Tightening or Breaking an Immanent Frame? Polish Catholicism and the Coronavirus Epidemic
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2020.3.188/08Keywords:
Catholicism, Covid-19, religiosityAbstract
In this article I analyse the changing internal dynamics of Catholicism in the pandemic context. In the first part, I present the dynamics of institutional actions triggered by the feeling of being threatened by Covid-19. Then I characterise the dynamism of Polish Catholicism, highlighting (1) its features such as: massiveness, political agency, interpenetration of the parish and the local community in the countryside, the role of small pastoral groups; (2) the directions of change such as: the erosion of community rituals, institutional saturation, breaking the continuity of religious socialisation, the decline in institutional trust, and (3) factors of religious socialisation such as family and media. The analysis of the available empirical data leads me to the conclusion that the epidemic imposed a specific form on Polish Catholicism, which limited the scope of interactions and collective practices and strengthens the process of weakening religious collective practices and ties with the parish, which has been observed for at least two decades. At the same time, the epidemic strengthens the process of differentiation and the Sadoon link between family ties and religiosity, which is central to Polish Catholicism.
References
Archer M. (1995). Realist Social Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Archer M. (1988). Culture and Agency. The Place of Culture in Social Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Archer M. (2000). Being Human: The Problem of Agency. Cambridge: Cambridge University Press.
Baker J.O., Perry S.L., Whitehead A.L. (2020). Crusading for moral authority: Christian nationalism and opposition to science. Sociological Forum, DOI: 10.1111/socf.12619.
Bieńkuńska A., Piasecki, T. (2020). Religijność a dobrobyt subiektywny na podstawie Badania spójności społecznej z 2018 r. W: P. Ciecieląg (red.). Wyznania religijne w Polsce 2015–2018 (s. 359–371). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Boguszewski R. (2013). Komunikat z badań: Rodzina – jej współczesne znaczenie i rozumienie, BS/33. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Bożewicz M. (2020a). Komunikat z badań: Religijność Polaków w ostatnich 20 latach. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Bożewicz M. (2020b). Wpływ pandemii na religijność Polaków. Komunikat CBOS 74/2020. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Czapiński J. (2015). Indywidualna jakość i styl życia. W: J. Czapiński, T. Panek (red.). Diagnoza społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków (s. 183–313). Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
Dekret (2020). Dekret Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów W czasie Covid-19 z dnia 21 marca 2020 r., https://episkopat.pl/watykan-o-celebrowaniu-wielkanocy-w-czasie-epidemii-2/ (dostęp: 1.07.2020).
Feliksiak M. (2017). Komunikat z badań: Sens życia – wczoraj i dziś. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Feliksiak M. (2019). Więzi rodzinne. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Frątczak E., Sikorska I. (2009). Changing Attitudes and Behaviour Concerning Contraception and Abortion in Poland. Studia Demograficzne, 156, 73–114.
Głowacki A. (2018). Komunikat z badań: Wielkanoc 2018. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Grabowska G., Gwiazda M. (2019). Młodzież 2018. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
GUS (2025). Budżet czasu ludności 2013. Część I. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Hill T.D., Gonzalez K., Burdette A.M. (2020). The blood of Christ compels them: State religiosity and state population mobility during the coronavirus (covid-19) pandemic. Journal of Religion and Health, https://doi.org/10.1007/s10943-020-01058-9.
Hipsz N. (2013). Komunikat z badań: Społeczne oceny alternatyw życia małżeńskiego. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Komunikat (2020a). Komunikat Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski z dnia 13 marca 2020 r., https://episkopat.pl/przewodniczacy-episkopatu-stosujmy-sie-rozporzadzenia-organow-panstwowych-by-na-mszy-sw-w-kosciolach-przebywalo-do-50-osob-2/ (dostęp: 26.08.2020).
Komunikat (2020b). Komunikat Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski w sprawie dyspens od udziału w niedzielnych mszach świętych z dnia 27 maja 2020 r., https://episkopat.pl/komunikat-przewodniczacego-konferencji-episkopatu-polski-ws-dyspens-od-udzialu-w-niedzielnych-mszach-swietych/ (dostęp: 1.07.2020).
Komunikat (2020c). Komunikat Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów KEP Praktyka pierwszych piątków i pierwszych sobót miesiąca w okresie epidemii z dnia 2 kwietnia 2020 r., https://episkopat.pl/komunikat-komisji-ds-kultu-bozego-i-dyscypliny-sakramentow-kep-praktyka-pierwszych-piatkow-i-pierwszych-sobot-miesiaca-w-okresie-epidemii/ (dostęp: 1.07.2020).
Konstytucja (1997). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483.
List (2020a). List Przewodniczącego KEP do Premiera o proporcjonalne kryterium ustalania liczby wiernych w kościele z dnia 15 kwietnia 2020 r., https://episkopat.pl/przewodniczacy-kep-apeluje-o-proporcjonalne-kryterium-ustalania-liczby-wiernych-w-kosciele-2/ (dostęp: 1.07.2020).
List (2020b). List bp. Romualda Kamińskiego do pracowników służby zdrowia z dnia 16 marca 2020 r., https://episkopat.pl/list-bp-romualda-kaminskiego-do-pracownikow-ochrony-zdrowia/ (dostęp: 1.07.2020).
Mariański J. (1983). Religijność ludowa na wsi. W: W. Piwowarski (red.), Wprowadzenie. Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana (s. 241–280). Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej.
McDaniel E.L., Nooruddin I., Shortle A.F. (2011). Divine boundaries: How religion shapes citizens’ attitudes toward immigrants. American Politics Research, 39 (1), 205–233.
Mielicka-Pawłowska H., Kochanowski J. (2014). Religioeses Brauchtum der Polen. W: E. Firlit, M. Hainz, M. Libiszowska-Zoltkowska, G. Pickel, D. Pollack (red.). Zwischen Saekularisierung und religioeser Vitalisierung. Religiositaet in Deutschland und Polen im Vergleich (s. 257–270). Wiesbaden: Springer.
Nota (2020). Nota Komisji Nauki Wiary Konfrencji Episkopatu Polski w związku z pandemią koronawirusa z dnia 1 kwietnia 2020 r., https://episkopat.pl/nota-komisji-nauki-wiary-konferencji-episkopatu-polski-w-zwiazku-z-pandemia-koronawirusa/ (dostęp: 1.07.2020).
Orędzie (2020a). Orędzie telewizyjne Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski z dnia 14 marca 2020 r., https://episkopat.pl/abp-gadecki-zachecam-do-korzystania-z-dyspensy-od-uczestnictwa-w-niedzielnej-mszy-sw-2/ (dostęp: 26.08.2020).
Orędzie (2020b). Orędzie telewizyjne Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski z dnia 4 kwietnia 2020 r., https://episkopat.pl/oredzie-telewizyjne-przewodniczacego-konferencji-episkopatu-polski-4-kwietnia-2020-r/ (dostęp: 1.07.2020).
Oświadczenie (2020). Oświadczenie Rady ds. Społecznych Konferencji Episkopatu Polski: Czas odpowiedzialności, solidarności, sprawiedliwości z dnia 26 marca 2020, https://episkopat.pl/rada-ds-spolecznych-episkopatu-o-potrzebie-odpowiedzialnosci-solidarnosci-i-sprawiedliwosci-2/ (dostęp: 1.07.2020).
Perry S.L., Whitehead A.L., Joshua B., Grubbs J.B. (2020). Culture wars and COVID-19 conduct: Christian nationalism, religiosity, and Americans’ behavior during the coronavirus pandemic. Journal for the Scientific Study of Religion, https://doi.org/10.1111/jssr.12677.
Pew Research Center (2018). The Age Gap in Religion Around the World, https://www.pewforum.org/2018/06/13/the-age-gap-in-religion-around-the-world/ (dostęp: 18.06.2020).
Rosta G. (2014). Religiosität und politische Präferenzen – Polen und Deutschland. W: M. Hainz (red.). Zwischen Säkularisierung und religiöser Vitalisierung. Religiosität in Deutschland und Polen im Vergleich (s. 135–146). Wiesbaden: Springer.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia (2020a). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, Dz.U. z 13 marca 2020 r. poz. 433.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia (2020b). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, Dz.U. z 24 marca 2020 poz. 522.
Rozporządzenie Rady Ministrów (2020). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, Dz.U. z dnia 19 kwietnia 2020 r. poz. 697.
Sadłoń W. (2014a), Religijny kapitał społeczny. Kapitał społeczny a Kościół katolicki w społecznościach lokalnych w Polsce, Saarbrücken: Wydawnictwo Bezkresy Wiedzy.
Sadłoń W. (2014b). Kościelny trzeci sektor w Polsce oraz działalność charytatywna. W: P. Ciecieląg i in. (red.). Kościół katolicki w Polsce 1991–2011. Rocznik statystyczny (s. 208–219). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Sadłoń W. (2016a). Zwischen Volksreligiosität und Gemeinnütziger Tätigkeit. Die Aktuelle Diskussion um die Finanzierung der Kirche in Polen. W: K. Abmeier (red.). Geld, Gott und Glaubwürdigkeit (s. 155–164). Paderborn: Ferdinand Schöningh Verlag
Sadłoń W. (2016b). Differentiation, Polarization and Religious Change in Poland. The Religious Studies Review, 262 (4), 25–42.
Sadłoń W. (2016c). Kult Matki Bożej i Nabożeństwo Fatimskie w parafiach katolickich w Polsce. Raport z badania. Salvatoris Mater, 18 (1), 454–479.
Sadłoń W. (2019). Ciągłość i zmiana wiejskich parafii katolickich. W: M. Halamska, M. Stany, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, tom 1 (s. 351–387). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Sadłoń W. (2020). Students’ religiosity in their own assessment. W: S. Zaręba, M. Zarzecki (red.). Between Construction and Deconstruction of the Universes of Meaning. Research into the Religiosity of Academic Youth in the Years 1988–1998–2005–2017 (s. 125–146). Berlin: Peter Lang.
Sadłoń W. i in. (2019). Czas wolny w życiu Polaków a świętowanie niedzieli. Analiza wyników badań. Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, http://iskk.pl/images/stories/Instytut/dokumenty/Niedziela_raport_07.10_14.00.pdf (dostęp: 18.06.2020).
Sadłoń W., Kazanecka M. (2016). Podmioty wyznaniowe prowadzące działalność o charakterze pożytku publicznego. W: Sektor non-profit w 2014 r. (s. 148–161). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Sadłoń W., Organek L. (2019). Annuarium Statisticum Ecclesaie in Polonia AD 2019, http://iskk.pl/images/stories/Instytut/dokumenty/Annuarium_Statisticum_2019.pdf (dostęp: 18.06.2020).
Sobestjański K., Bieńkuńska A. (2017). Wartości i postawy wobec wybranych zachowań w przestrzeni społecznej. W: A. Bieńkuńska, T. Piasecki (red.) Jakość życia w Polsce w 2015 r. Wyniki badania spójności społecznej (s. 91–112). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Sroczyńska M. (2013). Rytuały w młodzieżowym świecie. Studium socjologiczne. Kraków: Wydawnictwo Fall.
Szlachetka W. (2012). Fenomen Szkół Nowej Ewangelizacji. Kraków: Nomos.
Świątkiewicz W. (2013). Między rodziną a życiem publicznym – ciągłość i zmiana orientacji na wartości. W: L. Adamczuk, E. Firlit, W. Zdaniewicz (red.). Postawy społeczno-religijne Polaków 1991–2012 (s. 185–206). Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego.
Taylor Ch. (2007). A Secular Age. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
Wskazania (2020). Wskazania Konferencji Episkopatu Polski dla biskupów odnośnie do sprawowania czynności liturgicznych w najbliższych tygodniach z dnia 21 marca 2020 r., https://episkopat.pl/prezydium-episkopatu-przypominamy-o-koniecznosci-udzielenia-kolejnej-dyspensy-2/ (dostęp: 1.07.2020).
Zaręba S. (2006). Instytucjonalne i pozainstytucjonalne formy przekazu treści religijnych. W: W. Zdaniewicz, S. Zaręba (red.). Młodzież Warszawy – pokolenie pontyfikatu Jana Pawła II (s. 245–260). Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego.
