Ruchy społeczne jako instrument walki o sprawiedliwość społeczną. Kilka refleksji na przykładzie protestów (nie tylko) polskich rolników

Krzysztof Gorlach; Grzegorz Foryś

doi:10.53098/wir.2023.1.198/02

Authors

Krzysztof Gorlach Prof. dr hab. Krzysztof Gorlach, prof. em., Uniwersytet Jagielloński, Instytut Socjologii, ul. Grodzka 52, 31-044 Kraków https://orcid.org/0000-0003-1578-7400
Grzegorz Foryś dr hab. Grzegorz Foryś, prof. UP, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Filozofii i Socjologii, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków https://orcid.org/0000-0002-9411-2681

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2023.1.198/02

Keywords:

social justice, relative deprivation, social movements, farmers’ protests

Abstract

Social justice has been considered in human and social sciences as a multidimensional concept. It has been reviewed in the context of social well-being, universal human rights as well as in the context of the idea of good life. Following these remarks the authors analyse farmers’ protests in the context of social movement theories with a special emphasis on relative deprivation as a main reason of protest activities. In further parts of the paper the authors consider protests organised by Polish farmers in the period from the mid-19th century to current times showing their basic demands. These considerations lead to the conclusion that all the protests have been focused on the ideas rooted in the dimensions of social justice mentioned above.

References

Berquist J.F. (1995). Deprivation theory of social movements. W: F.N. Magill (red.). International Encyclopedia of Sociology, t. 1 (s. 349–354). London–Chicago: Salem Press.

Cahn E. (1968). Justice. W: D.L. Sills (red). International Encyclopedia of the Social Sciences, t. 8 (s. 341–347). New York: The Macmillan Company & The Free Press.

Cherkaoui M. (2001). Deprivation relative. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, t. 5 (s. 3522–3526). Amsterdam–Paris–New York–Oxford–Shannon–Singapore–Tokyo: Elsevier.

Cichomski B., Kozek W., Morawski P., Morawski W. (2001). Sprawiedliwość społeczna. Polska lat dziewięćdziesiątych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Davis K., Moore W. (1975). O niektórych zasadach uwarstwienia. W: W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki (red). Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej (s. 464–476). Warszawa: PWN.

Foryś G. (2019). Od ruchów chłopskich do protestów rolniczych. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Sto lat rozwoju polskiej wsi. Ciągłość i zmiana, t. 1 (s. 597–625). Warszawa: IRWiR PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar. https://doi.org/10.53098/9788373839984

Foryś G. (2008). Dynamika sporu. Protesty rolników w III Rzeczpospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Gorlach K. (2009). W poszukiwaniu równowagi. Polskie rodzinne gospodarstwa rolne w Unii Europejskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gorlach K. (2001). Świat na progu domu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gorlach K. (1995). Obronić ducha Ameryki. Kwestia rolna i socjologia wsi we współczesnych Stanach Zjednoczonych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Halamska M. (1988). Peasant movements in Poland, 1980–1981: State socialist economy and the mobilization of individual farmers. W: B. Misztal, L. Kriesberg (red.). Research in Social Movements, Conflicts and Change, t. 10 (s. 147–160). Greenwich–London: JAI Press Inc.

Imig D., Tarrow S. (2001). Mapping the europeanization of contention: Evidence from a quantitative data analysis. W: D. Imig, S. Tarrow (red.). Contentious Europeans: Protest and Emerging Polity (s. 27–49). Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield.

Jenkins J.C. (1983). Why do peasants rebel? Structural and historical theories of modern peasant rebellions. American Journal of Sociology, 88 (3), 487–544.

Migdal J.S. (1974). Peasants, Politics and Revolution. Toward Political and Social Change in the Third World. Princeton: Princeton University Press.

Mikula G., Montada L., Luban D.J., Johnson E., Pogge T., Yack B. (2001). Justice and its many faces. Cultural concerns. W: N.J. Smelser, P.B. Baltes (red.). International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, t. 12 (s. 8037–8067). Amsterdam–Paris–New York–Oxford–Shannon–Singapore–Tokyo: Elsevier.

Mooney P.H. (2000). Specifying the ‘rural’ in social movement theory. Polish Sociological Review, 129, 35–55.

Moore B. (1966). The Social Origins of Dictatorships and Democracy: Lord and Peasant in the Making of the Modern World. Boston: Beacon Press.

Morawski W. (2001). Sprawiedliwość społeczna a transformacja ustrojowa. Uwagi wstępne. W: B. Cichomski, W. Kozek, P. Morawski, W. Morawski (2001). Sprawiedliwość społeczna. Polska lat dziewięćdziesiątych (s. 7–26). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Paige J. (1975). Agrarian Revolution. New York: Free Press.

Sandel M.J. (2013). Sprawiedliwość. Jak postępować słusznie? Warszawa: Kurhaus.

Scott J.C. (1990). Domination and the Arts of Resistance: Hidden Transcripts. New Haven–London: Yale University Press.

Scott J.C. (1976). The Moral Economy of Peasant. New Haven: Yale University Press.

Smelser N.J. (1962). Theory of Collective Behavior. New York: The Free Press.

Stinchcombe A.L. (1961/62). Agricultural enterprise and rural class relations. American Journal of Sociology, 67 (2), 165–176.

Tarrow S. (1998). Power in Movement. Social Movements and Contentious Politics, wyd. 2. New York–Cambridge: Cambridge University Press.

Tumin M. (1975). O niektórych zasadach uwarstwienia. Analiza krytyczna. W: W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki (red). Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej (s. 477–487). Warszawa: PWN.

Wierzbieniec W. (red.) (2008). Wielki Strajk Chłopski w 1937 roku. Uwarunkowania i konsekwencje. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Wolf E.R. (1973). Peasant Wars of the Twentieth Century. New York: Harper and Row.