Analiza porównawcza konkurencyjności rolnictwa i handlu rolno-spożywczego w krajach Grupy Wyszehradzkiej w ramach struktur Unii Europejskiej
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2025.2.207/03Słowa kluczowe:
Grupa Wyszehradzka, rolnictwo, konkurencyjność, handel wewnątrzwspólnotowyAbstrakt
Celem opracowania była ocena konkurencyjności rolnictwa i handlu rolno-spożywczego krajów Grupy Wyszehradzkiej (V4) w okresie członkostwa w Unii Europejskiej (UE). Na podstawie danych Eurostatu oraz Agri-food Data Portal dokonano analizy produktywności pracy w rolnictwie oraz pozycji konkurencyjnej w handlu produktami rolno-spożywczymi na wewnętrznym rynku UE. W każdym z krajów grupy V4 poziom wskaźnika produktywności pracy był niższy od przeciętnego poziomu w UE-27, jednak w Polsce i na Węgrzech relacja ta była najmniej korzystna. Spośród czterech badanych krajów najwyższą produktywność odnotowano w Czechach, a najniższą w Polsce, na co wpływała struktura agrarna i poziom zatrudnienia w rolnictwie. Pozytywnym zjawiskiem było jednak to, że dynamika zmian produktywności pracy we wszystkich krajach grupy V4 była wyższa niż średnia w UE. Badania wykazały również, że akcesja Czech, Węgier, Polski i Słowacji do UE przyczyniła się do wzrostu zarówno eksportu, jak i importu produktów rolno-spożywczych we wszystkich analizowanych krajach. Polska wykazuje przewagę komparatywną i specjalizację eksportową dla grupy towarów „żywność i zwierzęta żywe” (SITC 0) i dla grupy towarów „napoje i wyroby tytoniowe” (SITC 1) oraz brak przewagi komparatywnej i specjalizacji eksportowej dla grupy towarów „oleje, tłuszcze, woski zwierzęce i roślinne”. W ostatniej z analizowanych grup SITC 4 najlepiej wypadają Czechy mające przewagi komparatywne i specjalizację eksportową w tym zakresie. Najgorzej na tle badanych krajów wypada Słowacja, która nie uzyskała przewagi komparatywnej ani specjalizacji eksportowej w żadnej z analizowanych grup towarów.
Bibliografia
Adamowicz M., Szepeluk A. (2018). Środki Unii Europejskiej jako źródło konwergencji regionalnej rolnictwa w Polsce. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 20(2), 9–15.
Agri-food Data Portal (2025). https://agridata.ec.europa.eu/extensions/DataPortal/home.html (access: June 2025).
Andrei J.V., Popescu G.H., Nica E., Chivu L. (2020). The impact of agricultural performance on foreign trade concentration and competitiveness: Empirical evidence from Romanian agriculture. Journal of Business Economics and Management, 21(2), 317–343. DOI: https://doi.org/10.3846/jbem.2020.11988
Astrini E.W., Az zakiyyah N.A. (2018). Comparative advantage measurement in ASEAN’s ten leading export commodities: A case study of ASEAN-5. BISE: Jurnal Pendidikan Bisnis dan Ekonomi, 4(1), 21–36.
Baer-Nawrocka A., Markiewicz N. (2013). Relacje między czynnikami produkcji a efektywność wytwarzania w rolnictwie Unii Europejskiej. Journal of Agribusiness and Rural Development, 3(29), 5–16.
Balassa B. (1965). Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage. The Manchester School of Economic and Social Studies, 33(2), 99–123. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x
Bański J. (2017). Zmiany własnościowe użytków rolnych w wybranych krajach Europy Środkowej. Wieś i Rolnictwo, 1(174), 7–22. DOI: https://doi.org/10.53098/wir012017/01
Bednarzewska K. (2024). Determinants of the economic development of the Visegrad Group countries. Scientific Papers of Silesian University of Technology: Organization and Management Series, 209, 25–40. DOI: https://doi.org/10.29119/1641-3466.2024.209.2
Bednarzewska K., Zinczuk B. (2024). Analysis of the potential of the Visegrad Group countries in selected areas of their activities. Scientific Papers of Silesian University of Technology: Organization and Management Series, 191, 63–75. DOI: https://doi.org/10.29119/1641-3466.2024.191.4
Bielik P., Smutka L., Horská E. (2012). Development of mutual agricultural trade of Visegrad Group countries. Visegrad Journal on Bioeconomy and Sustainable Development, 1(1), 2–11.
Bolibok P.M., Zinczuk B., Matras-Bolibok A. (2025). Sustainability transition in the Visegrád Group: Shared goals, different paths. Sustainability, 17, 1951. DOI: https://doi.org/10.3390/su17051951
Bozduman E.T. (2023). The concentration of the agriculture and livestock sector in the Visegrad Group after membership in the European Union. Ekonomika Poljoprivrede, 70(3), 867–879. DOI: https://doi.org/10.59267/ekoPolj2303867T
Cockburn J., Siggel E., Coulibaly M., Vézina S. (1999). Measuring competitiveness and its sources: The case of Mali’s manufacturing sector. Canadian Journal of Development Studies, 20(3), 491–519. DOI: https://doi.org/10.1080/02255189.1999.9669852
Czyż A. (2014). Grupa Wyszehradzka – 20 lat współpracy. Polskie Studia Politologiczne, 42, 7–23.
EC (European Commission). (2009). Directorate-General for Enterprise and Industry. European Competitiveness Report 2008. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
EC (European Commission). (1995). Commission of the European Communities. Competitiveness Advisory Group. Enhancing European Competitiveness: First Report to the President of the Commission, the Prime Ministers and Heads of State. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
Eurostat (2025). Agriculture. https://ec.europa.eu/eurostat/data/database (access: June 2025).
Falkowski K. (2023). Sustainable competitiveness of the Visegrad Group countries. Optimum. Studia Ekonomiczne, 1(111), 3–19. DOI: https://doi.org/10.15290/oes.2023.01.111.01
Firlej K., Kubala S. (2018). The assessment of export potential of agricultural and food products in the Visegrad Group countries in the years 2005–2017. Economic Sciences for Agribusiness and Rural Economy, 2, 167–173. DOI: https://doi.org/10.22630/ESARE.2018.2.21
Freebairn J. (1987). Implications of wages and industrial policies on the competitiveness of agricultural export industries. Review of Marketing and Agricultural Economics, 55(1), 1–9.
Garrone M., Emmers D., Lee H., Olper A., Swinnen J. (2019). Subsidies and agricultural productivity in the EU. Agricultural Economics, 50(6), 803–817. DOI: https://doi.org/10.1111/agec.12526
Gołaś Z. (2019). Convergence of labour productivity in the agriculture of the European Union. Problems of Agricultural Economics, 358(1), 22–43. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/103140
Gołaś Z. (2010). Wydajność i dochodowość pracy w rolnictwie w świetle rachunków ekonomicznych dla rolnictwa. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 3(324), 19–32.
Hatzichronoglou T. (1996). Globalisation and Competitiveness: Relevant Indicators. OECD Science, Technology and Industry Working Papers, 05. Paris: OECD Publishing.
Jarosz-Angowska A., Angowski M., Kakol M., Nowak A., Różańska-Boczula M. (2020). Agricultural competitive potential and competitive position in the international trade of agricultural and food products in the European Union. European Research Studies Journal, 23(2), 779–803. DOI: https://doi.org/10.35808/ersj/1898
Jaroszewska J., Pietrzykowski R. (2018). Dynamics of labour productivity changes in agriculture at the regional level in selected European Union countries. Acta Scientarium Polonorum Oeconomia, 17(2), 59–68. DOI: https://doi.org/10.22630/ASPE.2018.17.2.21
Jasiecki K. (2020). The role and importance of economic cooperation of the Visegrad Group countries in the European Union. Online Journal Modelling the New Europe, 33, 25–45. DOI: https://doi.org/10.24193/OJMNE.2020.33.02
Juchniewicz M. (2022). Level and efficiency of using production resources food industry in the European Union countries. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 24(3), 70–82. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.9879
Kasztelan A., Jarosz-Angowska A., Nowak A., Krukowski A. (2021). Konkurencyjna biogospodarka szansą dla zrównoważonego rozwoju krajów Unii Europejskiej. Radom: Wydawnictwo Spatium.
Kąkol M. (2018). Poland’s export specialisation pattern in trade in services. In: K. Soliman (ed.). Proceedings of the 31st International Business Information Management Association Conference, IBIMA 2018: Innovation Management and Education Excellence through Vision 2020 (pp. 3623–3636). Norristown: International Business Information Management Association.
Kijek A., Kijek T., Nowak A. (2020). Club convergence of labour productivity in agriculture: Evidence from EU countries. Agricultural Economics – Czech, 66(9), 391–401. DOI: https://doi.org/10.17221/178/2020-AGRICECON
Kluzek M., Schmidt-Jessa K. (2022). Capital structure and taxation of companies operating within national and multinational corporate groups: evidence from the Visegrad Group of countries. Journal of Business Economics and Management, 23(2), 451–481. DOI: https://doi.org/10.3846/jbem.2022.15634
Kołodziejczak M. (2015). Efektywność wykorzystania czynników produkcji w rolnictwie polskim na tle Unii Europejskiej. Wieś i Rolnictwo, 2(167), 169–192. DOI: https://doi.org/10.53098/wir.2015.2.167/09
Kołodziejczak W. (2025). Labour productivity and employment in agriculture in the European Union. European Research Studies Journal, 28(1), 991–1009. DOI: https://doi.org/10.35808/ersj/3949
Matkovski B., Zekić S., Dokić D., Jurjević Ž., Durić I. (2022). Export competitiveness of the agri-food sector during the EU integration process: Evidence from the Western Balkans. Foods, 11(1), 10. DOI: https://doi.org/10.3390/foods11010010
Megyesiova S. (2021). Production, employment and productivity of the agricultural sector in the European Union. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 27(5), 846–858.
Nowak A. (2017). Konkurencyjność rolnictwa Polski Wschodniej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego.
Nowak A., Jarosz-Angowska A., Klikocka H., Krukowski A., Kubik R., Kasztelan A. (2023). Potencjał polskiego rolnictwa na tle krajów UE w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i energetycznego. Radom: Wydawnictwo Spatium.
O’Donnell C.J. (2010). Measuring and decomposing agricultural productivity and profitability change. Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 54(4), 527–560. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8489.2010.00512.x
Pawlak K., Poczta W. (2020). Competitiveness of Polish agriculture in the context of globalisation and economic integration – competitive potential and position. Problems of Agricultural Economics, 4(365), 86–107. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/130541
Pawlak K., Smutka L., Kotyza P. (2021). Agricultural potential of the EU countries: How far are they from the USA? Agriculture, 11, 282. DOI: https://doi.org/10.3390/agriculture11040282
Pitoňáková R. (2023). Revealed comparative advantages and trade balance indicators of the trade structure of the V4 countries. International Journal of Trade and Global Markets, 17(1), 30–50. DOI: https://doi.org/10.1504/IJTGM.2023.130168
Piwowar A. (2017). Struktury rolne i produktywność rolnictwa w Grupie Wyszehradzkiej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 17(1), 152–160. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2017.17.1.14
Porter M.E. (1992). Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Porter M.E. (1990). The Competitive Advantage of Nations. London: The Macmillan Press. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-11336-1
Pułaska-Turyna B. (2011). Statystyka dla ekonomistów. Warszawa: Difin.
Richterová E., Richter M., Sojková Z. (2021). Regional eco-efficiency of the agricultural sector in V4 regions, its dynamics in time and decomposition on the technological and pure technical eco-efficiency change. Equilibrium: Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 16(3), 553–576. DOI: https://doi.org/10.24136/eq.2021.020
Rodzinka J., Skica T., Pomianek T. (2021). Productivity and competitiveness of the agricultural sector in Poland. Yearbook of Antitrust and Regulatory Studies, 14(24), 139–158. DOI: https://doi.org/10.7172/1689-9024.YARS.2021.14.24.6
Sadowski A., Genstwa-Namysł N., Zmyślona J., Smutka L. (2024). Environmental efficiency of agriculture in Visegrád Group countries vs. the EU and the World. Agriculture, 14, 2073. DOI: https://doi.org/10.3390/agriculture14112073
Smędzik-Ambroży K., Sapa A. (2019). Efficiency and technical progress in agricultural productivity in the European Union. Research Papers of Wrocław University of Economics, 63(7), 114–126. DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2019.7.10
Svatoš M., Smutka L. (2014). Visegrad countries – agrarian foreign trade development in relation to their total merchandise trade performance. Problems of World Agriculture, 14(4), 158–172. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2014.14.4.81
Szabo L., Grznar M., Zelina M. (2018). Agricultural performance in the V4 countries and their position in the European Union. Agricultural Economics – Czech, 64, 337–346. DOI: https://doi.org/10.17221/397/2016-AGRICECON
Szajner P., Szczepaniak I. (2020). Ewolucja sektora rolno-spożywczego w warunkach transformacji gospodarczej, członkostwa w UE i globalizacji gospodarki światowej. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 4(365), 61–85. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/128631
Szczodrowski G. (2018). Międzynarodowa konkurencyjność gospodarek grupy wyszehradzkiej. Współczesna Gospodarka, 9(2), 15–24. DOI: https://doi.org/10.26881/wg.2018.2.02
Wędzki D. (2006). Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Kraków: Wolters Kluwer Polska.
Widodo T. (2009). Comparative advantage: theory, empirical measures, and case studies. Review of Economic and Business Studies, 4, 57–82.
Wimmer S., Dakpo K.H. (2023). Components of agricultural productivity change: Replication of US evidence and extension to the EU. Applied Economic Perspectives and Policy, 45(3), 1255–1775. DOI: https://doi.org/10.1002/aepp.13377
Woś A. (2001). Konkurencyjność potencjalna polskiego rolnictwa. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.
Zakrzewska A., Nowak A. (2024). Zmiany produktywności zasobów w polskim rolnictwie na tle sytuacji w pozostałych krajach Unii Europejskiej. Agronomy Science, 79(3), 113–128. DOI: https://doi.org/10.24326/as.2024.5404
Zawalińska K. (2004). The Competitiveness of Polish Agriculture in the Context of Integration with the European Union. Warsaw: Press of the Warsaw University Department of Economics.
Pobrania
Liczba pobrań artykułu
Strony
Jak cytować
Numer
Dział
