Zmiany rolniczego modelu pracy
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2021.1.190/03Słowa kluczowe:
etnografia, rolniczy model pracy, praca rolnicza, dezagraryzacja, PolskaAbstrakt
Na wsi przez długi czas wytwarzał się specyficzny chłopski model pracy, opisywany dość szczegółowo m.in. przez etnografów, historyków czy socjologów wsi. Charakteryzował się on takimi aspektami, jak: skupienie na procesie, a nie efekcie, afirmacja pracy jako takiej, współpraca z członkami rodziny i sąsiadami, zanurzenie pracy w kontekście społecznym. Model ten podlegał znacznym zmianom już w Polsce Ludowej, a ostatnie dekady tylko przyspieszyły ten proces. W obliczu przekształceń strukturalnych wsi, ale też szerszych zmian dotyczących sfery pracy w późnej nowoczesności, wartości dawniej podstawowe dla chłopów przestały odgrywać już tak istotną rolę w życiu współczesnych rolników. Ich miejsce zajęło inne nastawienie, inne umiejętności stały się konieczne, inne postawy zaczęły być cenne, m.in. dlatego że rolnicy są świadomi, iż ich dzieci prawdopodobnie będą musiały odnaleźć swoją ścieżkę zawodową poza rolnictwem i z myślą o tym inaczej je wychowują. W prezentowanym artykule ukazano nie tylko nowe modele pracy rolniczej i związany z nimi system wartości, lecz także źródła, z których rolnicy czerpią takie wzorce.
Bibliografia
Amersdorffer F., Buchenrieder G., Bokusheva R., Wolz A. (2015). Efficiency in microfinance: financial and social performance of agricultural credit cooperatives in Bulgaria. Journal of the Operational Research Society, 66 (1), 57–65. DOI: https://doi.org/10.1057/jors.2013.162
Applebaum H. (1992). The Concept of Work: Ancient, Medieval, and Modern. Albany: State University of New York Press.
Balezentis T., Ribasauskiene E., Morkunas M., Volkov A., Streimikiene D., Toma P. (2020). Young farmers’ support under the Common Agricultural Policy and sustainability of rural regions: Evidence from Lithuania. Land Use Policy, 94, 1–9. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104542
Bolek M., Jakubowska A. (2019). Different dimensions of diligence in the contemporary Polish rural areas. The Anthropology of East Europe Review, 1, 25–39.
Buchowski M. (1996). Klasa i kultura w okresie transformacji: Antropologiczne studium przypadku społeczności lokalnej. Berlin: Centre Marc Bloch.
Buchowski M. (2006). Dystynkcja przez pracę w społeczności lokalnej w Wielkopolsce. In: J. Kurczewska (ed.), Oblicza lokalności: Różnorodność miejsc i czasu (pp. 193–217). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
Bukraba-Rylska I. (2012). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bystroń J.S. (1947). Kultura ludowa. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski.
Cancian F. (1989). Economic behavior in peasant communities. In: S. Plattner (ed.), Economic Anthropology (pp. 127–170). Stanford: Stanford University Press.
Chałasiński J. (1938). Młode pokolenie chłopów: Procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce, vol. 4. Warszawa: Państwowy Instytut Kultury Wsi.
Dąbrowska J. (2020). „Czym się zajmuje żona? Na ogół strofowaniem mnie”. O podziale obowiązków w rodzinach wiejskich na Podlasiu. In: A. Krzyworzeka (ed.), Praca na wsi: Szkice etnologiczne (pp. 260–299). Warszawa: Oficyna Naukowa. Dobrowolski K., Woźniak A. (1976). Historyczne podłoże polskiej kultury chłopskiej. In:
A. Kutrzeba-Pojnarowa, W. Paprocka, M. Biernacka, B. Kopczyńska-Jaworska (eds.), Etnografia Polski: Przemiany kultury ludowej, vol. 1 (pp. 59–90). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Halamska M. (2000). Charakterystyka społeczna polskich rolników. In: X. Dolińska, E. Wosik (eds.), Chłop, rolnik, farmer? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej – nadzieje i obawy polskiej wsi (pp. 9–33). Warszawa: Instytut Spraw Publicznych Polskiej Akademii Nauk.
Harasimowicz J. (2019). Natural Born Farmer: Rural childhood and farm work in eastern Poland. The Anthropology of East Europe Review, 36 (1), 40–58. DOI: https://doi.org/10.1111/awr.12161
Harris M. (2005). Peasants. In: J.G. Carrier (ed.), Handbook of Economic Anthropology (pp. 423–438). Cheltenham, UK-Northampton, MA: Edward Elgar.
Jakubowska A. (2020). Moralna ekonomia pestycydów. Opowieści o agrochemikaliach na zachodnim Podlasiu. In: A. Krzyworzeka (ed.), Praca na wsi: Szkice etnologiczne (pp. 154–197). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Jaworska G., Pieniążek W. (1995). Konteksty ekonomicznego myślenia: Wolny rynek na wsi z punktu widzenia antropologa. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Juska A., Poviliunas A., Pozzuto R. (2006). Resisting marginalisation: The rise of the rural community movement in Lithuania. Sociologia Ruralis, 45 (1–2), 3–21. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9523.2005.00287.x
Kalinowska M. (2020). Duży jako obcy. Kategoria „dużego” gospodarza w narracjach społeczności rolniczej gminy Sokoły. In: A. Krzyworzeka (ed.), Praca na wsi: Szkice etnologiczne (pp. 112–153). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Kołodziejczak A. (2017). Koncepcja zintegrowanego rozwoju rolnictwa i wsi a wiejskie obszary funkcjonalne. Rozwój regionalny i polityka regionalna, 37, 41–49.
Kosiorowska A. (2019). Questioning bacteria: How farmers in North-Eastern Poland resist forced progress. The Anthropology of East Europe Review, 36 (1), 3–24.
Krzyworzeka A. (2014). Rolnicze strategie pracy i przetrwania: Studium z antropologii ekonomicznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514220
Krzyworzeka A. (2017). „Przyjaźnie przysługowe” jako skuteczny model koegzystencji na pograniczu wiejsko-miejskim. Etnografia Polska, 61 (1–2), 65–82.
Krzyworzeka A. (2018). Włamania i kradzieże jako regulator relacji społecznych. Lud, 102, 257–277. DOI: https://doi.org/10.12775/lud102.2018.09
Krzyworzeka A. (2019). Anthropology of work in Poland. The Anthropology of East Europe Review, 36 (1), 93–102.
Mincyte D. (2011). Subsistence and sustainability in post-industrial Europe: The politics of small-scale farming in Europeanising Lithuania. Sociologia Ruralis, 51 (2), 101–118. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9523.2011.00530.x
Pine F. (2002). Dealing with money: Zlotys, dollars and other currencies in the Polish highlands. In: R. Mandel, C. Humphrey (ed.), Markets and Moralities: Ethnographies of Postsocialism (pp. 75–97), Oxford–New York: Berg. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003085966-6
Roseberry W. (1989). Peasants and the world. In: S. Plattner (ed.), Economic Anthropology (pp. 108–126). Stanford: Stanford University Press.
Rosner A., Stanny M. (2018). Rozważania o pojęciu i procesie dezagraryzacji polskiej wsi. Wieś i Rolnictwo, 2 (179), 281–292. DOI: https://doi.org/10.53098/wir022018/14
Swain N. (1999). Agricultural restitution and co-operative transformation in the Czech Republic, Hungary and Slovakia. Europe-Asia Studies, 57 (7), 1199–1219. DOI: https://doi.org/10.1080/09668139998507
Szpak E. (2013). Mentalność ludności wiejskiej w PRL: Studium zmian. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Szymańska A. (2008). Dezagraryzacja wsi i jej skutki. Rolniczy Magazyn Elektroniczny, Available on: https://cbr.gov.pl/rme-archiwum/2008/rme27/dane/4_4.html [access: 28th September 2020].
Thomas W.I., Znaniecki F. (1918). The Polish Peasant in Europe and America: Monograph of an Immigrant Group, vol. 1. Boston: The Gorham Press.
Věžník A., Král M., Svobodová H. (2013). Agriculture of the Czech Republic in the 21st century: From productivism to post-productivism. Quaestiones Geographicae, 32 (4), 7–14. DOI: https://doi.org/10.2478/quageo-2013-0029
Wilk R. (1987). House, home, and consumer decision making in two cultures. Advances in Consumer Research, 14, 303–307.
Wilk R.W., Cliggett L.C. (2009). Economies and Cultures: Foundations of Economic Anthropology. New York: Avalon Publishing.
Wolf E.R. (1957). Closed corporate peasant communities in Mesoamerica and Central Java. Southwestern Journal of Anthropology, 13 (1), 1–18. DOI: https://doi.org/10.1086/soutjanth.13.1.3629154
Zadrożyńska A. (1983). Homo faber i homo ludens: Etnologiczny szkic o pracy w kulturach tradycyjnej i współczesnej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zawistowicz-Adamska K. (1951). Pomoc wzajemna i współdziałanie w kulturach ludowych. Łódź–Lublin: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Zawistowicz-Adamska K. (1976). Więź społeczna w różnych układach gospodarczo-społecznych polskiej wsi. In: A. Kutrzeba-Pojnarowa, W. Paprocka, M. Biernacka, B. Kopczyńska-Jaworska (eds.), Etnografia Polski: Przemiany kultury ludowej, vol. 1 (pp. 503–520). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
