Wspierać czy zalesiać? Dylematy rozwoju wiejskich obszarów problemowych

Autor

  • Maria Halamska prof. dr hab. Maria Halamska, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2018.3.180/03

Słowa kluczowe:

obszary problemowe, deficyty kapitałów, spirala negatywnego rozwoju, paradygmat dopasowania

Abstrakt

Około jednej trzeciej obszarów wiejskich w Polsce planiści zaliczyli do obszarów problemowych. Są to na ogół obszary peryferyjne i zmarginalizowane, charakteryzowane przez szereg deficytów (kapitału fizycznego, ludzkiego, społecznego i kulturowego), które nie mogą się rozwijać bez pomocy z zewnątrz i mają problemy nawet ze sformułowaniem celów rozwojowych. Wyzwania stawiane przez nowy paradygmat: sustainable rural development, odwołujący się do wielu elementów socjologicznej koncepcji rozwoju neoendogennego, są szczególnie istotne. Autorka, charakteryzując deficyty obszarów problemowych, podkreśla znaczenie deficytów ludzkich, społecznych i kulturowych. Taki jest kontekst zagadnienia zewnętrznej pomocy dla tych obszarów: jej charakteru oraz granic społecznej racjonalności. Koncepcja spirali negatywnego rozwoju Gerlind Weber i proponowany przez nią nowy paradygmat rozwoju dla części tych obszarów (paradygmat dopasowania) są użyteczne w wyjaśnianiu opisywanych zjawisk.

Bibliografia

Adamski T., Gorlach K. (2007). Koncepcja rozwoju neoendogennego, czyli renesans znaczenia wiedzy lokalnej. W: Socjologia jako służba społeczna (s. 137–150). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Babiński G. (1997). Pogranicze polsko-ukraińskie: etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość. Kraków: Nomos.

Gorlach K. (2004). Socjologia obszarów wiejskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Grondona M. (2003). Kulturowa typologia rozwoju gospodarczego. W: L. Harrison, S. Huntington (red.). Kultura ma znaczenie (tłum. S. Dymczyk) (s. 101–115). Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Grosse T.G. (2007). Innowacyjna gospodarka na peryferiach? Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.

Grotowska-Leder J. (2005). Ekskluzja społeczna – aspekty teoretyczne i metodologiczne. W: J. Grotkowska-Leder, K. Faliszek (red.). Ekskluzja i inkluzja społeczna: diagnoza, uwarunkowania, kierunki działań (s. 25–44). Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.

Halamska M. (2005). Rozwój wiejski Portugalii w latach 1986–2000. Wzór czy przestroga dla Polski? Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Halamska M. (2016). Struktura społeczna ludności wiejskiej na początku XXI wieku. W: M. Halamska, S. Michalska, R. Śpiewak. Studia nad strukturą społeczna wiejskiej Polski (s. 10–95). T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Halamska M., Stanny M., Hoffmann R. (2017). Studia nad struktura społeczną wiejskiej Polski. T. 2: Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Halamska M., Śpiewak R. (2008). Rozwój wiejski – nowa utopia czy konieczność? W: M. Drygas, A. Rosner (red.). Polska wieś w Unii Europejskiej. Dylematy i kierunki przemian (s. 493–416). Warszawa: Instytut Rozwoju wsi i Rolnitwa PAN.

Jałowiecki B., Kapralski S. (2011). Peryferie i pogranicza jako interdyscyplinarny obszar badawczy. W: B. Jałowiecki, S. Kapralski (red.). Peryferie i pogranicza. O potrzebie różnorodności (s. 2–32). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Jurcewicz A. (2003). Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej. W: Prawo rolne (s. 57–79). Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.

Karwińska A. (2008). Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Knieć W. (2012). Wspólna Polityka Rolna a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030 (2012). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Lacquemet G., Chevalier P. (2016). Capital territorial et développement des territoires locaux, enjeux théoriques et méthodogiques de la transposition d’un koncept de l’économie territoriale à l’analyse geographique. Annales de Géografie, 5, 490–518.

Mahler F. (1993). Marginalisation and maldevelopment. W: J. Danecki (red.). Insights into Maldevelopment. Reconsidering the File of Progress (s. 187–201). Warszawa: University of Warsaw, Elipsa.

Marini M., Mooney P. (2006). Rural economies. W: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (red.). Handbook of Rural Studies (s. 91–103). London–Thousands Oak–New Delhi: Sage.

Marsden T., Murdoch J., Lowe P., Munton R., Flynn A. (1993). Constructing the Countryside. London: UCL Press.

Mendras H. (1976). Sociétés paysannes. Paris: Armand Colin.

Nowak A. (2012). Pojęcie, istota, przyczyny mechanizmy marginalizacji i wykluczenia społecznego. Chowanna, 1, 17–32.

Perrier-Cornet Ph. (2001). La problematique du développment rural en France: Une analyse critique. W: Agriculture et espace rural: quel développement? (s. 65–69) Varsovie: CFA.

Peyrache-Gadeau V., Pecqueur B. (2004). Les ressources patrimoniales: une modalité de valorisation par les milieux innovateurs de ressources spécifiques latentes ou existantes. W: R. Camagni, D. Maillat., A. Matteaccioli (red.). Ressources naturelles et culturelles, milieux et développement local (s. 71–89). Neuchâtel : Editions EDES.

Popławski T. (1995). Fałszywe tezy o polskim rolnictwie. W: J. Styk (red.). Stare i nowe struktury społeczne (s. 223–237). T. 2. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.

Proniewski M. (2014). Polityka rozwoju regionów peryferyjnych. Optimum. Studia Ekonomiczne, 6 (72), 80–90.

Rokkan S., Urwin D.W. (1983). Economy, Territory, Identity: Politics of West European Peripheries. Thousand Oak: Sage.

Rosner A. (2012). Zmiany rozkładu przestrzennego zaludnienia obszarów wiejskich. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Rosner A. (red.) (2000). Lokalne bariery rozwoju obszarów wiejskich. Warszawa: Unia Europejska – FAPA.

Rosner A., Stanny M. (2016). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap II. Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej i Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Rykiel Z. (2011). Koncepcja pogranicza i peryferii w socjologii i geografii. W: B. Jałowiecki, S. Kapralski (red.). Peryferie i pogranicza. O potrzebie różnorodności (s. 55–64). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Silver H. (1994). Social exclusion and social solidarity: Tree paradigms. International Labour Review, 5–6, 531–578.

Szarfenberg R. (2008). Marginalizacja i wykluczenia społeczne – panorama językowo-teoretyczna. http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/miws_panorama.pdf [dostęp 4.03.2018].

Sztompka P. (2003). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Van Huylenbroeck G., Durand G. (red.) (2003). Multifunctional Agriculture: A New Paradigm for European Agriculture and Rural Development. Aldershot: Ashgate Pub Co.

Weber G. (2009). Versuch einer praxisnahen Ordnung empfohlener Bodenschutzinstrumente, W: E. Hepperle, H. Lenk (red.). Land Development Strategies: Patterns, Risks and Responsibilities; Strategien der Raumentwicklung: Strukturen, Risiken und Verantwortung (s. 143–156). Zürich: vdf Hochschulverlag ETH Zürich.

Wilczyński (2015). Jak bronić wieś przed depopulacją i zanikiem. Problemy Planistyczne, wiosna, 7–29.

Wilczyński R. (2016). Sytuacja rozwojowa wsi w woj. opolskim w warunkach depopulacji. Studia Obszarów Wiejskich, 41, 193–211.

Wilczyński R. (2017). Odnowa wsi a paradygmat dopasowania – czyli co robić, gdy wsie zanikają. Referat na XXXIII Seminarium Geografii wsi, Kraków, 1–2.06.2017.

Wilkin J. (2010). Wielofunkcyjność rolnictwa – nowe ujęcie roli rolnictwa w gospodarce i społeczeństwie. W: J. Wilkin (red.). Wielofunkcyjność rolnictwa. Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne (s. 17–40). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Woś A. (2004). W poszukiwaniu modelu rozwoju rolnictwa polskiego. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

Woś A., Zegar J. (2002). Rolnictwo społecznie zrównoważone. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.

Zarycki T. (2000). O niektórych dylematach współczesnych badań nad przestrzenią społeczną. Studia Regionalne i Lokalne, 4 (4), 5–22.

Zarycki T. (2010). Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-pryferyjnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Zarycki T. (2011). Peryferie czy pogranicza? Krytyczne spojrzenie na współczesne sposoby posługiwania się pojęciem „pogranicza”. W: B. Jałowiecki, S. Kapralski (red.). Peryferie i pogranicza. O potrzebie różnorodności (s. 33– 54). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Pobrania

Liczba pobrań artykułu

328

Strony

69-91

Jak cytować

Halamska, M. (2018) „Wspierać czy zalesiać? Dylematy rozwoju wiejskich obszarów problemowych”, Wieś i Rolnictwo. Warszawa, PL, (3 (180), s. 69–91. doi: 10.53098/wir.2018.3.180/03.

Inne teksty tego samego autora

<< < 1 2 3 > >>