Mieszkańcy wsi a zmiany polityczne (ciąg dalszy rozważań o stuleciu 1918–2018)

Maria Halamska

doi:10.53098/wir.2020.1.186/01

Autor

Maria Halamska prof. dr hab. Maria Halamska, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Polska Akademia Nauk, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska, m.halamska@uw.edu.pl https://orcid.org/0000-0003-4133-9935

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2020.1.186/01

Słowa kluczowe:

wieś, zachowania polityczne, partycypacja kontestacyjna, partycypacja legitymizacyjna

Abstrakt

Autorka, bazując na literaturze przedmiotu oraz danych dotyczących najnowszego okresu, analizuje wpływ mieszkańców wsi na zmiany polityczne w Polsce w latach 1918–2019. Wyróżnia dwa typy partycypacji politycznej: partycypację kontestacyjną oraz partycypację legitymizacyjną. Pierwsza to ciąg wiejskich/chłopskich/rolniczych protestów w II i III RP oraz w PRL. Partycypacja legitymizacyjna analizowana jest tylko w II i III RP; pominięty – wobec braku wiarygodnych danych – został okres PRL. W tej części analizuje dwa zjawiska: frekwencję wyborczą w wyborach parlamentarnych oraz dynamikę orientacji politycznych mieszkańców wsi. Ta analiza przynosi ambiwalentną ocenę wpływu mieszkańców wsi na kształt ładu politycznego w Polsce.

Bibliografia

Adamski W. (1988). Interesy, władza i szanse reform. Odra, 1.

Adamski W. (red.) (2014). Fenomen „Solidarności” i zmiana ustroju. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Bański J., Kowalski M., Mazur M. (2009). Zachowania wyborcze mieszkańców polskiej wsi. Przegląd Geograficzny, 81 (4), 483–506.

Białecki I., Heyns B. (1990). Poparcie dla „Solidarności” a wyniki wyborów z 1989 r. W: L. Kolarska-Bobińska, P. Łukasiewicz, Z.W. Rykowski (red.). Wyniki badań – wyniki wyborów 4 czerwca 1989 (s. 235–274). Warszawa: Ośrodek Badań Społecznych.

Borkowski J. (1980). Działalność polityczna i postawa chłopów w latach 1918–1939. W: S. Inglot (red.). Historia chłopów polskich, tom 3 (s. 189–398). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Cześnik M. (2010). Partycypacja wyborcza w Polsce. Perspektywa porównawcza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Dobieszewski A. (1993). Kolektywizacja wsi polskiej 1948–1956. Warszawa: Fundacja im. Kazimierza Kelles-Krauza.

Florczyk S., Żukowski T. (1990). Nowa geografia polityczna Polski. W: L. Kolarska-Bobińska, P. Łukasiewicz, Z.W. Rykowski (red.). Wyniki badań – wyniki wyborów 4 czerwca 1989 (s. 275–299). Warszawa: Ośrodek Badań Społecznych.

Foryś G. (2008). Dynamika sporu. Protesty rolników w III Rzeczpospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Foryś G. (2019). Od ruchów chłopskich do protestów rolniczych. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, tom 1 (s. 599–627). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN – Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Głuszyński J. (2014). Polityczny portret własny mieszkańców wsi. W: I. Nurzyńska, W. Poczta (red.). Polska wieś 2014. Raport o stanie wsi (s. 199–221). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Gorlach K. (2001). Świat na progu domu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gorlach K., Seręga Z. (1991). Chłopi we współczesnej Polsce: przedmiot czy podmiot procesów społecznych. Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

GUS (2012). Zarys historii Polski w liczbach. Społeczeństwo i gospodarka. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych.

Halamska M. (2006). Elementy endo- i egzogenne w genezie ruchu chłopskiego: przyczynek do rozważań o podmiotowości chłopów w okresie 1980–1981. Roczniki Socjologii Wsi, 27, 255–283.

Hass L. (1983). Aktywność polityczna i organizacyjna klasy robotniczej Drugiej Rzeczypospolitej. Dzieje Najnowsze, 15 (1–2), 19–43.

Hobsbawn E. (1959). Les Primitifs de la révolte dans L’Europe moderne. Paris: Fayard.

Karwat M. (1980). Podmiotowość polityczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Kozłowski T., Olaszek J. (2019). Dynamika rozwoju rolniczej „Solidarności” (1980–1989). W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, tom 1 (s. 629–648). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN–Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Łapińska-Tyszka K. (2014). Konflikt społeczny w świadomości pokoleń chłopskich. W: W. Adamski (red.). Fenomen „Solidarności” i zmiana ustroju. Polacy 1980–2011 (s. 225–238). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Mendras H. (1976). Les societies paysannes. Paris: Armand Colin. Merton R.K. (2002). Teoria socjologiczna i struktura społeczna (przeł. E. Morawska, J. Wertenstein-Żuławski). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Michalska S., Halamska M., Kłodziński M. (oprac.) (2018). Sto lat mojego gospodarstwa. Pamiętniki mieszkańców wsi. Warszawa–Poznań: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN – Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Mider D. (2010). Partycypacja polityczna a legitymizacja system politycznego. Studia Politologiczne, 18, 11–37.

Moore B. (1969). Les origines sociales de la dictature et de la democracy. Paris: Maspero (I wyd. angielskie 1966).

Pełczyńska-Nałęcz K. (2014). Od „Solidarności” do wolności: Dynamika aktywności politycznej w okresie zmiany ustrojowej. W: W. Adamski (red.). Fenomen „Solidarności” i zmiana ustroju. Polacy 1980–2011 (s. 313–329). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Ptak A. (2019). Aneks. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, tom 1 (s. 629–648). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN – Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Sartori G. (1994). Teoria demokracji (tłum. P. Amsterdamski, D. Grinberg). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Statystyka wyborów… (1935). Statystyka wyborów do Sejmu i Senatu 16 i 23 listopada 1930 r. Warszawa.

Szafraniec K. (2002). Polskie residuum systemowe czyli pytanie o role wsi i chłopów w procesie przemian ustrojowych. W: Wieś i rolnictwo. Perspektywy rozwoju (s. 171–198). Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

Szafraniec K. (2014). Chłopi i rolnicy w procesach przekształceń ustrojowych. Analiza dynamiki grupowej. W: W. Adamski (red.). Fenomen „Solidarności” i zmiana ustroju. Polacy 1980–2011 (s. 503–534). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Szczechura T. (1968). Wyniki głosowania w obwodach wiejskich na listy polskie podczas wyborów do sejmu w latach 1919, 1922, 1928. Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego, 10.

Szczepański J. (1986). Chłopi i kultura chłopska w społeczeństwie polskim. Młodzież i Wieś, B, 26–30.

Szpyt M. (2011). Wieś w programach polskich partii politycznych. Wieś i Rolnictwo, 4 (153), 83–101. Mieszkańcy wsi a zmiany polityczne (ciąg dalszy rozważań o stuleciu 1918–2018)

Tarrow S. (1998). Power in Movement. Social Movements and Contentious Politics. New York–Cambridge: Cambridge University Press.

Verba S., Nie N.H. (1972). Participation in America. Political Democracy and Social Equality. New York: Harper & Row Publishers.

Wierzbicki Z.T., Rambaud P. (1982). The emergence of the first agricultural union in socialist Poland. Sociologia Ruralis, 23 (3–4), 209–226.

Wierzbieniec W. (red.) (2008). Wielki strajk chłopski w 1937 roku. Uwarunkowania i konsekwencje. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Wilkin J. (1988). Chłopski składnik losów gospodarki socjalistycznej (Ze szczególnym uwzględnieniem polskich doświadczeń). W: J. Wilkin (red.). Gospodarska chłopska w systemie gospodarki socjalistycznej. Podstawy i skuteczność mechanizmu adaptacji (s. 7–35). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Wolf E. (1974). Les querres paysannes du XX sicle. Paris: Maspéro.

Zalewski F. (2019). Historyczna zmienność partii chłopskich i instytucjonalizacja ruchu ludowego po 1918 roku. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, tom 1 (s. 649–672). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN – Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Zarycki T. (1997). Nowa przestrzeń społeczno-polityczna Polski. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego.

Żukowski T. (2008). Mapa polityczna wsi. W: J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.). Polska wieś 2008. Raport o stanie wsi (s. 77–86). Warszawa: Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa.