Przyczyny i przejawy peryferyjności obszarów wiejskich w Polsce

Iwona Nurzyńska

doi:10.53098/wir022016/05

Autor

Iwona Nurzyńska dr Iwona Nurzyńska, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Polska Akademia Nauk, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska, iwona.nurzynska@gmail.com

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir022016/05

Słowa kluczowe:

obszary wiejskie, peryferyjność ekonomiczna, spójność społeczna i terytorialna

Abstrakt

Przestrzenna nierównomierność procesów rozwoju społeczno-gospodarczego skutkuje pojawieniem się obszarów zmarginalizowanych (peryferiów). W sposób szczególny dotyka to obszarów wiejskich. Peryferyjność jest pojęciem złożonym i wielowymiarowym. Ma charakter względny, a identyfikacja i zakwalifikowanie danego obszaru do terenów peryferyjnych zależy od przyjętych kryteriów i punktu odniesienia. Na ogół ocena peryferyjności jest negatywna i akcentuje takie zjawiska jak zacofanie, zależność czy marginalizacja i deprywacja. Państwa i regiony podejmują działania w ramach różnych mechanizmów interwencji publicznej pod hasłem dążenia do spójności społecznej i terytorialnej. Efekty tych wysiłków są jednak daleko niezadowalające. Dociekanie przyczyn tego stanu rzeczy jest celem rozważań autorki poprzez ukazanie przejawów peryferyjności obszarów wiejskich, szczególnie jej wymiaru ekonomicznego, oraz wskazanie na przyczyny peryferyjności w świetle wybranych teorii i koncepcji rozwoju regionalnego.

Bibliografia

Acemoglu D. (2009). Introduction to Modern Economic Growth, Princeton NJ: Princeton University Press.

Agnew J., Corbridge S. (1995). Mastering Space. Hegemony, Territory and International Political Economy. London−New York: Routledge.

Bołtromiuk A. (red.) (2003). Regiony peryferyjne w perspektywie polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Dawkins C.J. (2003). Regional development theory: Conceptual foundations, classic works, and recent developments. Journal of Planning Literature, 18 (2), 131−171.

Grosse T.G. (2002). Przegląd koncepcji teoretycznych rozwoju regionalnego. Studia Regionalne i Lokalne, 1, 25−47.

Grosse T.G. (2007). Innowacyjna gospodarka na peryferiach. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.

GUS (2015). Regiony Polski 2015. Warszawa. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne- opracowania/miasta-wojewodztwa/regiony-polski-2015,6,9.html [dostęp: 20.04.2016].

Heffner K. (2003). Regiony peryferyjne we współczesnej gospodarce. W: Bołtromiuk A. (red.). Regiony peryferyjne w perspektywie polityki strukturalnej Unii Europejskiej (s. 11−27). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Jabłoński Ł. (2008). Ewolucja poglądów na temat konwergencji w ekonomii rozwoju. Gospodarka Narodowa, 5−6, 25−46, http://gospodarkanarodowa.sgh.waw.pl/p/gospodarka_narodowa_2008_05-06_02.pdf [dostęp: 5.03.2016].

Kwiatkowski E. (1982). Z problematyki genezy teorii trzech sektorów gospodarki. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, 19, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_6250/c/kwiatkowski11-28.pdf [dostęp: 20.04.2019].

Miszczuk A. (2013). Uwarunkowania peryferyjności regionu przygranicznego. Lublin: Norbertinum.

Olechnicka A. (2004). Regiony peryferyjne w gospodarce informacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Orłowski W. (2010). Rozwój ekonomiczny Polski i regionu Europy Środkowo-Wschodniej. W: Tucholska A. (red.). Europejskie wyzwania dla Polski i jej regionów (s. 15−27). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Proniewski M. (2014). Polityka rozwoju regionów peryferyjnych. Optimum Studia Ekonomiczne, 6 (72), http://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/2989/1/06_Proniewski.pdf [dostęp: 04.10.2015].

Stanny M. (2013). Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Rosner A., Stanny M. (2014). Monitoring Rozwoju Obszarów Wiejskich. Etap I. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w 2010 r. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej.

Smętkowski M., Gorzelak G., Ploszaj A., Rok J. (2015). Powiaty zagrożone deprywacją: stan, trendy, prognoza. Raporty i analizy EUROREG 7. Warszawa.

Stackelberg K. von, Hahne U. (1998). Teorie rozwoju regionalnego. W: Golinowska S. (red.). Rozwój ekonomiczny regionów. Rynek pracy. Procesy migracyjne. Polska, Czechy, Niemcy. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Tusińska M. (2012). Rozwój społeczno-ekonomiczny krajów peryferyjnych Unii Europejskiej. Ekonomia i Prawo, 9, 2, 47−64, http://apcz.pl/czasopisma/index.php/EiP/issue/view/63/showToc [dostęp: 02.12.2015].

Wilkin J. (2003). Peryferyjność i marginalizacja w świetle nowych teorii rozwoju (nowa geografia ekonomiczna, teoria wzrostu endogennego, instytucjonalizm). W: Bołtromiuk A. (red.). Regiony peryferyjne w perspektywie polityki strukturalnej Unii Europejskiej

(s. 44−52). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Wójcik M. (2011). Wiejski obszar peryferyjny w koncepcjach geograficznych. W: Wesołowska M. (red.). Wiejskie obszary peryferyjne – uwarunkowania i czynniki aktywizacji (s. 19−34). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN (seria „Studia obszarów wiejskich”, t. 26).

Zarycki T. (2009). Peryferia. Nowe ujęcie zależności centro-peryferyjnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.