Wskaźniki zrównoważonego rozwoju rolnictwa. Przesłanki teoretyczne i propozycja pomiaru w regionach UE
Słowa kluczowe:
rozwój zrównoważony, rolnictwo, wskaźnikiAbstrakt
W artykule wskazano na celowość rozważania zrównoważonego rozwoju rolnictwa na poziomie regionalnym. Mając w tle założenia ekonomii agrarnej, ukazano podejście do koncepcji rozwoju zrównoważonego, odnosząc się do relacji spójności pomiędzy ładem ekonomicznym, społecznym i środowiskowym, rozwojem zrównoważonym oraz ładem zintegrowanym. Przegląd teoretyczny stał się jednocześnie bazą do operacjonalizacji pomiaru zrównoważonego rozwoju rolnictwa w regionach UE. Bazując na danych FADN dotyczących przeciętnego gospodarstwa rolnego w regionie UE (bądź też jego typie produkcyjnym czy sile ekonomicznej), zaproponowano skonstruowanie syntetycznego wskaźnika rozwoju rolnictwa na poziomie wspomnianych regionów, stosując metodę Hellwiga. Stworzenie wskaźnika syntetycznego wynika z przesłanek merytorycznych (nagromadzonej wiedzy) oraz ewentualnie z danych dostępnych w FADN. Następnie porządkowanie liniowe pozwoli na wyodrębnienie regionów europejskich, gdzie rolnictwo będzie można uznać za zrównoważone, średnio niezrównoważone bądź wysoko niezrównoważone.Bibliografia
Adamowicz M., 2000: Rola polityki agrarnej w zrównoważonym rozwoju obszarów wiejskich. Roczniki Naukowe SERiA II, 1: 69–81.
Baum R., 2008: Sustainable development of agriculture and its assessment criteria. “Journal of Agribusiness and Rural Development” 1 (7): 5–15.
Benedykt XVI, 2009: Caritas in veritate. Watykan.
Bieńkowski J., Jankowiak J., 2006: Ocena zrównoważonego funkcjonowania gospodarstw rolnych Wielkopolski według kryteriów efektywności. „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Rolnictwo” LXXXVII, 540: 57–63.
Borys T., 2011: Zrównoważony rozwój – jak rozpoznać ład zintegrowany. „Problemy ekorozwoju” 6, 2: 75–81.
Borys T. (red.), 1999: Wskaźniki ekorozwoju. Wydaw. Ekonomia i Środowisko, Białystok.
Borys T., Fiedor B.: Operacjonalizacja i pomiar kategorii zrównoważonego rozwoju – przyczynek do dyskusji (www.eksoc.uni.lodz.pl/SNA/doc/BorysFiedor.pdf; 11.06.2012).
Cohesion policy and sustainable development; Final Synthesis Report, 2011. IEEP, Brussel, October (http://ec.europa.eu/regional_policy/source/docgener/studies/pdf/sustainable_development/sd_final_report.pdf); 11.06.2012).
Commission of the European Communities. Commission Communication COM (2000) 20 of 2000/1/26 on Indicators for the integration of Environmental Concerns into the Common Agricultural Policy.
Elias A., 2008: Introduction: Whatever happened to the Europe of Regions? Revisiting the regional dimension of European politics. “Regional and Federal Studies” 18.05: 482–492.
Environmental indicators for agriculture, 1999: Issues and design. Proc. 2, “The York Workshop”. OECD, Paris.
Environmental indicators for agriculture, 2001: Methods and results. Executive summary 3. OECD, Paris.
Faber A., 2007: Przegląd wskaźników rolnośrodowiskowych zalecanych do stosowania w ocenie zrównoważonego gospodarowania w rolnictwie. W: A. Harasim (red.) Sprawdzenie przydatności wskaźników do oceny zrównoważonego gospodarowania zasobami środowiska rolniczego w wybranych gospodarstwach, gminach i województwach. „Studia i Raporty IUNG-PIB” 5: 9–24.
Feledyn-Szewczyk B., 2007: Opis modelu RISE do oceny stopnia zrównoważenia gospodarstw. W: A. Harasim (red.) Sprawdzenie przydatności wskaźników do oceny zrównoważonego gospodarowania zasobami środowiska rolniczego w wybranych gospodarstwach, gminach i województwach. „Studia i Raporty IUNG-PIB” 5: 141–156.
Fotyma M., Kuś J., 2000: Zrównoważony rozwój gospodarstwa rolnego. Mat. Konf. „Gospodarowanie w rolnictwie zrównoważonym u progu XXI wieku”. „Pamiętnik Puławski”, IUNG-PIB, Puławy.
Grzelak A., Matuszczak A., 2011: Na drodze do ekonomii zrównoważonego rozwoju. „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie” 3 (20): 48–56.
Harasim A., 2010: Realizacja zasad zrównoważonego rozwoju w gospodarstwach rolniczych o różnych kierunkach produkcji. Możliwości rozwoju gospodarstw o różnych kierunkach produkcji rolniczej w Polsce. „Studia i Raporty IUNG-PIB” 22: 82–91.
Indicators of Environment and Sustainable Development. Theories and Practical Experience, 2002. Background Paper 89, Environmental Economics Series. World Bank, Washington.
Katalog norm i normatywów, 1999. SGGW, Warszawa.
Keating M., 2008: A quarter century of Europe of the Regions. “Regional and Federal Studies” 18.05.
Komunikat Komisji „Europa 2020”, 2010: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. COM(2010)2020, z dnia 3.03, Bruksela.
Konkluzje Rady Europejskiej z dnia 17 czerwca 2010 r. (http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/PL/ec/115354.pdf;10.06.2012).
Kopiński J., 2006: Ocena efektów produkcyjno-ekonomicznych wybranych gospodarstw rolnych o różnej wielkości ekonomicznej w aspekcie rozwoju zrównoważonego. „Roczniki Naukowe SERiA” VIII, 1: 139–143.
Krasowicz S., 2006: Sposoby realizacji idei zrównoważonego rozwoju w gospodarstwie rolniczym. „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Rolnictwo” LXXXVII, 540: 255–257.
Kuhn T., 2010: Struktura rewolucji naukowych. Aletheia Wydawnictwo, Warszawa.
Kulawik J., 2007: Wybrane aspekty efektywności rolnictwa. „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 1: 3–16.
Kusideł E., Modranka E., 2011: Analiza przestrzennego zróżnicowania powiatów pod względem wpływu rozwoju ekonomicznego na ład ekologiczny (www.kep.uni.lodz.pl/ewakusidel/index/2011_analiza_przestrzenna_zroznicowania_pod_wzgledem_wplywu_rozwoju_ekonomicznego_na_lad_ekologiczny.pdf; 12.06.2012).
Kusterka M., 2005: Struktury przyczynowo-skutkowe jako podstawa opracowania systemów wskaźników zrównoważonego rozwoju. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, „Gospodarka a Środowisko” 3, 1075: 92–99.
Majewski E., 2008: Trwały rozwój i trwałe rolnictwo – teoria a praktyka gospodarstw rolniczych. Wydaw. SGGW, Warszawa.
Meeting the challenge, 2012. NFU Conference. Dacian Ciolos’ speech 12/112, Birmingham.
Molle W., 2011: Zintegrowana Polityka Terytorialna; wysokie ambicje; ograniczone możliwości. W: M. Kolczyński, P. Żuber (red.) Nowy paradygmat rozwoju – najnowsze trendy i perspektywy polityki regionalnej. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Ostasiewicz W. (red.), 1998: Statystyczne metody analizy danych. Wydaw. Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław.
Parysek J.J., Wojtasiewicz L., 1979: Metody analizy regionalnej i metody planowania regionalnego. PWN, Warszawa.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie inwestowania w przyszłość – nowe wieloletnie ramy finansowe (WRF) na rzecz Europy konkurencyjnej, zrównoważonej i sprzyjającej integracji społecznej (2010/2211(INI)), P7_TA-PROV(2011)0266.
Rogall H., 2010: Ekonomia zrównoważonego rozwoju. Wydaw. Zysk, Poznań.
Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady, 2012. Siódme sprawozdanie z postępów w dziedzinie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. SEK(2011)1372.
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012–2020, 2012. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa.
Sztumski W., 2006: Idea zrównoważonego rozwoju a możliwości jej urzeczywistniania. „Problemy Ekorozwoju” 1, 2: 73–76.
Sztumski W., 2008: Refleksje na temat rozwoju zrównoważonego. (Czy rozwój zrównoważony jest fikcją, utopią, iluzją czy oszustwem?). „Problemy Ekorozwoju” 3, 2: 133–139.
Tarczyński W., 2001: Rynki kapitałowe. T. 1. Wydaw. Placet, Warszawa.
Trouve A., Berriet-Sollec M., 2010: Regionalization in European Agricultural Policy; institutional actualities, issue and prospects. “Regional Studies” 44.8: 1005–101.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150.
Wewnętrzny dokument roboczy Komisji, 2011: Streszczenie oceny skutków; Wspólna Polityka Rolna do 2020. SEK(2011)1154 (http://ec.europa.eu/agriculture/analysis/perspec/cap-2020/impact-assessment/summary_pl.pdf; 11.06.2012).
Wilk W., 2005: Koncepcja wykorzystania danych rachunkowych FADN do ustalenia stopnia zrównoważenia gospodarstw rolnych. W: J.S. Zegar (red.) Koncepcja badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym. Program Wieloletni 2005–2009. IERiGŻ, Warszawa: 11, 134–152.
Wilk W., 2007: Zrównoważone gospodarowanie a aktywność rolników. „Roczniki Naukowe SERiA” IX, 2: 410–415.
Woś A., 1996: Cele ekonomiczne i ekologiczne w strategii rozwoju rolnictwa. „Wieś i Rolnictwo”1: 5–12.
Woś A., Zegar J.S., 2002: Rolnictwo społecznie zrównoważone. IERiGŻ, Warszawa.
Wysocki F., 2010: Metody taksonomiczne w rozpoznawaniu typów ekonomicznych rolnictwa i obszarów wiejskich. Wydaw. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań.
Zacher L.W., 2008: Trwały rozwój – utopia czy realna możliwość? „Problemy Ekorozwoju” 3, 2: 63–68.
Zegar J.S., 2005: Rolnictwo społecznie zrównoważone. W: M. Wigier (red.) Program wieloletni. Synteza badań 2005. IERiGŻ, Warszawa.
Zegar J.S., 2007: Społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju rolnictwa. W: „Fragmenta Agronomica”4 (96): 293.
Zegar J.S., 2010a: Ekonomia wobec kwestii agrarnej. „Ekonomista” 6: 779–804.
Zegar J.S., 2010b: Przesłanki nowej ekonomii agrarnej we współczesnym świecie. W: A. Grzelak, A. Sapa (red.) Agroekonomia w warunkach rynkowych. Problemy i wyzwania. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu” 150: 11–28.
Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza, 2003. MRiRW, FAPA, Warszawa.
