Towarowe gospodarstwa rolne na obszarach metropolitalnych w Polsce: zmiany zasobów czynników produkcji

Abstrakt

Zarówno w literaturze, jak i praktyce gospodarczej coraz częściej dostrzega się różnice w przebiegu procesów dostosowawczych zachodzących w gospodarstwach rolnych prowadzących swą działalność bezpośrednio w sąsiedztwie wielkich miast a pozostałymi gospodarstwami towarowymi. Na obszarach podlegających procesom urbanizacji i metropolizacji rolnictwo napotyka szereg barier, ale i szans rozwoju, stąd procesy zmian strukturalnych przebiegają tutaj szybciej. Identyfikacja tendencji zmian zasobów czynników produkcji gospodarstw może stanowić podstawę do rozwijania bardzo potrzebnych w Polsce badań mających na celu wypracowanie odpowiednich strategii rozwoju miejskiego i podmiejskiego rolnictwa. Celem opracowania jest zaprezentowanie kierunków zmian w potencjale produkcyjnym (czynnikach produkcji) towarowych gospodarstw rolnych prowadzących swą działalność w sześciu wybranych polskich obszarach metropolitalnych. Szczegółowym analizom poddano 189 gospodarstw rolnych zlokalizowanych w 6 polskich obszarach metropolitalnych (OM). Gospodarstwa te w okresie 2004–2016 prowadziły nieprzerwanie rachunkowość rolną w ramach systemu FADN. Materiał porównawczy dla prowadzonych analiz stanowiło 1665 gospodarstw prowadzących działalność rolniczą poza obszarami metropolitalnymi. W wyniku przeprowadzonych analiz potencjału produkcyjnego towarowych gospodarstw rolnych stwierdzono, że podmioty prowadzące swą działalność w wewnętrznych strefach OM (w gminach bezpośrednio graniczących z rdzeniem OM) dysponowały w 2004 r. większymi średnimi zasobami ziemi, pracy i kapitału. W okresie 2004–2016 doszło do znacznego wyrównania się potencjału produkcyjnego gospodarstw prowadzących swą działalność w wewnętrznej i zewnętrznej strefie OM. Jednocześnie w dalszym ciągu dysponowały one średnio większym potencjałem niż gospodarstwa prowadzące swą działalność poza obszarami metropolitalnymi. Obserwacja zachodzących zmian potwierdziła, że wśród gospodarstw strefy wewnętrznej był największy odsetek podmiotów zmniejszających zasoby ziemi, pracy i kapitału, co potwierdza występowanie barier ich dalszego rozwoju, tj. m.in. ograniczona podaż ziemi i wysoki koszt alternatywny pracy. Wydaje się, iż podmioty te muszą szukać alternatywnych ścieżek rozwoju, w tym koncentrować się na dywersyfikacji działalności i rozwijaniu usług pozarolniczych.