Doświadczanie kultury lokalnej. Propozycja ujęcia badawczego
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir022016/04Słowa kluczowe:
doświadczenie multisensoryczne, biologiczna koncepcja znaczenia, reakcje umysłowe, fizyczne i uczucioweAbstrakt
Zjawiska zachodzące na współczesnej wsi nie tylko wymagają obserwacji i opisu, ale też zasługują na potraktowanie w nowy sposób. Dotychczas stosowane kategorie (uczestnictwa w kulturze, lokalizmu czy praktyk kulturowych) nie zdają sprawy ze specyfiki percepcji kultury, jaka obecnie coraz częściej jest udziałem także mieszkańców wsi. Dzisiejsza humanistyka stosuje z powodzeniem określenie „doświadczenie”, które pozwala połączyć odbiór intelektualny z emocjonalnym i cielesnym. Artykuł prezentuje założenia tego nowego podejścia, pokazując jego przydatność w odniesieniu do środowisk wiejskich.Bibliografia
Abel T. (1977). Podstawy teorii socjologicznych (tłum. A. Bentkowska). Warszawa: PWN.
Adamowski J., Smyk K. (red.) (2013). Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Alexander J. (2010). Znaczenia społeczne (tłum. S. Burdziej, J. Gądecki). Kraków: Nomos.
Archer M. (2013). Człowieczeństwo. Problem sprawstwa (tłum. A. Dziuban). Kraków: Nomos.
Babbie E. (2003). Badania społeczne w praktyce (tłum. W. Betkiewicz i in.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bachmann-Medick D. (2012). Cultural Turns (tłum. K. Krzemieniowa). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Baran B. (2013). Sadowienie Husserla. W: E. Husserl., Doświadczenie i sąd (tłum. B. Baran). Warszawa: Aletheia.
Benton T., Craib I. (2003). Filozofia nauk społecznych (tłum. L. Rasiński). Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej TWP.
Berleant A. (2011). Wrażliwość i zmysły (tłum. S. Stankiewicz). Kraków: Universitas.
Bocheński J. (1994). Sto zabobonów. Kraków: Philed.
Bolecki W. (2007). Zamiast wstępu. W: tenże (red.). Literackie reprezentacje doświadczenia. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Bourdieu P. (2001a). Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego (tłum. A. Zawadzki). Kraków: Universitas.
Bourdieu P. (2001b). Zaproszenie do socjologii refleksyjnej (tłum. A. Sawisz). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Bourdieu P. (2005). Dystynkcja (tłum. P. Biłos). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Budrewicz Z. (red.) (2014). Pamięć i afekty. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Bukraba I. (1990). Kultura ludowa na co dzień. Warszawa: Instytut Kultury.
Bukraba-Rylska I. (2004). Kultura w Polsce lokalnej – w mikroskopie i przez lunetę. Kultura Współczesna, 4, 96–118.
Bukraba-Rylska I. (2013). W stronę socjologii ucieleśnionej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Bukraba-Rylska I., Burszta W. (red.) (2011). Stan i zróżnicowanie kultury małych miast i wsi. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Chaberski M. (2015). Doświadczenie (syn)estetyczne. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Cohen I. (2003). Teorie działania i teoria praxis. W: Turner B. (red.). Teoria społeczna. Podręcznik (s. 83–126). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Collins R. (2011). Łańcuchy rytuałów interakcyjnych (tłum. K. Suwada). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Condillac E. (1958). Traktat o wrażeniach (tłum. W. Wojciechowska). Kraków: PWN.
Czerwiński M. (1965). Uwagi krytyczne o socjologii kultury, Kultura i Społeczeństwo, 3, 7–31.
Czerwiński M. (1971). Kultura i jej badanie. Wrocław–Warszawa: Ossolineum.
Czerwiński M. (1988). Przyczynki do antropologii współczesności. Warszawa: PIW.
Deleuze G., Guattari F. (2000). Co to jest filozofia? (tłum. P. Pieniążek), Gdańsk: Słowo/ obraz terytoria.
Dilthey W. (2004). Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych (tłum. E. Paczkowska-Łagowska), Gdańsk: Słowo/ obraz terytoria.
Domańska E. (2005). Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Domańska E. (red.) (2010). Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Drwięga M. (2005). Ciało człowieka. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dziadek A. (2014). Projekt krytyki somatycznej. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Engel J. (1992). Kultura Polski lokalnej. W: Grabowska M. (red.). Barometr kultury (s. 85–96). Warszawa: Instytut Kultury.
Fatyga B. (2010). Świadomość kulturalna jako świadomość kulturowa. W: Burszta W. (red.). Kultura miejska w Polsce z perspektywy interdyscyplinarnych badań jakościowych (s. 45– 74). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Fleischer M. (1988). Literatura trywialna jako problem semiotyki, W: Graszewicz M. (red.).
Kultura – literatura – folklor (s. 17–38). Warszawa: LSW.
Geier M. (2000). Gra językowa filozofów (tłum. J. Sidorek). Warszawa: Aletheia.
Goffman E. (2006). Porządek interakcyjny (tłum. A. Manterys). W: Jasińska-Kania A. i in. (red.). Współczesne teorie socjologiczne (s. 293–313). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Habermas J. (2000). Filozoficzny dyskurs nowoczesności (tłum. M. Łukasiewicz). Kraków: Universitas.
Habermas J. (2012). Między naturalizmem a religią (tłum. M. Pańków). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hastrup K. (2008). Droga do antropologii (tłum. E. Klekot). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Husserl E. (2013). Doświadczenie i sąd (tłum. B. Baran). Warszawa: Aletheia.
Ingarden R. (1966). Studia z estetyki. T. 2. Warszawa: PWN.
Jawłowska A. (1993). Kierunki zmiany kulturowej. W: Rychard A., Federowicz M. (red.). Społeczeństwo w transformacji (s. 181–198). Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Johnson M. (2015). Znaczenie ciała. Estetyka rozumienia ludzkiego (tłum. J. Płuciennik). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kant I. (1957). Krytyka czystego rozumu (tłum. R. Ingarden). Warszawa: PWN.
Kaufmann J.-C. (2004). Ego. Socjologia jednostki (tłum. K. Wakar). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Kłoskowska A. (1972). Społeczne ramy kultury. Warszawa: PWN.
Kłoskowska A. (1981). Socjologia kultury. Warszawa: PWN.
Konecki K. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych: teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kotarbińska J. (1990). Z zagadnień teorii nauki i teorii języka. Warszawa: PWN.
Kotula F. (1975). Folklor sakralny i świecki. Literatura Ludowa. 3, 11–22.
Kowalewski J., Piasek W. (red.) (2010). „Zwroty” badawcze w humanistyce. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Kozakiewicz H. (1991). Zwierciadło społecznego świata. Warszawa: PWN.
Krajewski M. (2013). Są w życiu rzeczy. Szkice z socjologii przedmiotów. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Krajewski M. (2014). Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Lakoff M., Johnson M. (1988). Metafory w naszym życiu (tłum. T. Krzeszowski). Warszawa: PIW.
Lash S., Lury C. (2011). Globalny przemysł kulturowy (tłum. J. Majmurek, R. Mitoraj). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Latour B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne (tłum. A. Derra, K. Abriszewski). Kraków: Universitas.
Leach E. (1973). Levi-Strauss (tłum. P. Niklewicz). Warszawa: Wiedza Powszechna.
Leach E. (1986). Poziomy komunikowania i problem tabu w odbiorze i rozumieniu sztuki pierwotnej. Polska Sztuka Ludowa, 3–4, 159–164.
Maffesoli M. (2008). Czas plemion (tłum. M. Bucholc). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Maffesoli M. (2012). Rytm życia. (tłum. A. Karpowicz). Kraków: Nomos.
Majewski P. (2015). Tekstualizacja doświadczenia. Warszawa–Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Majewski T. (2007). Świadectwo: pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem języka. W: Bolecki W. (red.). Literackie reprezentacje doświadczenia (s. 65–72). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Mead G.H. (1975). Umysł, osobowość, społeczeństwo (tłum. Z. Wolińska). Warszawa: PWN.
Mica A., Łuczeczko P. (red.) (2011). Ludzie i nie-ludzie. Perspektywa socjologiczno-antropologiczna. Pszczółki: Orbis Exterior.
Migasiński J. (1995). Merleau-Ponty. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Milczarek K. (1997). Kultura zideologizowana – kultura skomercjalizowana. Kultura i Społeczeństwo, 3, 47–74.
Olsen B. (2013). W obronie rzeczy (tłum. B. Shallcross). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Ortega y Gasset J. (1980). Dehumanizacja sztuki (tłum. P. Niklewicz). Warszawa: PWN.
Ossowski S. (1966). Więź społeczna i dziedzictwo krwi. Warszawa: PWN.
Pawełczyńska A. (1966). Dynamika przemian kulturowych na wsi. Warszawa: PWN.
Peirce Ch. (1997). Wybór pism semiotycznych (tłum. H. Buczyńska-Garewicz). Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Pietraszko S. (2000). Procedury humanistyki i jej cele. W: Pelc J. (red.). Język współczesnej humanistyki (s. 23–42). Warszawa: Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Pokropski M. (2013). Cielesna geneza czasu i przestrzeni. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Popper K. (1993). Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie (tłum. H. Krahelska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rakowski T. (2009). Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy: etnografia człowieka zdegradowanego. Gdańsk: Słowo/ obraz terytoria.
Rakowski T., Malewska-Szałygin A. (red.) (2011). Humanistyka i dominacja. Oddolne doświadczenia społeczne w perspektywie zewnętrznych rozpoznań. Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
Rancière J. (2008). Le spectateur emancipe, Paris: La Fabrique editions.
Rybus A. (2016). Czy rzecz może być sprawcą? W: Rybus A., Kornobis M. (red.). Ludzie w świecie przedmiotów, przedmioty w świecie ludzi (s. 19–58). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Rybus A., Kornobis M. (red.) (2016). Ludzie w świecie przedmiotów, przedmioty w świecie ludzi. Antropologia wobec rzeczy. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Salter Ch. (2015). Alien Agency. Experimental Encounters with Art in the Making. The MIT Press.
Sendyka R. (2015). Od kultury ‘ja’ do kultury ‘siebie’. Kraków: Universitas.
Shilling Ch. (2010). Socjologia ciała (tłum. M. Skowrońska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Siekierski S. (1983). Dyskwalifikacja kultury chłopskiej w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych. Przegląd Humanistyczny, 4, 29–46.
Silverman D. (2008). Interpretacja danych jakościowych: metody analizy rozmowy, tekstu i interakcji (tłum. M. Głowacka-Grajper, J. Ostrowska). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Simmel G. (2006). Most i drzwi (tłum. M. Łukasiewicz). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Sontag S. (2012). Przeciw interpretacji (tłum. M. Pasicka). Kraków: Karakter.
Spinoza B. (2000). Etyka (tłum. I. Halpern-Myślicki). W: Spinoza B., Traktaty (s. 463–660). Kęty: Antyk.
Sułkowski B. (1972). Powieść i czytelnicy. Warszawa: PWN.
Sułkowski B. (1995). Eksperyment w dziedzinie uspołeczniania kultury. Kultura i Społeczeństwo, 1, 154–168.
Swianiewicz J. (2014). Możliwość makrohistorii. Braudel, Wallerstein, Deleuze. Toruń–Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Szacki J. (2002). Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tischner J. (1982). Myślenie według wartości. Kraków: Znak.
Tönnies F. (1988). Wspólnota i stowarzyszenie (tłum. M. Łukasiewicz). Warszawa: PWN.
Trochimska-Kubacka B. (2011). Ciało człowieka i podmiotowość w koncepcji Merleau-Ponty’ego. W: Pobojewska A. (red.). Współczesne refleksje wokół kartezjańskiej wizji podmiotu (s. 115–128). Łódź: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej.
Turner B. (2003). Zarys ogólnej socjologii ciała. W: Turner B. (red.). Teoria społeczna.
Podręcznik (s. 535–556). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Turner V. (2005). Gry społeczne, pola i metafory (tłum. W. Usakiewicz). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Turner V., Bruner E. (red.) (2011). Antropologia doświadczenia (tłum. E. Klekot, A. Szurek).
Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tyszka A. (1971). Uczestnictwo w kulturze. Warszawa: PWN.
Tyszka A. (1987). Interesy i ideały kultury. Warszawa: PWN.
Tyszka A. (1999). Kultura jest kultem wartości. Komorów: Antyk.
Willis P. (2005). Wyobraźnia etnograficzna (tłum. E. Klekot). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wolska D. (2012). Odzyskać doświadczenie. Kraków: Universitas.
Wyka A. (1993). Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Wyka K. (1984). Życie na niby. Pamiętnik po klęsce. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Znaniecki F. (1973). Socjologia wychowania. Warszawa: PWN.
Żylińska J. (2015). Czy mamy bać się końca świata? W: Nycz R. (red.). Kultura afektu (s. 51–74). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Pobrania
Liczba pobrań artykułu
Strony
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 Wieś i Rolnictwo
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
