Rozwój społeczny – rozwój zrównoważony – postęp: przyczynek do przemian obszarów wiejskich

Krzysztof Gorlach; Marta Klekotko; Piotr Nowak

doi:10.53098/wir.2013.3.160/01

Autor

Krzysztof Gorlach Autor jest pracownikiem naukowym Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Marta Klekotko Autorka jest pracownikiem naukowym Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Piotr Nowak Autor jest pracownikiem naukowym Instytutu Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2013.3.160/01

Słowa kluczowe:

rozwój społeczny, postęp, rozwój zrównoważony, kultura, obszary wiejskie

Abstrakt

Autorzy starają się dokonać krytycznej analizy i jednocześnie rozwinięcia koncepcji rozwoju i postępu, proponowanej przez Jana Szczepańskiego. W odniesieniu do pierwszej skupiają się na rozwinięciu sformułowanej przez niego tezy o kulturze jako czynniku rozwojowym, wychodząc poza ograniczenie jej tylko do sytuacji „fizycznego” kontaktu różnych kultur. Z kolei w odniesieniu do koncepcji postępu próbują przezwyciężyć zasadniczą jej słabość, jaką upatrują w braku wskazania precyzyjnych kryteriów, przesądzających o tym, czy dany typ rozwoju można określić mianem postępu. Wedle ich opinii podstawę do sformułowania kryteriów postępu można odnaleźć w dziesięciu zasadach, składających się na koncepcję rozwoju zrównoważonego. Uzupełnieniem tych ogólnych rozważań jest próba ilustracji w odniesieniu do współczesnych mechanizmów rozwoju obszarów wiejskich. W konkluzji wskazane zostają dwa zasadnicze elementy, które przesądzają o tym, że rozwój zrównoważony może być współcześnie traktowany jako synonim postępu. Po pierwsze, rozwój zrównoważony odnosi się do kompleksowo traktowanych zmian postrzeganych w kontekście czterech zasadniczych wymiarów, tj. gospodarki, społeczeństwa, środowiska naturalnego oraz kultury. Po drugie, w koncepcji tej istotną rolę odgrywają elementy nie tylko dotyczące obszarów uwzględniających kryteria rozwojowe (wzrost gospodarczy, zachowanie zasobów naturalnych, tkanki społecznej oraz różnorodności kulturowej), ale także te dotyczące mechanizmów zmiany (podmiotowość społeczna, współrządzenie, antycypowanie możliwych negatywnych rezultatów formułowanej i wdrażanej polityki rozwojowej).

Bibliografia

Bauman Z.,1992: Intimations of Postmodernity. Routledge, London – New York.

Bauman Z., 1995: Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności. Wydawnictwo UMK, Toruń.

Bauman Z., 1996: Etyka ponowoczesna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Bauman Z., 2000: Ponowoczesność jako źródło cierpień. Wydawnictwo Sic! Warszawa.

Bauman Z., 2006: Płynna nowoczesność. Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Beck U., 2002: Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Wydawnictwo SCHOLAR, Warszawa.

Bell D., 2006: Variations on the rural idyll. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781848608016.n10

Bonnano A., 2006: The state and rural polity. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi.

Bourdieu P., 2006: Dystynkcje. Społeczna krytyka władzy sądzenia. SCHOLAR, Warszawa.

Bradley A., Hall T., 2006: The Festival Phenomenon. Festivals, Events and the Promotion of Small Urban Areas. In: D. Bell, M. Jayne (ed.) Small Cities: Urban Experience beyond the Metropolis. Routledge, Oxon.

Bradshaw Y.W., Wallace M., 1996: Global Inequalities. Pine Forge Press, Thousand Oaks, California – London – New Delhi.

Bruckmeier K., Tovey H. (ed.), 2009: Rural Sustainable Development in the Knowledge Society. Ashgate, Aldershot.

Bukraba-Rylska I., Burszta W., 2011: Stan i zróżnicowanie kultury wsi i małych miast w Polsce. Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.

Cavanagh J., Mander, J. (ed.), 2004: Alternatives to Economic Globalization. Berrett-Koehler Publishers, San Francisco.

Crouch D., 2006: Tourism, consumption and rurality. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781848608016.n25

Drygas M., Zawalińska K. (red.), 2012: Uwarunkowania ekonomiczne polityki rozwoju polskiej wsi i rolnictwa. IRWiR PAN, Warszawa.

DuPuis M., 2006: Landscapes of desires? In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi.

Eisenstadt S.N., 1992: A reappraisal of theories of social change and modernization. In: H. Haferkamp, N.J. Smelser (ed.) Social Change and Modernity. University of California Press, Berkeley.

Elliot J.A., 2013: An Introduction to Sustainable Development. Routledge, London – New York.

Evans G., Foord J., 2006: Small cities for a small country: sustaining the cultural renaissance? In: D. Bell, M. Jayne (ed.) Small Cities: Urban Experience beyond the Metropolis. Routledge, Oxon.

Featherstone M., Lash S., Robertson R. (ed.), 1995: Global Modernities. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781446250563

Florida R., 2002: The Rise of the Creative Class. Basic Books, New York.

Florida R., 2005: Cities and the Creative Class. Routledge, New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203997673

Florida R., 2010: Narodziny klasy kreatywnej oraz jej wpływ na przeobrażenia w charakterze pracy, wypoczynku i życia codziennego. Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.

Fonte M., Papadopoulos A. (ed.), 2010: Naming Food after Places. Food Relocalisation and Knowledge Dynamics in Rural Development. Ashgate, Aldershot.

Frank A.G., 1969: Latin America: Underdevelopment or Revolution. Monthly Review Press, New York.

Giddens A., 2006: Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Goodwin M., 2006: Regulating rurality? Rural studies and the regulation approach. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781848608016.n21

Gorlach K., 2004: Socjologia obszarów wiejskich. Problemy i perspektywy. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.

Gorlach K., 2010: Kto dzisiaj czyta Znanieckiego? Ludzie teraźniejsi i koncepcja rozwoju neo-endogennego. W: E. Hałas, A. Kojder (red.) Socjologia humanistyczna Floriana Znanieckiego. Przesłanie dla współczesności. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Gorlach K. i in., 2007: Wiedza w rozwoju zrównoważonym wsi: Programy, projekty, działania. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Hall S., Gieben B. (ed.), 1992: Formations of Modernity. Polity Press, Cambridge.

Inkeles A., Smith D.H., 1974: Becoming Modern. Harvard University Press, Cambridge, MA. DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674499348

Klekotko M., 2012: Rozwój po śląsku: procesy kapitalizacji kultury w śląskiej społeczności górniczej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Krzysztofek K., Szczepański M.S., 2002: Zrozumieć rozwój. Od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Lisocka-Jaegermann B., 2011: Kultura w rozwoju lokalnym. Dziedzictwo kulturowe w strategiach społeczno-gospodarczych latynoamerykańskich społeczności wiejskich. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Mayo M., 2000: Cultures, Communities, Identities. Cultural Strategies for Participation and Empowerment. Palgrave Macmillan, Hampshire. DOI: https://doi.org/10.1057/9780333977828_8

Miele M., 2006: Consumption culture: the case of food. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi.

Murdoch J., 2006: Networking rurality: emergent complexity in the countryside. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781848608016.n12

Nowak P., 2012: Rozwój obszarów wiejskich w Polsce po integracji z Unią Europejską w opinii lokalnych elit. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Nowak S., 1990: Models of Directional Change and Human Values. The Theory of Progress as an Applied Social Science. In: J.C. Alexander, P. Sztompka (ed.) Rethinking Progress. Movements. Forces, and Ideas at the End of the 20th Century. Unwin Hyman, Boston.

Pakulski J., 2008: Postmodern social theory. In: B.S. Turner (ed.) The New Blackwell Companion to Social Theory. Blackwell, London. DOI: https://doi.org/10.1002/9781444304992.ch13

Pieterse J.N., 2010: Development Theory. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi – Singapore.

Radin M.J., 1987: Market Inalienability.”Harvard Law Review” 100, 8: 1849–1937. DOI: https://doi.org/10.2307/1341192

Ray Ch., 2006: Neo-endogenous rural development in the EU. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781848608016.n19

Ray L., Sayer A. (ed.), 1999: Culture and Economy after Cultural Turn. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781446218112

Rosner A. (red.), 2012a: Rozwój wsi i rolnictwa w Polsce. IRWiR PAN, Warszawa.

Rosner A. (red.), 2012b: Społeczne i kulturowe zagadnienia przemian na wsi polskiej. IRWiR PAN, Warszawa.

Rostow W.W., 1960: The Stages of Economic Growth: A Non-Communist Manifesto. Cambridge University Press, Cambridge.

Salamon S., 2006: The rural household as a consumption site. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi.

Shaw S., Bagwell S., Karmowska J., 2004: Ethnospaces as spectacle: reimaging multicultural districts as new destinations for leisure and tourism. “Urban Studies” 41 (10): 1157–1186. DOI: https://doi.org/10.1080/0042098042000256341

Short B., 2006: Idyllic ruralities. In: P. Cloke, T. Marsden, P. Mooney (ed.) Handbook of Rural Studies. SAGE Publications, London – Thousand Oaks – New Delhi. DOI: https://doi.org/10.4135/9781848608016.n9

Sikora J., 2012: Agroturystyka. Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich. C.H. Beck, Warszawa.

Smelser N.J., 1975: Przyczynek do teorii modernizacji. W: W. Derczyński i in. (red.) Elementy teorii socjologicznych. PWN, Warszawa.

Symonides J., 1998: Cultural rights: A neglected category of human rights. “International Social Science Journal” (158), 2bw (http://www.iupui.edu/~anthkb/a104/humanrights/cultrights.htm). DOI: https://doi.org/10.1111/1468-2451.00168

Szczepański J., 1970: Elementarne pojęcia socjologii. PWN, Warszawa.

Szczepański J., 1973: Zmiany społeczeństwa polskiego w procesie uprzemysłowienia. Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa.

Świątkiewicz W., 2000: Wokół socjologicznej koncepcji kapitału społecznego. W: M.S. Szczepański (red.) Kapitał społeczno-kulturowy a rozwój lokalny i regionalny. Śląskie Wydawnictwa Naukowe, Tychy.

Throsby D., 1999: Cultural Capital. “Journal of Cultural Economics” 23: 3–12. DOI: https://doi.org/10.1023/A:1007543313370

Wagner P., 2008: Modernity as Experience and Interpretation. A New Sociology of Modernity. Polity Press, Cambridge.

Weber M., 1994: Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Wydawnictwo Test, Lublin.

Wierzbicki Z.T., 1973: Aktywizacja i rozwój społeczności lokalnych. Ossolineum, Wrocław.

Zukin S., 1998: Urban Lifestyles: diversity and standarisation in spaces of consumption. “Urban Studies” 35, 5–6: 825–839. DOI: https://doi.org/10.1080/0042098984574