Kwestionowanie ustaleń planistycznych poprzez składanie uwag do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów wiejskich w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2024.2.203/06Słowa kluczowe:
planowanie przestrzenne, partycypacja społeczna, uwagi do planu miejscowego, obszary wiejskie, PolskaAbstrakt
Celem artykułu była charakterystyka i ocena uwag składanych do projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów wiejskich. Przeglądowi poddano listy uwag do 74 projektów planów miejscowych dla obszarów wiejskich czterech różnych typów, uchwalanych w latach 2010–2022. Listy te zawierały łącznie 2109 uwag. Przedmiotem rozpoznania była liczebność uwag, ich tematyka, a także występowanie uwag o charakterze zbiorowym. Projekty planów miejscowych nie wywołują najczęściej zainteresowania mieszkańców, a uwagi do nich składają pojedyncze osoby, nawet gdy plany te obejmują obszar wsi lub kilku wsi. Najwięcej kontrowersji wzbudzają ustalenia planistyczne na obszarach wokół stolic województw, z wyjątkiem tych najmniejszych. Chęć zmiany przeznaczenia gruntu pod zabudowę mieszkaniową, sprzeciw wobec potencjalnie uciążliwej inwestycji oraz lokalizacja dróg były najczęściej występującymi kategoriami tematycznymi uwag. Na podstawie trzech cech zaproponowano typy formalnej reakcji społecznej na projekt planu. W ponad 1/3 wszystkich analizowanych przypadków reakcja ta była znikoma. Ponadto wyróżniają się dwa typy: intensywna reakcja zbiorowa tematycznie skoncentrowana (występująca w sytuacji kontrowersyjnej lokalizacji inwestycji) i słaba reakcja indywidualna tematycznie skoncentrowana (wyrażająca najczęściej dążenia właścicieli nieruchomości do zmiany przeznaczenia gruntów).
Bibliografia
Alexander E.R. (2010). Introduction: Does planning theory affect practice, and if so, how? Planning Theory, 9 (2), 99–107. DOI: https://doi.org/10.1177/1473095209357862
Arnstein S.R. (1969). A ladder of citizen participation. Journal of the American Planning Association, 35 (4), 216–224. DOI: https://doi.org/10.1080/01944366908977225
Bednarek-Szczepańska M., Dmochowska-Dudek K. (2016). Syndrom NIMBY na obszarach wiejskich w Polsce. Uwarunkowania i specyfika konfliktów wokół lokalizacji uciążliwych inwestycji. Seria: Prace Geograficzne, 255. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.
Brzosko-Sermak A., Quirini-Popławski Ł. (2015). Konsultacje społeczne w tworzeniu wybranych dokumentów planistycznych na przykładzie Krakowa. Studia KPZK, 161, 448–458.
Chmielewska B., Zegar S. (2018). Podstawowe determinanty jakości życia mieszkańców wsi i miast po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Studia Obszarów Wiejskich, 52, 23–38. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.52.2
Damurski Ł. (2015). From formal to semi-formal and informal communication in urban planning: Insights from Polish municipalities. European Planning Studies, 23, 1568–1587. DOI: https://doi.org/10.1080/09654313.2014.993935
Damurski Ł. (2012). Polish planners’ attitudes towards citizen participation. Problemy Ekorozwoju, 7 (2), 167–185.
Daniel P. (2020). Udział społeczeństwa w procedurze planistycznej w orzecznictwie sądów administracyjnych. Nieruchomości, 1 (1), 41–58. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.9031
Davidoff P. (1965). Advocacy and pluralism in planning. Journal of the American Institute of Planners, 31 (4), 331–338. DOI: https://doi.org/10.1080/01944366508978187
Dekret (1946). Dekret z dnia 2 kwietnia 1946 r. o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju (Dz.U. 1946 nr 16 poz. 109).
Drzazga D. (2019). Planowanie przestrzenne jako instrument ochrony interesów publicznych. W: J. Danielewicz, D. Sikora-Fernandez (red.). Zarządzanie rozwojem współczesnych miast (s. 243–263). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-504-9.13
Elbakidze M., Dawson L., Andersson K., Axelsson R., Angelstam P., Stjernquist I., Teitelbaum S., Schlyter P., Thellbro C. (2015). Is spatial planning a collaborative learning process? A case study from a rural-urban gradient in Sweden. Land Use Policy, 48, 270–285. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2015.05.001
Feltynowski M. (2015). Public participation in spatial planning in Poland as an element of evidence based urban planning – case study of Lodz. Journal of European Economy, 14 (3), 280–289.
Flek M. (2012). Dyskusja publiczna w procesie planowania przestrzennego gminy. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza, 74 (11), 32–46.
Goliszek A. (2009). Postawy względem ziemi właścicieli rodzinnych gospodarstw rolnych wybranych gmin województwa lubelskiego. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 11 (2), 67–72.
Goździewicz-Biechońska J. (2015). Planowanie przestrzenne wobec współczesnych tendencji rozwoju obszarów wiejskich. Przegląd Prawa Rolnego, 2 (17), 167–185.
Healey P. (1997). Collaborative Planning: Shaping Places in Fragmented Societies. London: Palgrave Macmillian. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-25538-2
Hillier J. (2002). Direct action and agonism in democratic planning practice. W: P. Allmendinger, M. Tewdwr-Jones (red.). Planning Futures: New Directions of Planning Theory (s. 110–135). London–New York: Routledge.
Innes J., Booher D. (2004). Reframing public participation: Strategies for the 21st century. Planning Theory & Practice, 5 (4), 419–436. DOI: https://doi.org/10.1080/1464935042000293170
Jermaczek D. (2007). Analiza rozmieszczenia i struktury zadrzewień powstałych na odłogowanych gruntach porolnych w okolicach Łagowa w latach 1990–2007. Przegląd Przyrodniczy, 18 (1–2), 29–53.
Kaczmarek T., Wójcicki M. (2015). Uspołecznienie procesu planowania przestrzennego na przykładzie miasta Poznania. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 77 (1), 219–236. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2015.77.1.12
Kikosicka K. (2014). Partycypacja społeczności lokalnej w planowaniu przestrzennym (przykład gminy Dąbrowice). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 16, 97–113. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.16.06
Kowalewski A., Markowski T., Śleszyński P. (2020). Kryzys polskiej przestrzeni. Źródła, skutki i kierunki działań naprawczych. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Krysiak S. (2011). Odłogi w krajobrazach Polski środkowej – aspekty przestrzenne, typologiczne i ekologiczne. Problemy Ekologii Krajobrazu, 31, 89–96.
Kuhn M. (2021). Agonistic planning theory revisited: The planner’s role in dealing with conflict. Planning Theory, 20 (2), 143–156. DOI: https://doi.org/10.1177/1473095220953201
Legacy C. (2017). Is there a crisis of participatory planning? Planning Theory, 16 (4), 425–442. DOI: https://doi.org/10.1177/1473095216667433
Leśniak-Rychlak D. (2019). Jesteśmy wreszcie we własnym domu. Kraków: Instytut Architektury.
Ludwig C., Sykes O., Ludwig G. (2023). Mind the widening ‘theory–practice gap’? The retreat to positivism in planning practice. Town Planning Review, 95 (3), 1–23. DOI: https://doi.org/10.3828/tpr.2023.32
Majda T. (2011). Wpływ regulacji prawnych na możliwości planowego sterowania rozwojem obszarów wiejskich. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 56 (4), 82–89.
Matyka M. (2012). Analiza regionalnego zróżnicowania zmian w użytkowaniu gruntów w Polsce. Polish Journal of Agronomy, 10, 16–20.
Maynard C. (2015). Accessing the environment: Delivering ecological and societal benefits through knowledge integration. The case of water management. Applied Geography, 58, 94–104. DOI: https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2015.01.013
Mikołajczyk T., Leśniewska-Napierała K. (2022). Ocena stanu partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym w Polsce. Space – Society – Economy, 33, 41–64. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-3180.33.02
Nowak M., Śleszyński P. (2023). Opóźnienia w sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w polskich gminach. Uwarunkowania i bariery. Studia Regionalne i Lokalne, 92 (2), 100–115.
Pawłowski S. (2015). Konsultacje obligatoryjne i fakultatywne w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym a zakres uspołecznienia procesów planowania przestrzennego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 77 (1), 203–217. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2015.77.1.11
Prutis S. (2012). Instrumenty planowania przestrzennego w rolnictwie (założenia modelowe a rzeczywistość). Studia Iuridica Agraria, 10, 28–41. DOI: https://doi.org/10.15290/sia.2012.10.02
Reynolds J. (1969). Public participation in planning. Town Planning Review, 40 (2), 131–148. DOI: https://doi.org/10.3828/tpr.40.2.dr215u538245277g
Roge-Wiśniewska M. (2016). Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym w województwie mazowieckim w Polsce z punktu widzenia ochrony przyrody. Prace i StudiaGeograficzne, 61 (1), 133–149.
Rozporządzenie (1928). Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli (Dz.U. 1928 nr 23 poz. 202).
Sawicka Z., Fogel P. (2016). Zmiany funkcjonalne a przekształcenia ziemi rolnej na cele pozarolnicze na obszarach rozdrobnionych agrarnie. Wieś i Rolnictwo, 170 (1), 165–184. DOI: https://doi.org/10.53098/wir012016/09
Scott M., Gallent N., Gkartzios M. (2019). Planning rural futures. W: M. Scott, N. Gallent, M. Gkartzios (red.). The Routledge Companion to Rural Planning (s. 633–644). Routledge: New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315102375-63
Siemiński W. (2007). Cele i zasady partycypacji społecznej w planowaniu przestrzennym. Człowiek i Środowisko, 31 (1–2), 37–59.
Smith R.W. (1973). A theoretical basis for participatory planning. Policy Sciences, 4, 275–295. DOI: https://doi.org/10.1007/BF01435125
Solarek K. (2017). Consultations with the hares – problem of public participation in the spatial planning process at the Warsaw suburban zone. Challenges of Modern Technology, 8 (3), 40–48. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.2645
Śleszyński P. (2015). Błędy polskiej polityki przestrzennej i krajobrazowej oraz propozycje ich naprawy. Problemy Ekologii Krajobrazu, 40, 27–44.
Śleszyński P., Komornicki T. (2016). Klasyfikacja funkcjonalna gmin Polski na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego. Przegląd Geograficzny, 88 (4), 469–488. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.4.3
Śleszyński P., Komornicki T., Deręgowska A., Zielińska B. (2015). Analiza stanu i uwarunkowań prac planistycznych w gminach w 2013 roku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Śleszyński P., Markowski T., Kowalewski A. (2018a). Koszty i straty bezładu przestrzennego. Studia KPZK PAN, 182: Studia nad chaosem przestrzennym, 3: Synteza. Uwarunkowania, skutki i propozycje naprawy chaosu przestrzennego, 99–182.
Śleszyński P., Markowski T., Kowalewski A. (2018b). Uwarunkowania i przyczyny chaosu przestrzennego. Studia KPZK PAN, 182: Studia nad chaosem przestrzennym, 3: Synteza. Uwarunkowania, skutki i propozycje naprawy chaosu przestrzennego, 75–98.
Uchwała Rady Gminy Płużnica (2022). Uchwała nr XXXVII/290/2022 Rady Gminy Płużnica z dnia 27 maja 2022 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części wsi Błędowo, gminy Płużnica.
Ustawa (2023). Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 kwietnia 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2023 poz. 977).
Ustawa (2003). Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717).
Ustawa (1994). Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414).
Ustawa (1984). Ustawa z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym (Dz.U. 1984 nr 35 poz. 185). DOI: https://doi.org/10.7788/saeculum.1984.35.2.185
Ustawa (1961). Ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. o planowaniu przestrzennym (Dz.U. 1961 nr 7 poz. 47).
Walczyna B. (2017). Partycypacja społeczna w planowaniu przestrzennym – ocena praktycznego działania zasady. Forum Prawnicze, 39, 70–79.
Wilkin J. (2019). Ewolucja znaczenia ziemi rolniczej w rozwoju wiejskiej gospodarki. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi. Tom 2 (s. 841–878). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Zachariasz I., Nelicki A. (2008). Skuteczność planowania przestrzennego na poziomie lokalnym a partycypacja społeczna. Zarządzanie Publiczne, 2 (4), 97–108.
Zastawnik A. (2015). Spatial planning with public participation. Czasopismo Techniczne. Architektura, 112 (1-A), 165–189.
Zwęglińska-Gałecka D. (2019). Gentryfikacja wsi i jej zasięg. Wieś i Rolnictwo, 183 (2), 57–87. DOI: https://doi.org/10.53098/wir022019/03
