Konflikty przestrzenne. Pomiędzy wymiarem geograficzno-ekonomicznym a prawnym
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2024.2.203/02Słowa kluczowe:
konflikty przestrzenne, konflikty o ziemię, planowanie przestrzenne, teorie i koncepcje geograficzno-ekonomiczne, ujęcie prawneAbstrakt
W ostatnich dekadach konflikty przestrzenne stały się istotnym problemem badawczym podejmowanym przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Jednak różnorodność teorii i sposobów analizy konfliktów stworzyła bariery metodologiczne między dyscyplinami, ograniczając transfer wiedzy i utrudniając integrację wyników badań. Literatura naukowa dotycząca konfliktów przestrzennych zdominowana jest przez prace geografów i planistów, dla których przestrzeń geograficzna wyznacza kluczową perspektywę badawczą. Równocześnie oparcie analizy konfliktów wyłącznie na aspekcie prawnym nadmiernie skupia uwagę na regulacjach prawnych kosztem innych istotnych czynników – gospodarczych, społecznych i geograficznych. Celem artykułu było rozpoznanie, w jaki sposób aspekt prawny jest uwzględniany w kluczowych koncepcjach geograficzno-ekonomicznych stosowanych w badaniu konfliktów przestrzennych. Odniesiono się przy tym do obszarów wiejskich i ziemi rolnej, które ze względu na pełnioną doniosłą funkcję w zaopatrywaniu społeczeństwa w żywność i liczne dobra publiczne traktowane muszą być jak szczególny zasób wymagający ochrony prawnej. Zidentyfikowano kluczowe wyzwania teoretyczne i badawcze w analizowaniu konfliktów przestrzennych, a także zależności między dwoma ujęciami tego rodzaju konfliktów. Wyodrębniono kierunki możliwego ujęcia konfliktów przestrzennych w prawie planowania przestrzennego. Wykazano, że teorie i koncepcje geograficzno-ekonomiczne mogą być użyteczne w kształtowaniu prawodawstwa dotyczącego planowania przestrzennego, uwzględniając w ten sposób zmieniające się wzorce użytkowania ziemi oraz procesy i zjawiska społeczno-gospodarcze wyrażające się w występujących coraz powszechniej konfliktach przestrzennych.
Bibliografia
Albrechts L., Alden J., Da Rosa Pires A. (red.) (2001). The Changing Institutional Landscape of Planning. Aldershot: Ashgate.
Alvarez-Sousa A. (2018). The problems of tourist sustainability in cultural cities: Sociopolitical perceptions and interest management. Sustainability, 10 (2), 503. DOI: https://doi.org/10.3390/su10020503
Badora K. (2010). Lokalizacja farm wiatrowych w południowej części województwa opolskiego a uwarunkowania przyrodniczo-krajobrazowe. Inżynieria Ekologiczna, 23, 97–107.
Bański J. (1998). Gospodarka ziemią w Polsce w okresie restrukturyzacji. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.
Bauby P. (2018). Conditions of convergence between public economy and social economy organisations: From the diversity of models to a successful hybridisation through new governance. W: P. Bance (red.). Providing Public Goods and Commons: Towards Coproduction and New Forms of Governance for a Revival of Public Action (s. 293–299). CIRIEC Studies Series, 1. Liege: Université de Liege. DOI: https://doi.org/10.25518/ciriec.css1chap14
Bednarek-Szczepańska M., Dmochowska-Dudek K. (2016). Syndrom NIMBY na obszarach wiejskich w Polsce. Uwarunkowania i specyfika konfliktów wokół lokalizacji niechcianych inwestycji. Seria: Prace Geograficzne, 225. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.
Beinat E. (2001). A methodology for the analysis of spatial conflicts in transport policies: Overview and applications. W: J. Stillwell, H. Scholten (red.). Land Use Simulation for Europe (s. 193–210). Amsterdam: Kluwer Academic Publishers. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-010-0466-4_14
Berry B.J.L. (1963). Commercial Structure and Commercial Blight. Seria: Department of Geography Research Paper, 85. Chicago: The University of Chicago.
Brogden M.J., Greenberg J.B. (2003). The fight for the West: A political ecology of land use conflicts. Human Organization, 62 (3), 289–298. DOI: https://doi.org/10.17730/humo.62.3.0jdr5nte0b8vf7aw
Bromley D.W. (2010). Property rights and land use conflicts: Reconciling myth and reality. W: R.J. Johnston, S.K. Swallow (red.). Economics and Contemporary Land Use Policy (s. 64–78). New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781936331659-10
Buitelaar E. (2012). The fraught relationship between planning and regulation: Land use plans and the conflicts in dealing with uncertainty. W: B. Needham, T. Hartmann (red.). Planning by Law and Property Rights Reconsidered (s. 207–218). New York: Routledge.
Burgess E.W. (1925). The growth of the city: An introduction to a research project. W: R. Park, E. Burges, R.D. McKenzie (red.). The City (s. 47–62). Chicago: The University of Chicago Press.
Butler C. (2009). Critical legal studies and the politics of space. Social & Legal Studies, 18 (3), 313–332. DOI: https://doi.org/10.1177/0964663909339084
Campbell S. (1996). Green cities, growing cities, just cities? Urban planning and the contradictions of sustainable development. Journal of the American Planning Association, 62 (3), 296–331. DOI: https://doi.org/10.1080/01944369608975696
Centemeri L. (2009). Environmental damage as negative externality: Uncertainty, moral complexity and the limits of the market. e-cadernos CES, 5. DOI: https://doi.org/10.4000/eces.266
Certoma C., Martellozzo F. (2019). Introduzione. W: F. Salvatori (red.). L’apporto della Geografia tra Rivoluzioni e Riforme. Atti del XXXII Congresso Geografico Italiano (Roma, 7–10 giugno 2017) (s. 1105–1108). Roma: A.Ge.I.
Chojnicki Z. (1999). Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Cieślak I. (2019). Spatial conflicts: Analyzing a burden created by differing land use. Acta Geographica Slovenica, 59 (2), 43–57. DOI: https://doi.org/10.3986/AGS.5181
Coppens T. (2011a). Conflict and Conflict Management in Strategic Urban Projects. Heverlee: Katholieke Universiteit Leuven, Groep Wetenschap & Technologie, Arenberg Doctoraatsschool.
Coppens T. (2011b). Understanding land-use conflicts in strategic urban projects: Lessons from Gent Sint-Pieters. W: S. Oosterlynck, J. van der Broeck, L. Albrechts, F. Moulaert, A. Verhetsel (red.). Strategic Spatial Projects: Catalysts for Change (s. 189–211). RTPI Library Series. Oxon: Routledge.
Cotella G. (2014). Spatial planning in Poland between European influence and dominant market forces. W: M. Reimer, P. Getimis, H. Blotevogel (red.). Spatial Planning Systems and Practices in Europe: A Comparative Perspective on Continuity and Changes (s. 271–273). New York: Routledge.
Darly S., Torre A. (2013). Conflicts over farmland uses and the dynamics of “agri-urban” localities in the Greater Paris Region: An empirical analysis based on daily regional press and field interviews. Land Use Policy, 33, 90–99. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2012.12.014
Dmochowska-Dudek K. (2014). Konflikty społeczno-przestrzenne jako nowy przedmiot badań geografii społecznej. W: W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.). Dorobek polskiej geografii po konferencji w Rydzynie. Ocena krytyczna (s. 143–153). Seria: Podstawowe idee i koncepcje w geografii, 8. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dunk A. von der (2011). Spatially Explicit Analysis of Land-Use Conflicts in Northern Switzerland: New Approaches for Investigating a Complex Phenomenon. Rozprawa doktorska. Zurich: ETH Zurich.
Dunk A. von der, Gret-Regamey A., Dalang T., Hersperger A.M. (2011). Defining a typology of peri-urban land-use conflicts – A case study from Switzerland. Landscape and Urban Planning, 101 (2), 149–156. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2011.02.007
Dutkowski M. (1995). Konflikty w gospodarowaniu dobrami środowiskowymi. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Engström G., Gren A. (2017). Capturing the value of green space in urban parks in a sustainable urban planning and design context: Pros and cons of hedonic pricing. Ecology and Society, 22 (2), 21. DOI: https://doi.org/10.5751/ES-09365-220221
Forester J. (1999). The Deliberative Practitioner: Encouraging Participatory Planning Processes. Boston: Massachusetts Institute of Technology Press.
Germain R.H., Floyd D.W. (1999). Developing resource-based social conflict models for assessing the utility of negotiation in conflict resolution. Forest Science, 45 (3), 394–406. DOI: https://doi.org/10.1093/forestscience/45.3.394
Głogowska M., Szendera W., Chmielewski W. (2013). Konflikty społeczne na obszarach Natura 2000 w Polsce. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 13 (4), 31–41. Gołąb-Korzeniowska M. (2008). Konflikty środowiskowe w rozwoju struktury przestrzennej regionu metropolitalnego. Czasopismo Techniczne, 5A, 61–73.
Grochowska A. (2016). Konflikty przestrzenne w planowaniu przestrzennym obszarów metropolitalnych na przykładzie Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego. Seria: Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 38. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Hackiewicz M. (2011). Społeczne i prawne aspekty konfliktów na tle zagospodarowania przestrzennego na przykładzie budowy obwodnicy Milanówka i Grodziska Mazowieckiego. MAZOWSZE Studia Regionalne, 6, 123–148.
Healey P. (2003). Collaborative planning in perspective. Planning Theory, 2 (2), 101–123. DOI: https://doi.org/10.1177/14730952030022002
Herbst K. (2014). Partycypacja a prawo do miasta. W: Towarzystwo Urbanistów Polskich, Oddział w Warszawie (red.). Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym (s. 16–32). Konferencja Towarzystwa Urbanistów Polskich Oddziału w Warszawie oraz Biura Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy. Warszawa: Towarzystwo Urbanistów Polskich, Oddział w Warszawie.
Hite J. (1998). Land Use Conflicts on the Urban Fringe: Causes and Potential Resolutions. Clemson SC: Strom Thurmond Institute, Clemson University.
Horst D. van der, Toke D. (2010). Exploring the landscape of wind farm developments: Local area characteristics and planning process outcomes in rural England. Land Use Policy, 27 (2), 214–221. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2009.05.006
Hu H., Zhang J., Chu G., Yang J., Yu P. (2018). Factors influencing tourists’ litter management behavior in mountainous tourism areas in China. Waste Management, 79, 273–286. DOI: https://doi.org/10.1016/j.wasman.2018.07.047
Iacoponi L. (2004). La complementarieta fra citta e campagna per lo sviluppo sostenibile: Il concetto di bioregione. Rivista di Economia Agraria, 59 (4), 43–47.
Iadicola P. (1990). Three sociological perspectives on space and spatial problems. Michigan Sociological Review, 4, 46–62.
Jałowiecki B. (1988). Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Warszawa: Książka i Wiedza.
Jaśkiewicz-Kamińska S. (2021). The role of administrative courts in shaping the development directions of the sustainable development principle: Remarks regarding case-law in environmental protection and spatial planning cases. Ekonomia i Prawo, 20 (4), 79–95. DOI: https://doi.org/10.12775/EiP.2021.046
Joerin F., Thériault M., Musy A. (2001). Using GIS and outranking multicriteria analysis for land-use suitability assessment. International Journal of Geographical Information Science, 15 (2), 153–174. DOI: https://doi.org/10.1080/13658810051030487
Kalande W. (2008). Kenyan Land Disputes in the Context of Social Conflict Theories. FIG Commission 7th Annual Meeting and Open Symposium on Environment and Land Administration, Verona, Italy, 13th September 2008.
Kikosicka K. (2014). Partycypacja społeczności lokalnej w planowaniu przestrzennym (przykład gminy Dąbrowice). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 16, 97–113. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.16.06
Korcelli P., Degórski M., Komornicki T., Markowski T., Szlachta J., Węcławowicz G., Zaleski J., Zaucha J., Drzazga D. (2008). Ekspercki Projekt Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2033. Warszawa: Zespół Ekspertów Naukowych do spraw Zagospodarowania Przestrzennego Kraju.
Kreichauf R. (2018). From forced migration to forced arrival: The campization of refugee accommodation in European cities. Comparative Migration Studies, 6 (7), 1–22. DOI: https://doi.org/10.1186/s40878-017-0069-8
Lechowska E. (2022). Planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym. Powiązanie teorii z praktyką. Seria: Studia Cykl Monografii, 15/207. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. DOI: https://doi.org/10.24425/145097
Leffers D., Wekerle G.R. (2019). Land developers as institutional and postpolitical actors: Sites of power in land use policy and planning. Environment and Planning A, 52 (2). DOI: https://doi.org/10.1177/0308518X19856628
Libby L.W., Sharp J.S. (2003). Land-use compatibility, change, and policy at the rural-urban fringe: Insights from social capital. American Journal of Agricultural Economics, 5 (85), 1194–1200. DOI: https://doi.org/10.1111/j.0092-5853.2003.00529.x
Lorens P., Ciesielski M., Mikuła Ł., Nowak M. (2021). Współczesne wyzwania związane z kształtowaniem systemu planowania miejscowego. Seria: Policy Brief KPZK PAN, 3. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Mann C., Jeanneaux P. (2009). Two approaches for understanding land-use conflict to improve rural planning and management. Journal of Rural and Community Development, 4 (1), 118–141.
Marta-Pedroso C., Laporta L., Gama I., Domingos T. (2018). Economic valuation and mapping of Ecosystem Services in the context of protected area management (Natural Park of Serra de Sao Mamede, Portugal). One Ecosystem, 3, e26722. DOI: https://doi.org/10.3897/oneeco.3.e26722
Maruna M., Crnčević T., Milojević M.P. (2019). The institutional structure of land use planning for urban forest protection in the post-socialist transition environment: Serbian experiences. Forests, 10, 560. DOI: https://doi.org/10.3390/f10070560
Milczarek-Andrzejewska D., Zawalińska K., Czarnecki A. (2018). Land-use conflicts and the common agricultural policy: Evidence from Poland. Land Use Policy, 73, 423–433. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.02.016
Moroni S., Buitelaar E., Sorel N., Cozzolino S. (2020). Simple planning rules for complex urban problems: Toward legal certainty for spatial flexibility. Journal of Planning Education and Research, 40 (3), 320–331. DOI: https://doi.org/10.1177/0739456X18774122
Nadin V., Fernández-Maldonado A., Zonneveld W., Stead D., Dąbrowski M., Piskorek K., Sarkar A., Schmitt P., Smas L., Cotella G., Rivolin U., Solly A., Berisha E., Pede E., Seardo B., Komornicki T., Goch K., Bednarek-Szczepańska M., Degórska B., Szejgiec-Kolenda B., Śleszyński P., Lüer C., Böhme K., Nedovic-Budic Z., Williams B., Varghese J., Colic N., Knaap G., Csák L., Faragó L., Mezei C., Kovács I., Pamer Z., Reimer M., Münter A. (2018). COMPASS – Comparative Analysis of Territorial Governance and Spatial Planning Systems in Europe Applied Research 2016–2018. Final Report. Luxembourg: ESPON, European Commission.
Nadin V., Stead D., Dąbrowski M., Fernandez-Maldonado A.M. (2020). Integrated, adaptive and participatory spatial planning: Trends across Europe. Regional Studies, 55 (5), 791–803. DOI: https://doi.org/10.1080/00343404.2020.1817363
Nicholls D., Cotterill K. (2018). Heritage Conservation and Character Protection in Brisbane: An Update. Brisbane: HopgoodGanim Lawyers.
OECD [Organisation for Economic Cooperation and Development] (2018). OECD Przeglądy Polityk Rozwoju Obszarów Wiejskich: Polska 2018. Seria: OECD Rural Policy Reviews. Paris: OECD Publishing.
Ostrowska A. (2022). Niepewność sytuacji prawnej jednostki w sferze stanowienia i obowiązywania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Peterson G.G. (1989). Modeling Perception of, and Response to, Suburban Land Use Change: A Case Study of Paradise Valley, Arizona. Rozprawa doktorska, Department of Geography and Regional Development, University of Arizona. Ann Arbor: University Microfilms International.
Puls K., May M. (2020). Disentangling spatial conflicts in mental perspective taking. Acta Psychologica, 207, 103078. DOI: https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2020.103078
Reimer M., Getimis P., Blotevogel H. (2014). Spatial planning systems and practices in Europe: A comparative perspective. W: M. Reimer, P. Getimis, H. Blotevogel (red.). Spatial Planning Systems and Practices in Europe (s. 1–20). New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315852577
Robinson D., Graham N. (2018). Legal pluralisms, justice and spatial conflicts: New directions in legal geography. Geographical Journal, 184 (1), 3–7. DOI: https://doi.org/10.1111/geoj.12247
Ruoso L.-E., Plant R. (2018). A politics of place framework for unravelling peri-urban conflict: An example of peri-urban Sydney, Australia. Journal of Urban Management, 7, 57–69. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jum.2018.05.001
Rustiadi E., Barus B., Iman L.S., Mulya S.P., Pravitasari A.E., Antony D. (2018). Land use and spatial policy conflicts in a rich-biodiversity rain forest region: The case of Jambi province, Indonesia. W: Y. Himiyama (red.). Exploring Sustainable Land Use in Monsoon Asia (s. 277–296). Singapore: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-981-10-5927-8_15
Sairinen R., Tiainen H., Mononen T. (2017). Talvivaara mine and water pollution: An analysis of mining conflict in Finland. The Extractive Industries and Society, 4 (3), 640–651. DOI: https://doi.org/10.1016/j.exis.2017.05.001
Searle G. (2016). Strategic planning and land use planning conflicts: The role of statutory authority. W: L. Albrechts, A. Balducci, J. Hillier (red.). Situated Practices of Strategic Planning (s. 333–346). London: Routledge.
Starosta P. (2000). Konflikt lokalny. W: M. Malikowski, Z. Seręga (red.). Konflikty społeczne w Polsce w okresie zmian systemowych: Studia, komunikaty, eseje (s. 13–24). Rzeszów: Wydawnictwo WSP.
Śleszyński P., Kowalewski A., Markowski T., Legutko-Kobus P., Nowak M. (2020). The contemporary economic costs of spatial chaos: Evidence from Poland. Land, 9 (7), 214. DOI: https://doi.org/10.3390/land9070214
Śleszyński P., Markowski T., Kowalewski A. (red.) (2018). Studia KPZK PAN, 182: Studia nad chaosem przestrzennym, 3: Synteza. Uwarunkowania, skutki i propozycje naprawy chaosu przestrzennego.
Śleszyński P., Solon J. (red.) (2010). Prace planistyczne a konflikty przestrzenne w gminach. Seria: Studia KPZK PAN, 130. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Thorn A. (2012). An Institutional Analysis of Land Use Conflicts in Ontario: The Significance of Risk and Institutional Trust. Paper presented at the Canadian Political Science Association meeting, 13–16 June, 2012, Edmonton, Canada.
Tokajuk J. (2011). Konflikty przestrzenne na styku istniejącej zabudowy zagrodowej i planowanej zabudowy mieszkaniowej na terenach wsi strefy podmiejskiej włączonych do obszaru miasta Białegostoku. Przestrzeń i Forma, 15, 311–320.
Torre A., Melot R., Magsi H., Bossuet L., Cadoret A., Caron A., Darly S., Jeanneaux P., Kirat T., Pham H.V., Kolokouris O. (2014). Identifying and measuring land-use and proximity conflicts: Methods and identification. SpringerPlus, 3, 85. DOI: https://doi.org/10.1186/2193-1801-3-85
Torre A., Sabir M., Pham H.V. (2021). Socioeconomic conflicts and land-use issues in context of infrastructural projects. Asia-Pacific Journal of Regional Science, 5, 241–260. DOI: https://doi.org/10.1007/s41685-020-00157-5
Wagner E.S.V. (2017). The Place of Private Property in Land Use Law: A Relational Examination of Ontario’s Quarry Conflicts. Rozprawa doktorska. North York: Osgoode Hall Law School of York University.
Wexler M.N. (1996). A sociological framing of the NIMBY (Not-In-My-Backyard) syndrome. International Review of Modern Sociology, 26 (1), 91–110.
Wirawan B., Utama S., Suratno I.R., Tambunan J.R., Muthadir A., Mulyana W., Setiono I., Wicaksono A., Afiff S.A. (2019). Spatial Planning, Land Tenure, and Increasing Conflicts over Land Claims in Sumatera and Kalimantan: Economic Development, Policy Dynamics, and the Pace of Investment. Jakarta: Conflict Resolution Unit.
Wójcik M. (2016). Selected problems of contemporary socio-spatial changes in peri-urban areas of the city of Łódź (Poland). Geographia Polonica, 89 (2), 169–186. DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.0052
Yeates M.H. (1965). Some factors affecting the spatial distribution of Chicago land values: 1910–1960. Economic Geography, 41, 55–70. DOI: https://doi.org/10.2307/141856
