Wizja jako metoda?
Pamięci Jerzego Wilkina
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2024.1.202/06Słowa kluczowe:
utopia, wizja, wyobraźnia socjologiczna, samospełniająca się przepowiednia, deliberacjaAbstrakt
W artykule sformułowano tezę, że istnieje potrzeba przemyślenia koncepcji „wizji jako metody” na bazie opublikowanej w 2023 r. w Polsce pracy Polska wieś 2044. Wizja rozwoju, pod red. nauk. M. Halamskiej, M. Kłodzińskiego i M. Stanny. Podjęto tu próbę wykazania, iż „wizja jako metoda” jest bardziej użyteczna niż „utopia jako metoda”, która to koncepcja została sformułowana w 2016 r. w artykule M. Shucksmitha pt. „Reimaging the rural: From rural idyll to good countryside”. „Wizja jako metoda” inaczej niż „utopia jako metoda” bazuje na idei „wyobraźni socjologicznej” (C.W. Mills), perspektywie „samospełniającej się przepowiedni” (R.K. Merton) oraz „teorii pola” (K. Lewin). Dlatego autor zaprezentował syntetyczną analizę zasadniczych przekazów zawartych we wspomnianej pracy Polska wieś 2044. Wizja rozwoju jako bazujących na idei wyobraźni socjologicznej. Ponadto wskazał potrzebę dystrybucji tych przekazów wśród głównych aktorów prowadzących debatę nad przyszłością wsi w taki sposób, aby wprowadzić je na ścieżkę samospełniającej się przepowiedni. Rezultaty tej debaty, czyli potencjalne uzgodnienie stanowisk, może być następnie analizowane w perspektywie teorii pola jako droga do relatywnie stabilnych rozwiązań analizowanych problemów społecznych.
Bibliografia
Albert E.M. (1968). Value systems. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 16 (s. 287–291). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
Amin A., Thrift N. (2002). Cities: Reimagining the Urban. Cambridge: Polity Press.
Boguslaw R. (2000). Utopian analysis and design. W: E.F. Borgatta, R.J.V. Montgomery (red.). Encyclopedia of Sociology, t. 5 (s. 3201–3206), wyd. 2. New York–Detroit–San Francisco–London–Boston–Woodbridge CT: Macmillan Reference USA.
Budzich-Tabor U. (2023). Polska wieś: odporna i elastyczna. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 15–24). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_2
Buzek J. (2023). Polska wieś 2044: ku samowystarczalności energetycznej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 25–28). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_3
Cazes B. (2001). Utopias: Social. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, t. 24 (s. 16123–16127). Amsterdam–Paris–New York–Oxford–Shannon–Singapore–Tokyo: Elsevier. DOI: https://doi.org/10.1016/B0-08-043076-7/01984-7
Deutsch M. (1968). Field theory. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 5 (s. 406–417). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
Drygas M. (2023). Wieś 2044. Rewolucyjne zmiany w sektorze rolnictwa i gospodarce żywnościowej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 29–32). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_4
Duriasz-Bułhak J. (2023). Polska wieś 2044. Między dystopią a utopią. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 33–38). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_5
Foryś G., Gorlach K. (2023). Rozwój jako ruch społeczny. Wykłady o ruchach społecznych i rozwoju zrównoważonym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Fung A., Wright E.O. (2003). Deepening Democracy: Institutional Innovations in Empowered Participatory Governance. London–New York: Verso.
Gorzelak G. (2023). Polska wieś 2044 – wizja niespecjalisty. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 39–44). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_6
Halamska M. (2023). Deklinacja wizji. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 45–52). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_7
Halamska M., Kłodziński M., Stanny M. (2023). Wizje po przejściach. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 7–14). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_1
Halamska M., Kłodziński M., Stanny M. (red.) (2023). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5
Hałasiewicz A. (2023). Wizja wsi 2044 – od wiejskości do lokalności. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 53–56). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_8
Jasiński J. (2023). Rzeczpospolita produktów regionalnych. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 57–66). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_9
Jussim L. (2001). Self-fulfilling prophecies. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, t. 20 (s. 13830–13833). Amsterdam–Paris– New York–Oxford–Shannon–Singapore–Tokyo: Elsevier. DOI: https://doi.org/10.1016/B0-08-043076-7/01731-9
Kaleta A. (2023). Wieś jako obiekt pożądania. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 67–72). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_10
Kalinowski S. (2023). Wieś 2044: koniec z wykluczeniem społecznym czy inne jego wymiary? W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 73–78). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_11
Kamiński R. (2023). Wybrane wyzwania klimatyczne i społeczne polskiej wsi 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 79–86). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_12
Karp D.R. (2000). Values theory and research. W: E.F. Borgatta, R.J.V. Montgomery (red.). Encyclopedia of Sociology, t. 5 (s. 3212–3227), wyd. 2. New York–Detroit–San Francisco–London–Boston–Woodbridge CT: Macmillan Reference USA.
Kateb G. (1968). Utopias and utopianism. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 16 (s. 267–271). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
Kettner-Polley R.D. (2000). Field theory. W: E.F. Borgatta, R.J.V. Montgomery (red.). Encyclopedia of Sociology, t. 2 (s. 1012–1018), wyd. 2. New York: Macmillan Reference USA.
Komorowski Ł. (2023). Smart village, czyli wieś przyszłości. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 87–92). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_13
Levitas R. (2012). Utopia as a Method: The Imaginary Reconstitution of Society. London: Palgrave Macmillan.
McMichael P. (red.) (2010). Contesting Development: Critical Struggles for Social Change. New York–London: Routledge.
Merton R.K. (2002). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mills C.W. (2007). Wyobraźnia socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Orłowski W. (2023). Cichej rewolucji ciąg dalszy. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 93–98). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_14
Plewa J. (2023). Polska wieś 2044. Świadomość i wiedza kluczem rozwoju. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 105–112). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_16
Poczta W. (2023). Rolnictwo w rozwoju polskiej wsi 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 113–120). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_17
Raszeja E. (2023). Krajobraz wsi – od „wypełniania” przestrzeni do kreowania wizji. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 121–126). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_18
Rezsohazy R. (2001). Values: Sociology of. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, t. 24 (s. 16153–16158). Amsterdam–Paris–New York–Oxford–Shannon–Singapore–Tokyo: Elsevier. DOI: https://doi.org/10.1016/B0-08-043076-7/01985-9
Rich G.P. (1995). Values and value systems. W: F.M. Magill (red.). International Encyclopedia of Sociology, t. 2 (s. 1473–1477). London–Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers.
Rosner A. (2023). Wieś i przestrzeń wiejska za 20 lat. Co jest zdeterminowane, co prawdopodobne, a co (i dlaczego) niepewne. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 127–132). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_19
Shucksmith M. (2016). Re-imaging the rural: From rural idyll to good countryside. Journal of Rural Studies, 59, 163–172. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2016.07.019
Sufin-Jacquemart E. (2023). Czy w 2044 możemy wciąż mówić o „polskiej wsi”? W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 133–140). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_20
Szacki J. (2002). Utopia. W: W. Kwaśniewicz i in. (red.). Encyklopedia socjologii, t. 4 (s. 284–288). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Szacki J. (2000). Spotkania z utopią. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Szacki J. (1968). Utopie. Warszawa: Iskry.
Sztompka P. (2023). Wiarygodność. Sekret dobrych relacji. Kraków: Znak.
Śpiewak R. (2023). Mniej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 141–146). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_21
Tański A. (2023). Wizja polskiego rolnictwa do roku 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 147–150). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_22
Wieliczko B. (2023). Czy wizja dla obszarów wiejskich w UE jest skrojona dla Polski? Wiejski wymiar polityki. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 151–155). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_23
Wilczyński R. (2023). PółWieś 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 157–163). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_24
Wilkin J. (2023). O potrzebie i zasadach tworzenia wizji rozwoju polskiej wsi. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 165–171). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_25
Wilkin J. (red.) (2005). Polska wieś 2025. Wizja rozwoju. Warszawa: Fundusz Współpracy.
Williams R.M. (1968). The concept of values. W: D.L. Sills (red.). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 16 (s. 283–287). New York: The Macmillan Company & The Free Press.
Zegar J.S. (2023). Co i jak określa wizję wsi 2044. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 173–179). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_26
Ziółkowski M. (2002). Wartości. W: W. Kwaśniewicz i in. (red.). Encyklopedia socjologii, t. 4 (s. 289–297). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Zwęglińska-Gałecka D. (2023). Okołometropolitalna wieś klasy średniej. W: M. Halamska, M. Kłodziński, M. Stanny (red.). Polska wieś 2044. Wizja rozwoju (s. 181–186). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-71-5_27
