/10.1007/s44243-022-00004-5
Śleszyński P. (2023). Oszacowanie wyłączeń gruntów rolnych z produkcji rolnej w Polsce. Studia BAS, 1 (73), 21–45. DOI: https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2023.03
Wróblewski D. (2023). Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych jako inwestycja. Praca magisterska. Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński.
WSA [Wojewódzki Sąd Administracyjny] (2023). Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 22 lutego 2023 r., sygn. II SA/Rz 1193/22, https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/D7C1C1D886 (dostęp: 20.01.2024).
WSA (2014). Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 29 kwietnia 2014 r., sygn. IV SA/Wa 382/14, https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/ADFF833EE9 (dostęp: 20.01.2024).
Zdanowicz A. (2018). Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych klas I–III na cele nierolnicze w kontekście stosowania tzw. obwiedni. Człowiek i Środowisko, 41 (1), 49–63.
Zębik G. (2022). Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych oraz wyłączenie z produkcji rolnej. W: D. Łobos-Kotowska, P. Gała (red.). Współczesne problemy prawa rolnego i żywnościowego [II] (s. 57–70). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Zieliński A. (2010). Orzecznictwo sądowo administracyjne w sprawach odrolnienia gruntów. Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego, 5–6, 498.
