Czy kryzys demograficzny zagraża europejskiemu i polskiemu rolnictwu?

Abstrakt

W ostatnich dekadach problemy rolnictwa rodzinnego sprzęgają się z kryzysem demograficznym. Na tle niekorzystnych prognoz i procesów ludnościowych polityka rolna UE niezmiennie akcentuje strategiczne znaczenie rolnictwa rodzinnego i potrzebę jego rozwoju jako żywotnego segmentu gospodarki oraz rdzenia społeczności wiejskich. Celem artykułu jest ocena uzasadnień polityki ukierunkowanej na zahamowanie kryzysu demograficznego w rolnictwie UE, jak również wstępne przedstawienie efektów realizacji instrumentu dotacji dla gospodarstw prowadzonych przez młodych rolników na przykładzie Polski. Z przeprowadzonych analiz wynika, że mechanizmy przyspieszenia zmian generacyjnych w rolnictwie w UE miały dyskusyjne przesłanki i nie były dostosowane do potrzeb zaznaczających się na poziomie krajowym i regionalnym. W unijnych dokumentach strategicznych i debacie publicznej wsparcie dla wymiany pokoleniowej w rolnictwie opiera się na argumentach diagnozujących szczególnie niekorzystną sytuację demograficzną tego sektora. Artykuł pokazuje, że stanowisko to jest zbyt ogólne i uproszczone, ponieważ nie uwzględnia długookresowych zmian populacyjnych, sytuacji w innych branżach gospodarki oraz różnych kontekstów społeczno-ekonomicznych i instytucjonalnych w państwach członkowskich, a także ogranicza się do wąskiego zakresu, często nieporównywalnych danych. Obecnie trudno znaleźć podstawy do twierdzeń, iż dotacje dla młodych rolników rozwiązały problemy gospodarstw bez następców i przyczyniały się do odmłodzenia populacji rolników. Na potrzeby artykułu wykorzystano różne źródła danych i informacji, w tym: akty prawa UE i prawa krajowego, opracowania tematyczne i eksperckie dotyczące problematyki demograficznej w rolnictwie oraz materiał empiryczny zgromadzony przez instytucje publiczne.