Koordynacja transakcji między grupami producentów rolnych a przemysłem spożywczym. Studium przypadku

Dominika Malchar-Michalska

doi:10.53098/wir.2014.3.164/10

Autor

Dominika Malchar-Michalska Autorka jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Opolskiego, na Wydziale Ekonomicznym, Katedra Studiów Strategicznych i Polityki Społeczno-Ekonomicznej

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2014.3.164/10

Słowa kluczowe:

grupy producentów owoców i warzyw, koordynacja transakcji, kontrakty

Abstrakt

Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy istniejące sposoby koordynacji transakcji (w szczególności kontrakty/powiązania umowne) między grupami producentów owoców i warzyw a przemysłem spożywczym zmniejszają ryzyko produkcyjne i cenowe tych pierwszych podmiotów. W artykule wykorzystano holistyczne podejście do kontraktów, w którym analiza skoncentrowana jest na trzech sferach: motywacji, koordynacji oraz kosztach transakcyjnych, co w efekcie pozwala określić, czy występuje tzw. zintegrowana korzyść z kontraktu. W artykule skupiono się na koordynacji, uwzględniając koordynację produkcji oraz ryzyko (ograniczenie i podział ryzyka między stronami kontraktu). Tłem teoretycznym dla prowadzonych rozważań i badań była teoria kontraktów. W artykule podjęto próbę identyfikacji kanałów dystrybucji między grupami producentów owoców i warzyw a przemysłem spożywczym. Do realizacji celu pracy wykorzystano metodę wielokrotnego studium przypadku. Dane pozyskano metodą wywiadu pogłębionego z przedstawicielami wybranych grup producentów owoców i warzyw zlokalizowanych na terenie województwa dolnośląskiego. Zakres czasowy analizy obejmował rok 2013. W badanym okresie sprzedaż owoców odbywała się na rynku kasowym. Powiązania umowne (umowy na dostawę lub umowy kontraktacji) występowały głównie przy sprzedaży warzyw. W analizowanych powiązaniach umownych nie można było stwierdzić, że dzięki nim w badanych jednostkach nastąpiła znacząca poprawa koordynacji produkcji i ryzyka.

Artykuł stanowi istotną część badań realizowanych w ramach projektu Powiązania kontraktowe w polskim rolnictwie na przykładzie rolniczych organizacji producenckich. Analiza w świetle nowej ekonomii instytucjonalnej. Projekt został sfinansowany ze Środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr UMO-2011/03/D/HS4/03386.

Bibliografia

Allen D.W., 2000: Transaction Costs. [w:] Encyclopedia of Law and Economics, B. Bouckarett, G. De Geests (red.), Vol. 1, Edward Elgar Press 2, Chaltenham, UK.

Banaszak I., 2008: Success and Failure of Cooperation in Agricultural Markets. Evidence from Producer Group in Poland. Shaker Verlag, Aachen. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-7908-2058-4_3

Bogetoft P., Olesen H.B., 2004: Design of Production Contracts. Business School Press, Copenhagen.

COPA-COGECA, 2010: Fruit and Vegetable Producer Organisations in the UE: Overview and Prospects, http://www.copa-cogeca.be/img/user/7493_E.pdf (dostęp 25.03.2014).

Czternasty W., Czyżewski B., 2007: Struktury kierowania agrobiznesem w Polsce. Teoria, analiza, tendencje. Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.

Demsetz H., 1968: The Cost of Transaction. The Quarterly Journal of Economics, Vol. 82, No. 1. DOI: https://doi.org/10.2307/1882244

European Commission, 2014: Fruit and vegetable regime, http://ec.europa.eu/agriculture/fruit-and-vegetables/index_en.htm (dostęp 25.03.2014).

Furubotn E.G., Richter R., 2000: Institutions and Economic Theory. The Contribution of the New Institutional Economics. The University of Michigan Press, the United States of America.

Iwanek M., Wilkin J., 1998: Instytucje i instytucjonalizm w ekonomii. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Jerzak M.A., 2008: Indywidualne instrumenty zarządzania ryzykiem produkcyjnym, dochodowym i cenowym w rolnictwie. [w:] Zarządzanie ryzykiem cenowym a możliwości stabilizowania dochodów producentów rolnych, M. Hamulczuk, S. Stańko (red.). Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.

Jerzak M.A., 2009: Zarządzanie ryzykiem cenowym jako czynnik poprawy konkurencyjności gospodarstw rolnych w warunkach liberalizacji Wspólnej Polityki Rolnej UE. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 1.

Kodeks cywilny, art. 613–626, http://kodeks-cywilny.org/III-zobowiazania/kontraktacja (dostęp 27.03.2014).

Lemanowicz M., 2005: Organizacje i grupy producentów szansą na poprawę konkurencyjności polskiego rolnictwa. Wyd. SGGW, Warszawa.

MacDonald J., Perry J., Ahearn M., Banker D., Chambers W., Dimitri C., Key N., Nelson K., Southard L., Nov. 2004: Conracts, Markets, and Prices. Organizing the Production and Use of Agricultural Commodities. Agricultural Economic Report, No. 837, USDA. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.754986

Malchar-Michalska D., 2012: Powiązania kontraktowe w polskim rolnictwie na przykładzie grup producentów rolnych. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, Tom XIV, Zeszyt 1, Warszawa – Poznań – Białystok.

Malchar-Michalska D., 2013: Cooperation of Tobacco Producer’s Groups and Tobacco Processors Operating in Poland. A Study of Contracts, Acta Scientiarum Polonarum Oeconomia, nr 12/4.

Małysz J., 1996: Procesy integracyjne w agrobiznesie (ABC integracji). Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie w Poznaniu, Poznań.

Ménard C., Shirley M.M., Sept. 2012: New Institutional Economics: From Early Intuitions to a New Paradigm?, Working Paper nr 8, Ronald Coase Institute.

Miller A., Dobbins C., Pritchot J., Boehlje M., Ehmke C., Sept. 2004: Risk Management for Farmers. Staff Paper 04–11, Department of Agricultural Economics, Purdue University.

Norton R., 2008: Unintended consequences, http://www.econlib.org/library/Enc/UnintendedConsequences.html (dostęp 27.03.2014).

Owoce i warzywa – dane narastające wg stanu na dzień 28.02.2014 r. 2014: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, http://www.arimr.gov.pl/uploads/media/24032014_Rynki.pdf (dostęp 20.03.2014).

Peterson H.Ch., Wysocki A., June 1997: The Vertical Coordination Continuum and The Determinants of Firm-Level Coordination Strategy. Staff Paper No 97–64, Michigan State University.

Richter R., 2005: The New Institutional Economics: Its Start, Its Meaning, Its Prospects. European Business Organization Law Review, Vol. 6, No. 2. DOI: https://doi.org/10.1017/S1566752905001618

Risk Management Tools for UE Agriculture, with a special focus on insurance, Jan. 2001: Working Paper, European Commission Agriculture Directorate-General.

Salanié B., 2005: The Economics of Contracts: Primer, second edition. The MIT Press Cambridge, Massachusetts London, England.

Sicca J., 2011: The Law of Unintended Consequences: The Worst Mistake in Decades, http://www.forbes.com/sites/jeffreysica/2011/02/28/the-law-of-unintended-consequences-the-worst-misake-in-decades/ (dostęp 27.03.2014).

Stankiewicz W., 2012: Ekonomika instytucjonalna. Zarys wykładu, Wyd. III uzupełnione. Warszawa, http://pwsbia.edu.pl/pdf_files/Waclaw_Stankiewicz_Ekonomika_Instytucjonalna_III.pdf (dostęp 25.03.2014).

Ustawa z 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. Nr 88, poz. 983 z późniejszymi zmianami).

Uwarunkowania i możliwości sterowania ryzykiem w produkcji rolnej, H. Szulce (red.) 2001: Wyd. AE w Poznaniu, Poznań.

Williamson O.E., 1998: Ekonomiczne instytucje kapitalizmu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.

Wójcik P., 2013: O znaczeniu studium przypadku jako metody badawczej w naukach o zarządzaniu, http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/48/id/983 (dostęp 27.03.20014).

Wu S.Y., 2006: Contract theory and agricultural policy analysis: a discussion and survey of recent developmets. The Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, No. 50. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8489.2006.00317.x

Zainteresowanie grup i organizacji producentów pomocą finansową w ramach wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw. 2014: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa http://www.arimr.gov.pl/pomoc-unijna/inne-formy-pomocy/pomoc-na-rynku-owocow-iwarzyw/zainteresowanie-grup-i-organizacji-producentow-pomoca-finansowa-w-ramach-wspolnej-organizacji-rynku-owocow-i-warzyw.html (dostęp 25.03.2014).