Processes of Change in the Social Structure of Poland’s Rural Population in the Years 1991–2013

Maria Halamska

doi:10.53098/wir.2016.4.173/05

Autor

Maria Halamska prof. dr hab. Maria Halamska, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Polska Akademia Nauk, Warszawa, Polska, maria.halamska@irwirpan.waw.pl

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2016.4.173/05

Słowa kluczowe:

struktura społeczna ludności wiejskiej, dezagraryzacja, proletaryzacja, gentryfikacja

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony zmianom struktury społecznej mieszkańców wsi w latach 1991–2013. W tym okresie udział rolników zmalał z 46% do 27% pracujących, natomiast udział robotników wzrósł z 33% do 45%, klasy średniej – z 15% do 27%. Zmiany te są rezultatem trzech nakładających się procesów: dezagraryzacji/depezantyzacji (specyficznego, dwufazowego „końca chłopów”), proletaryzacji (nasycania społeczności wiejskich przedstawicielami grup społeczno-zawodowych zaliczanych do robotników) oraz gentryfikacji (czyli wzrostu klasy średniej, nazywanym tez burżuazyjnieniem). Przebieg tych procesów w Polsce ma w stosunku do Zachodu odmienny przebieg: procesy te nie tylko są przesunięte w czasie, ale także nakładają się. Artykuł oparty na badaniach reprezentatywnych z lat 1991, 2003, 2013.

Bibliografia

Błąd M. (2009). Rolnictwo jako przechowalnia nadwyżek siły roboczej w okresie transformacji systemowej w Polsce. Wieś i Rolnictwo, 4, 144–156.

Chałasiński J. (1938). Młode pokolenie chłopów. Warsaw: LSW (1984, reprint).

Domański H. (1996). Na progu konwergencji. Warsaw: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.

Domański H. (2002). Polska klasa średnia. Wrocław: FNP and Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Domański H. (2004). Struktura społeczna. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Domański H. (2014). Społeczeństwa europejskie. Stratyfikacja i systemy wartości. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Domański et al. (2012). Metodologia badań nad stratyfikacją społeczną. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Frenkel I. (2003). Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi. Dekada przemian. Warsaw: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Frenkel I. (2007). Pracujący w gospodarstwach rolnych – według spisów 2002 i 2005. Warsaw: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Frenkel I. (2014). Ludność wiejska. In: I. Nurzyńska, W. Poczta (ed.), Polska wieś 2014. Raport o stanie wsi (pp. 27–84). Warsaw: FDPA – Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Gałaj D. (1970). Ludność dwuzawodowa w strukturze wsi. In W. Wesołowski (ed.), Struktura i dynamika społeczeństwa polskiego (pp. 307–320). Warsaw: PWN.

Gardawski J. (2008). Degradacja i wykluczenie klasy pracowniczej. In: M. Jarosz (ed.), Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny, etniczny (pp. 69–106). Warsaw: Instytut Studiów Politycznych PAN.

Gilbert Y. (2002). La campagne récomposée: densification et recomplexification des sociétés locales en Lanquedoc-Roussilon. Revue d’Economie Méridionale, 197–198, 123–136.

Gilejko L.K. (2010) Klasy i warstwy we współczesnym społeczeństwie polskim. In: M. Jarosz (ed.), Polacy równi i równiejsi (pp. 17–44). Warsaw: Instytut Studiów Politycznych PAN.

Gorlach K., Drąg Z., Seręga Z. (2003). Młode pokolenie wsi III Rzeczpospolitej. Aspiracje życiowe w przeddzień integracji z Unią Europejską. Warsaw: Instytut Spraw Publicznych.

Grzeszczak J. (2010). Gentryfikacja osadnictwa. Charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień. Warsaw: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Guimond L., Simard M. (2010). Gentrification and Neo-Rural Population in the Quebec Countryside: Representations of Various Actors. Journal of Rural Studies, 4, 449–469.

GUS [Central Statistical Office] (2015). Polska 1989–2014, Warsaw: Zakłady Wydawnictw Statystycznych.

Halamska M. (2004). A Different End of the Peasants? Polish Sociological Review, 3 (147), 245–268.

Halamska M. (2015). Zróżnicowanie społeczne „wiejskiej Europy”. Wieś i Rolnictwo, 4, 47–64.

Halamska M. (2016). Zmiany struktury społecznej wiejskiej Polski. Studia Socjologiczne, 1, 37–66.

Kaleta S. (2005). Wielozawodowość na obszarach wiejskich. In: K. Gorlach, G. Foryś (eds), W obliczu zmiany: wybrane strategie działania mieszkańców polskiej wsi (pp. 49–62). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kayser B. (1990). La renaissance rural. Sociologie des campagnes du monde occidental. Paris: Armand Colin.

Kovach I. (2000). LEADER, a New Order and the Central and East-European Countries. Sociologia Ruralis, 46, 2–19.

Maloutas T. (2011). Contexual Diversity in Gentrification Research. Critical Sociology, 38 (1), 33–48.

Marshall G. (ed.) (2004). Słownik socjologii i nauk społecznych. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Maurel M.-C., Halamska M., Lamarche I. (2003). Le repli paysan. Trajectoires de l’aprèscommunisme en Pologne. Paris: Harmattan.

Mendras H. (1967). La fin des paysans. Paris: S.E.D.E.L.S.

Rosner A. (2012). Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Warsaw: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Rutkowski J. (2002). Rynek pracy w Polsce: percepcja i rzeczywistość. In: M. Marody (ed.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku (pp. 110–136). Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Szelenyi I. (1988). Socialist Entrepreneurs. Embourgeoisement in Rural Hungary. Cambridge, Mass.: Polity.

Wasielewski K. (2013). Młodzież wiejska na uniwersytecie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Wójcik M. (2011). Geografia wsi – nowe wyzwania badawcze. In: M. Halamska (ed.), Wieś jako przedmiot badań naukowych (pp. 45–48). Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Wójcik M. (2013). Gentryfikacja wsi – jak daleko od miasta? In: J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (ed.), Procesy gentryfikacji, part 2 (pp. 165–174). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Turski R. (1970). Przemiany struktury społecznej wsi. In: W. Wesołowski (ed.), Struktura i dynamika społeczeństwa polskiego (pp. 207–248). Warsaw: PWN.

Zwęglińska D. (2016). Gentryfikacja wsi. Studium procesu zmian w gminie Prażmów w województwie mazowieckim. Master’s thesis (dir. M. Halamska). University of Warsaw, EUROREG.