Odnowa wsi jako przedmiot badań. Ewolucja i systematyzacja pojęcia
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir022017/06Słowa kluczowe:
odnowa wsi, program odnowy wsi, rozwój obszarów wiejskich, nowe funkcje wsi, społeczność wiejskaAbstrakt
Odnowa wsi stanowi szeroko dyskutowany problem przemian i rozwoju obszarów wiejskich. Pomimo swojego praktycznego charakteru, jest także przedmiotem licznych prac naukowych (badania prowadzono m.in. w Europie i Stanach Zjednoczonych). Z uwagi na najczęściej regionalny charakter badań, różne podejścia badawcze i cele, inaczej rozumiano pojęcie odnowy wsi. Taki stan rzeczy utrudnia z kolei dyskusję na ten temat. Celem artykułu był przegląd dotychczasowych sposobów postrzegania pojęcia „odnowa wsi” w literaturze naukowej o zasięgu międzynarodowym, ukazanie ewolucji znaczenia tego pojęcia i próba jego usystematyzowania oraz porównanie sposobów rozumienia w tejże literaturze z jego rozumieniem obecnym w wybranych polskich pracach naukowych. Artykuł ma charakter przeglądowo-teoretyczny. Zastosowano w nim metody systematycznego i eksperckiego przeglądu literatury. Ogółem analizie poddano ponad 2000 prac naukowych znajdujących w kluczowych bazach indeksujących i w zasobach największych wydawców treści naukowych.Rezultatem przeprowadzonych studiów literatury jest ukazanie problematyki prac poświęconych odnowie wsi w ujęciu modelowym – w odniesieniu do wymiarów odnowy wsi, celów działań podejmowanych w każdym z tych wymiarów i celu nadrzędnego samej odnowy wsi. W pracy podjęto ponadto próbę wyjaśnienia przyczyn mnogości znaczeń i sposobów postrzegania odnowy wsi, a także przedstawiono wybrane refleksje na temat samej natury odnowy wsi, bazując na przeprowadzonych studiach literatury.Bibliografia
Agenda 21 (1993). United Nations, United States.
Bahr J., Kuhl D., Priebs A. (1991). Verbesserung der Grundversorgung landlicher Gemein den Schleswig- Holsteins in Rahmen der Dorferneuerung – Moglichkeiten und Grenzen. Kieler Geographische Schriften, 80, 1–19.
Bebbington A. (1998). Sustaining the Andes? Social capital and policies for rural regeneration in Bolivia. Mountain Research And Development, 18, 2, 173–181.
Bell D. (2006). Variations on the rural idyll. W: Cloke P., Marsden T., Mooney P. (red.), Handbook of Rural Studies (s. 149–160). London: Sage.
Boland A., Cherry M.G., Dickson R. (2014). Doing a Systematic Review: A Student’s Guide. London: Sage.
Boyle P., Halfacree K. (red.) (1998). Migrations into Rural Areas: Theories and Issues. Chichester: John Wiley & Sons Ltd.
Braun H., Dimroth D., Pieper F. (1978). Kernbebauubg landlichger Orte, Funktionswandel, Nutzung und Gestaltung, dargestellt an Beispielen in Bordrhein-Westfalen (brak informacji o miejscu publikacji).
Chigbu U.E. (2012). Village renewal as an instrument of rural development: Evidence from Weyarn, Germany. Community Development, 43, 2, 209–224.
Cook D.J., Murlow C.D., Haynes R.B. (1997). Systematic reviews: synthesis of best evidence for clinical decisions. Annals of Internal Medicine, 126, 5, 376–380.
Crang M., Thrift N. (2000). Introduction. W: Crang M., Thrift N. (red.), Thinking Space (s. 1–30). London: Routledge.
Crouch D. (2006). Tourism, consumption and rurality. W: Cloke P., Marsden T., Mooney P. (red.), Handbook of rural studies (s. 355–364). London: Sage.
Damyanovic D., Reiwald F. (2014). The “Comprehensive Village Renewal Programme in Burgerland” as a means of strengthening the social capital in rural areas. European Countryside, 1, 18–35.
Encyclopedic Dictionary of Landscape and Urban Planning (2010). Red. K.J. Evert. Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag.
Everett S., Aitchison A. (2008). The role of food tourism in sustaining regional identity: A case study of Cornwall, South West England. Journal of Sustainable Tourism, 16, 2, 150–167.
Fonseca F.P., Ramos R.A.R. (2012). Heritage tourism in peripheral areas: Development strategies and constraints. Tourism Geographies, 14, 3, 467–493.
Fujimoto I. (1992). Lessons from abroad in rural community revitalization. Community Development Journal, 27, 1, s. 10–20.
Gkartzios M., Norris M. (2011). „If You Build It, They Will Come’”: Governing property-led rural regeneration in Ireland. Land Use Policy, 28, 486–494.
Gladwin C., Long B.F., Babb E.M., Mulkey D., Zimet D.J., Moseley A., Beaulieu L.J. (1989). Rural entrepreneurship: One key to rural revitalization. American Journal of Agricultural Economics, 71, 5, 1305–1314.
Halfacree K. (1996). Out of place in the countryside: Travellers and the „rural idyll”. An tipode, 29, 42–72.
Halfacree K. (2012). Diverse ruralities in the 21st century: From effacement to (re-)invention. W: Kulcsar L.J., Curtis K.J. (red.), International Handbook of Rural Demography (s. 387–400). Seria International Handbooks of Population, t. 3. Springer Netherlands.
Hashimoto A., Telfer D.J. (2010). Developing sustainable partnerships in rural tourism: The case of Oita, Japan. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure & Events, 2, 2, 165–183.
Heffner K. (2007). Fundamenty procesu przemian aktywizacyjnych na obszarach wiejskich. W: Kłodziński M., Błąd M., Wilczyński R. (red.), Odnowa wsi w integrującej się Europie (s. 51–66). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Henkel G. (1979). Dorferneuerung: ein gesellschaftspolitischer Auftrag an die Wissenschaft. Berichte zur Deutschen Landeskunde, 53, 1, 49–59.
Henkel G. (1984). Dorferneuerung in der Bundesrepublik Deutschland. Geographische Rundschau, 36, 170–176.
Henkel G. (2000). Village renewal in German – Present and future of a successful program. Berichte Uber Landwirtschaft, supplement, 101–107.
Hudeckova H., Sevcikova A. (2007). The renewal of the rural cultural heritage of the Czech Republic with the support of regional policy. Agricultural Economics, 53, 11, 505–512.
Huttner N. (2013). Entwicklung ländlicher Kommunen. Wenn Bürger Beteiligung ernst nehmen. Organisationsberat Superv Coach, 20, 23–34.
Idziak W., Wilczyński R. (2013). Odnowa wsi. Przestrzeń, ludzie, działania. Warszawa: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.
John D. (1989). Keys to Rural Revitalization in the 1990s: Discussion. American Journal of Agricultural Economics, 71, 5, 1327–1328.
Johnson T.G. (1989). Entrepreneurship and development finance: Keys to rural revitalization: Discussion. American Journal of Agricultural Economics, 71, 5, 1324–1326.
Kaleta A. (1992). Podstawowe założenia odnowy obszarów wiejskich Europy. W: Wieruszewska M. (red.), Odnowa wsi. Między mitem a nadzieją (s. 13–46). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Kaleta A. (1996). Rewitalizacja obszarów rustykalnych Europy. T. 1. Społeczność wiejska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Kaleta A. (2007). Odnowa wsi z perspektywy historycznej. W: Kłodziński M., Błąd M., Wilczyński R. (red.), Odnowa wsi w integrującej się Europie (s. 77–86). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Keane M.J., Garvey E. (2005). Measuring the employment effects of the rural renewal tax scheme. Regional Studies, 40, 3, 359–374.
Knievel M. (1997). Neue Lander – Neue Wege? Geistige Dorfentwicklung in Sachsen: Anspruch und Wirklichkeit. Munchener Geographische Hefte, 75, 9–28.
Knight J. (1994). Rural revitalization in Japan: Spirit of the village and taste of the country. Asian Survey, 34, 7, 634–646.
Kranjcevic J. (2000). Toward the discussion on village renewal in Croatia. Zeitschrift fur Kulturtechnik und Landentwicklung, 41, 5, 202–205.
Kulscar L.J., Bolender B.C. (2011). If you build it, will they come? Biofuel plants and demographic trends in the Midwest. Population and Environment, 32, 318–331.
Lane B., Kastenholz E. (2015). Rural tourism: the evolution of practice and research approaches towards a new generation concept? Journal of Sustainable Tourism, 23, 8–9, 1133–1156.
Lehrer N. (2010). (Bio)fueling farm policy: the biofuels boom and the 2008 farm bill. Agriculture and Human Values, 27, 427–444.
Lexikon – Landschafts- und Stadtplanung (2001). Red. K.J. Evert. Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag.
Magel H. (1991). Europaische Aufgabe Dorf- und Landschaftsentwicklung. Aktuelle Anmerkungen zum Stellenwert und Weg der Landlichen Neuordnung in Bayern. Zeitschrift fur Vermessungswesen, 116, 8–9, 325–332.
Magel H. (2000). Village renewal – Model for self-initiative and future orientation. Zeitschrift fur Kulturtechnik und Landentwicklung, 41, 6, 274–278.
Marsden T. (1999). Rural futures: The consumption countryside and its regulation. Sociologia Ruralis, 39, 501–520.
Mayer S. (1997). Citizen participation in village renewal – experiences from the preliminary phase. Munchener Geographische Hefte, 75, 103–126.
McArdle K. (2012). What makes a successful rural regeneration partnership? The views of successful partners and the importance of ethos for the community development professional. Community Development, 43, 3, 333–345.
McKane A. (1994). Rural regeneration in Northern Ireland. ICE Proceedings Municipal Engineer, 103, 2, 85–92.
McKibbon A.K. (2006). Systematic reviews and librarians. Library Trends, 55, 1, 202–215.
Mickiewicz B., Mickiewicz A. (2015). Analysis of activities implemented within the axis III „the quality of life in rural areas and diversification of the rural economy” rural development programme 2007–2013. Economic Science for Rural Development, 39, 208–217.
Mingay G.E. (red.) (1989). The Rural Idyll. London: Routledge.
Murdoch J., Pratt A. (1993). Rural studies: Modernism, postmodernism and the „post rural”
Journal of Rural Studies, 9, 411–427.
Murray M., Dunn L. (1996). Capacity building for rural development in the united states. Journal of Rural Studies, 1, 1, 89–97.
Niedźwiecka-Filipiak I. (2010). Problematyka zachowania tradycyjnego wizerunku wsi opolskiej. Architecturae et Artibus, 1, 55–62.
Niedźwiecka-Filipiak I., Filipiak P. (2012). Wpływ stopnia modyfikacji zabudowy na wartość kulturową wsi w Polsce południowo-zachodniej. W: Szmygin B. (red.), Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków (s. 151–160). Warszawa–Lublin: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa, Politechnika Lubelska, Fundacja Politechniki Lubelskiej.
Oakley P. (1991). Projects with People: The Practice of Participation in Rural Development. Geneva International Labor Office.
Osborne S., Williamson A., Beattie R. (2004). Community involvement in rural regeneration partnerships in the UK: Key issues from a three nation study. Regional Studies, 36, 9, 1083–1092.
Peters J., Kleintech T. (2003). Katzenköpfe oder asphalt? Anforderungen an einen dorfgerechten straßenbau in Nordostdeutschland. Landnutzung und Landentwicklung, 44, 4, 167–171.
Pospech P. (2014). Discursive no man’s land: Analysing the discourse of the rural in the transitional Czech Republic. Journal of Rural Studies, 34, 96–107.
Rodale R. (1987). Revitalizing rural America from the bottom up. Forum for Applied Research & Public Policy, 2, 3, 45–47.
Rofe M.W. (2012). Considering the limits of rural place making opportunities: Rural dystopias and dark tourism. Landscape Research, 38, 2, 262–272.
Schatt H. (1978). Regional-planning aspects of village renewal by land consolidation. Zeitschrift Fur Kulturtechnik Und Flurbereinigung, 19, 2–3, 127–137.
Schopen W. (2001). German policy for an integrated rural development. W: Virchow D., von Braun J. (red.), Villages in the Future. Crops, Jobs and Livelihood (s. 85–89). Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag.
Schrader H., Tissen G. (1994). Socio-economic analysis and promotion of development in rural areas of the new federal states. Landbauforschung Volkenrode, 44, 1, 1–12.
Silva T. (2012). Built heritage-making and socioeconomic renewal in declining rural areas: evidence from Portugal. Etnográfica, 16, 3, 487–510.
Słownik języka polskiego (1958–1969). Red. W. Doroszewski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, http://doroszewski.pwn.pl [dostęp: 10.12.2016].
Stockdale A. (2005). Incomers: Offering economic potential in rural England. Journal of the Royal Agricultural Society of England, 166, 1–5.
Stockdale A. (2006). Migration: Pre-requisite for rural economic regeneration? Journal of Rural Studies, 22, 354–366.
Su B. (2011). Rural tourism in China. Tourism Management, 32, 1438–1441.
Su B. (2013). Developing rural tourism: The PAT Program and „Nong jia le” tourism in China. International Journal of Tourism Research, 15, 611–619.
Taube C. (1997). Ansatze fur eine frauengerechte Dorferneuerungsplanung: Ergebnisse einer Lebensweltanalyse von Frauen auf dem Land. Munchener Geographische Hefte, 75, 63–102.
Tuan Y.-F. (1987). Przestrzeń i miejsce (tłum. A. Morawińska). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Vaart J.H.P. van der (2000). Towards a new rural landscape: Consequences of non-agricultural re-use of redundant farm buildings in Friesland. Landscape and Urban Planning, 70, 143–152.
White S. (2011). Depoliticizing development: The uses and abuses of participation. W: Cornwall A. (red.), The Participation Reader (s. 57–69). London: Zed Books.
Wiebe D. (1991). Der landliche Raum in Schleswig-Holstein. Einige Thesen zur Situation und zum Wandel auf dem sogenannten flachen Lande. Kieler Geographische Schriften, 80, 93–100.
Wieruszewska M. (1992). Wstęp. W: Wieruszewska M. (red.), Odnowa wsi. Między mitem a nadzieją (s. 7–12). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Wilcox D., Warburton D. (1988). Partnership for local development. Town & Country Planning, 57, 1, 9–11.
Wilczyński R. (2003). Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Poznań: Fundacja Fundusz Współpracy – Program Agro-Info, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Oddział w Poznaniu.
Wilczyński R. (2012). Dorobek 15 lat metody odnowy wsi w Polsce. Referat wygłoszony w trakcie konferencji „Wieś Polska”, Licheń 26 maja 2012 r.
Williamson A., Beattie R., Osborne S. (2004). Addressing fragmentation and social exclusion through community involvement in rural regeneration partnerships: Evidence from the Northern Ireland experience. Policy and Politics, 32, 3, 351–369.
Wilson O.J. (1999). Village renewal and rural development in the former German Democratic Republic. GeoJournal, 46, 247–255.
Wirth P. (1996). Nachhaltige Erneuerung landlicher Raume in den neuen Bundeslandern: ein ganzheitliches Innovationskonzept. Raumforschung und Raumordnung, 54, 5, 334–344.
Wolski O., Sykała Ł. (2016). Zasoby lokalne, odnowa wsi i koncepcje rozwoju obszarów wiejskich. Próba teoretycznego ujęcia zależności. Studia Obszarów Wiejskich (w przygotowaniu do publikacji).
Woods M. (2005). Rural Geography. London: Sage.
Zasada I., Piorr A. (2015). The role of local framework conditions for the adoption of rural development policy: An example of diversification, tourism development and village renewal in Brandenburg, Germany. Ecological Indicators, 59, 82–93.
Zografos C. (2007). Rurality discourses and the role of the social enterprise in regenerating rural Scotland. Journal of Rural Studies, 23, 1, 38–51.
Źródła internetowe
Bazy pełnotekstowe wydawnictw
SAGE Premier, http://www.sagepub.com
Science Direct, http://www.sciencedirect.com
Springer Link, http://www.link.springer.com
Taylor & Francis Online, http://www.tandfonline.com
Wiley Online Library, http://www.onlinelibrary.wiley.com
Bazy indeksujące
Directory of Open Access Journals (DOAJ), http://www.doaj.org
SCOPUS, http://www.scopus.com
Web of Science, http://www.webofknowledge.com
