Konkurencyjność rolnictwa w Polsce w ujęciu regionalnym

Anna Nowak

doi:10.53098/wir.2024.3.204/02

Autor

Anna Nowak Dr hab. Anna Nowak, prof. ucz., Katedra Ekonomii i Agrobiznesu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ul. Akademicka 13, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0003-1741-8692

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2024.3.204/02

Słowa kluczowe:

rolnictwo, konkurencyjność regionalna, województwa, potencjał konkurencyjności, pozycja konkurencyjna

Abstrakt

Biorąc pod uwagę regionalne zróżnicowanie rolnictwa w Polsce oraz wynikającą z tego potrzebę jego analizy w ramach bardziej jednorodnych jednostek przestrzennych, za cel opracowania przyjęto ocenę konkurencyjności tego sektora w układzie regionalnym na poziomie NUTS 2. W ocenie uwzględniono potencjał konkurencyjności oraz pozycję konkurencyjną rolnictwa w 2010 i 2022 r. W badaniach wykorzystano wielowymiarową analizę danych, która pozwoliła na skonstruowanie miary syntetycznej oraz opracowanie rankingu województw pod względem obu badanych aspektów konkurencyjności. Badania wykazały, że w latach 2010–2022 większe zmiany w rankingu województw nastąpiły w odniesieniu do potencjału konkurencyjności niż do pozycji konkurencyjnej. Województwa, które można nazwać liderami w obu obszarach konkurencyjności, to wielkopolskie i mazowieckie. Z kolei na skrajnym biegunie w stosunku do tych regionów znalazło się rolnictwo podkarpackie, które wypada najsłabiej zarówno pod względem potencjału, jak i pozycji konkurencyjnej. Na uwagę zasługuje wyraźna poprawa konkurencyjności w aspekcie osiąganych wyników w przypadku województw podlaskiego i lubelskiego. Wskazano także regiony, gdzie występuje niepełne wykorzystanie potencjału konkurencyjności. Przykładem jest rolnictwo województwa opolskiego, które w 2022 r. zajęło trzecią lokatę w zakresie potencjału konkurencyjności, ale ósmą pod względem pozycji konkurencyjnej. Sytuacja ta, a także istniejące zróżnicowanie regionalne konkurencyjności rolnictwa, stanowi przesłankę do dywersyfikacji działań wspierających rozwój tego sektora.

Bibliografia

Adamowicz M. (2019). European funds for rural areas and regional convergence in agriculture in Poland. Economic and Regional Studies, 12, 12–22. DOI: https://doi.org/10.2478/ers-2019-0002

Adamowicz M., Szepeluk A. (2022). Regional convergence of labor productivity in rural sectors of Poland during 2003–2019. Agriculture, 12, 1774. DOI: https://doi.org/10.3390/agriculture12111774

Andrei J.V., Popescu G.H., Nica E., Chivu L. (2020). The impact of agricultural performance on foreign trade concentration and competitiveness: Empirical evidence from Romanian agriculture. Journal of Business Economics and Management, 21 (2), 317–343. DOI: https://doi.org/10.3846/jbem.2020.11988

Andrés González-Moralejo S., Estruch Sanchís F. (2017). The Common Agricultural Policy and the increased competitiveness of Spanish regional agriculture. Journal of Agricultural Science, 9 (6), 74–91. DOI: https://doi.org/10.5539/jas.v9n6p74

Baran J. (2014). Regionalne zróżnicowanie efektywności rolnictwa w Polsce. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 101 (2), 20–28. DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2014.101.2.15

Bereżnicka J., Wicki L. (2023). Zmiany efektywności ziemi i pracy w polskim rolnictwie w ujęciu regionalnym. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 25 (2), 23–39.

Bronisz U., Heijman W.J.M. (2008). Competitiveness of Polish regional agro-clusters. Applied Studies in Agribusiness and Commerce, 1–2, 35–40. DOI: https://doi.org/10.19041/APSTRACT/2008/1-2/5

Charles V., Zegarra L.F. (2014). Measuring regional competitiveness through data envelopment analysis: A Peruvian case. Expert Systems with Applications, 41 (11), 5371–5381. DOI: https://doi.org/10.1016/j.eswa.2014.03.003

Crescenzi R., De Filippis F., Pierangeli F. (2015). In tandem for cohesion? Synergies and conflicts between regional and agricultural policies of the European Union. Regional Studies, 49 (4), 681–704. DOI: https://doi.org/10.1080/00343404.2014.946401

Czudec A., Kata R., Miś T. (2017). Efekty polityki rolnej Unii Europejskiej na poziomie regionalnym. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.

Czyżewski A., Kułyk P. (2009). Konwergencja czy dywergencja mechanizmów wsparcia sektora rolnego? Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 8 (23), 41–51. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2009.8.32

Haman J., Hołownicki R., Michałek R., Żmija J. (2012). Misja nauk rolniczych w rozwoju polskiego sektora rolno-spożywczego. Inżynieria Rolnicza, 4 (139), 465–483.

Jabkowski D.A. (2023). Conditions for the competitiveness of the agricultural sector in the EU, Japan, Canada, Vietnam, and Mercosur countries. Problems of Agricultural Economics, 374 (1), 42–61. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/162031

Jambor A., Babu S.C. (2016). Competitiveness of Global Agriculture: Policy Lessons for Food Security. Cham: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-44876-3

Jarosz-Angowska A., Kasztelan A., Kołodziej E. (2022). The evaluation of the competitive potential and performance of the agricultural sector in the EU countries based on a synthetic index. Optimum. Studia Ekonomiczne, 3 (109), 103–119. DOI: https://doi.org/10.15290/oes.2022.03.109.08

Karman A., Banaś J., Bronisz U., Miszczuk A. (2022). Zmiany klimatu a konkurencyjność regionów. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. DOI: https://doi.org/10.24425/145311

Kiryluk-Dryjska E., Baer-Nawrocka A. (2021). Regional differences in benefits from the EU Common Agricultural Policy in Poland and ther policy implications. Agriculture, 11, 288. DOI: https://doi.org/10.3390/agriculture11040288

Kiryluk-Dryjska E., Beba P., Poczta W. (2020). Local determinants of the Common Agricultural Policy rural development funds’ distribution in Poland and their spatial implications. Journal of Rural Studies, 74, 201–209. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.01.018

Kołodziejczak A. (2020). Regionalna specjalizacja produkcji rolnej w Polsce. Studia Obszarów Wiejskich, 57, 67–80. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.57.4

Kołodziejczak A., Kossowski T. (2014). Regional competitiveness of agriculture in Poland. Wieś i Rolnictwo, 3 (164), 57–70. DOI: https://doi.org/10.53098/wir.2014.3.164/04

Kopiński J. (2018). Regional variation in changes in agricultural production in Poland in the context of environmental impact. Economic and Regional Studies, 11 (1), 59–75. DOI: https://doi.org/10.29316/ers-seir.2018.05

Kopiński J., Krasowicz S. (2013). Environmental and organisational-economic considerations of competitiveness of Lubelszczyzna’s agriculture. Economic and Regional Studies, 6 (3), 69–82.

Krasowicz S. (2014). Badania naukowe jako wsparcie konkurencyjności polskiego rolnictwa. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 16 (1), 117–123.

Kusz D., Zając S., Dziekan R. (2020). Regional diversification of investment outlays and labour profitability in agriculture in Poland. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 22 (4), 116–126. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.5686

Łukiewska K. (2023). Competitiveness of the Polish agri-food products in the export to the world market. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 25 (3), 189–203. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0053.8070

Niewiadomska A. (2017). Konkurencyjność jako determinanta prawna europejskiej polityki rolnej. Studia Iuridica, 72, 267–278. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0011.7621

Nosecka B., Pawlak K., Poczta W. (2011). Wybrane aspekty konkurencyjności rolnictwa. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.

Nowak A. (2017). Konkurencyjność rolnictwa Polski Wschodniej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.

Nowak A. (2016). Regional differences in the competitiveness of farms in Poland. Journal of Agribusiness and Rural Development, 41 (3), 345–354. DOI: https://doi.org/10.17306/JARD.2016.62

Nowak A., Różańska-Boczula M. (2021). The competitiveness of agriculture in EU member states according to the competitiveness pyramid model. Agriculture, 12 (1), 1–12. Okereke O., Wojciechowska Ż. (2022). A regional analysis of agricultural potential and farmers’ interest in the CAP’s rural development program in Poland. Journal of Agribusiness and Rural Development, 63 (1), 101–108. DOI: https://doi.org/10.3390/agriculture12010028

Orłowska J. (2019). Competitiveness of Polish organic farms with different economic size in light of FADN data. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 21 (2), 217–224. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.2074

Parzonko A., Bórawski P. (2020). Competitiveness of Polish dairy farms in the European Union. Agricultural Economics – Czech, 66 (4), 168–174. DOI: https://doi.org/10.17221/254/2019-AGRICECON

Pawlak K., Poczta W. (2020). Competitiveness of Polish agriculture in the context of globalization and economic integration – competitive potential and position. Problems of Agricultural Economics, 4 (365), 86–107. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/130541

Pawlak K., Smutka L., Kotyza P. (2021). Agricultural potential of the EU countries: How far are they from the USA? Agriculture, 11, 282. DOI: https://doi.org/10.3390/agriculture11040282

Pawłowski K.P., Czubak W., Zmyślona J. (2021). Regional diversity of technical efficiency in agriculture as a results of an overinvestment: A case study from Poland. Energies, 14, 3357. DOI: https://doi.org/10.3390/en14113357

Pietrzykowski R. (2017). Przestrzenna konwergencja wydajności pracy w rolnictwie Polski na poziomie województw. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 487, 224–235. DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2017.487.20

Pina A., Sicari P. (2021). Enhancing regional convergence in the European Union. OECD Economics Department Working Papers, No. 1696. Paris: OECD Publishing.

Prus P., Dziekański P., Bogusz M., Szczepanek M. (2021). Spatial differentiation of agricultural potential and the level of development of voivodeships in Poland in 2008–2018. Agriculture, 11, 229. DOI: https://doi.org/10.3390/agriculture11030229

Rodzinka J., Skica T., Pomianek T. (2021). Productivity and competitiveness of the agricultural sector in Poland. Yearbook of Antitrust and Regulatory Studies, 14 (24), 139–159. DOI: https://doi.org/10.7172/1689-9024.YARS.2021.14.24.6

Rzeszutko A., Kita K. (2018). Competitiveness of Polish agriculture compared to the agriculture of the selected EU countries under the CAP. Rural Areas and Development, 15, 57–70.

Sadowski A., Wojcieszak-Zbierska M.M., Beba P. (2021). Territorial differences in agricultural investments co-financed by the European Union in Poland. Land Use Policy, 100, 104934. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104934

Sass R. (2017). Konkurencyjność gospodarstw rolnych w województwie kujawsko-pomorskim w zależności od kierunku i skali produkcji. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 2 (351), 32–50. DOI: https://doi.org/10.30858/zer/83019

Sassi M. (2006). Agricultural convergence and competitiveness in the EU-15 regions. International Association of Agricultural Economists Conference, Gold Coast, Australia, August 12–18, 2006.

Siudek T., Zawojska A. (2014). Competitiveness in the economic concepts, theories and empirical research. Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia, 13 (1), 91–108.

Sompolska-Rzechuła A. (2012). Wpływ metody doboru cech na efektywność klasyfikacji na przykładzie analizy jakości życia w świetle zrównoważonego rozwoju. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 13 (3), 180–190.

Tłuczak A. (2019). Potential and competitiveness of EU countries in terms of slaughter livestock production. Agricultural Economics – Czech, 65, 550–559. DOI: https://doi.org/10.17221/156/2019-AGRICECON

Walenia A. (2008). Czynniki warunkujące konkurencyjność rolnictwa Podkarpacia w procesie integracji ze Wspólnotą Europejską. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 4, 444–455. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2008.4.57

Wiśniewski Ł., Perdał R., Rudnicki R. (2020). Proposed method for delimiting spatial structure on the example of agriculture types in Poland. Bulletin of Geography. Socioeconomic Series, 49 (49), 7–18. DOI: https://doi.org/10.2478/bog-2020-0020