Bezpieczeństwo finansowe polskich gospodarstw rolnych. Propozycja ujednoliconej miary
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2023.4.201/02Słowa kluczowe:
bezpieczeństwo finansowe, gospodarstwo rolne, płynność, zadłużenieAbstrakt
Celem głównym pracy było przedstawienie propozycji metodycznej kompozycji miernika bezpieczeństwa finansowego (BF) dla polskich gospodarstw rolnych. W opracowanym wskaźniku uwzględniono pięć czynników pochodzących z analizy wskaźnikowej danych finansowych. Podmiotem badań były gospodarstwa rolne z Polski, które prowadzą rachunkowość rolną w ramach systemu FADN. Przedmiotem badań było zaś bezpieczeństwo finansowe tych gospodarstw. Dokonano jego pomiaru, opierając się na wskaźnikach z zakresu relacji majątkowo-kapitałowych, płynności i zadłużenia, sprawności działania oraz efektywności finansowej. Najpierw opisano stan bezpieczeństwa finansowego w polskim sektorze gospodarstw rolnych na tle średnich wyników obserwowanych w Unii Europejskiej w latach 2004–2020. Następnie na podstawie eksperymentalnego zbiorczego wskaźnika BF powstał ranking gospodarstw rolnych dla 2020 r., pokazujący 10 najwyższych i najniższych wyników. W końcowej części pracy wykonano badanie wrażliwości wskaźnika BF na wybranych 12 podstawowych kategorii produkcyjnych, ekonomicznych i finansowych za pomocą klasycznej metody najmniejszych kwadratów ze stałą. Po wykonanych badaniach można stwierdzić, że polskie gospodarstwa rolne są bezpieczne finansowo, co wynika z: przewagi aktywów trwałych w sumie bilansowej, zachowania złotej reguły bilansowej, nadpłynności, niskiego zadłużenia, dodatniego udziału kapitału obrotowego netto w sumie bilansowej i zauważalnej dochodowości. Ponadto ich wyniki nie odbiegają znacząco od średniego poziomu obserwowanego w 28 krajach UE. Na podstawie rankingu wykazano, że tendencję do utrzymywania nadmiernego bezpieczeństwa finansowego mają gospodarstwa najmniejsze – do 12 ha, o dochodzie do ok. 11 tys. euro – niezależnie od kierunku produkcji. Potwierdzają to wyniki oszacowanych modeli z jedną zmienną. Im wyższe jest bezpieczeństwo finansowe gospodarstwa, tym niższe aktywa, zobowiązania, dochód i przepływ pieniężny.
Bibliografia
Altman E.I. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. The Journal of Finance, 23 (4), 589–609.
Antonowicz P. (2015). Bankructwa i upadłości przedsiębiorstw. Teoria – praktyka gospodarcza – studia regionalne. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Bieniasz A., Czerwińska-Kayzer D. (2016). Bezpieczeństwo finansowe przedsiębiorstw przemysłu spożywczego w Polsce. Journal of Agribusiness and Rural Development, 2 (40), 239–247.
Bieniasz A., Gołaś Z. (2008). Płynność finansowa gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej. Journal of Agribusiness and Rural Development, 3 (9), 41–52.
Bieniasz A., Gołaś Z. (2006). Istota i zróżnicowanie płynności finansowej gospodarstw rolnych. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, 377, Seria: Ekonomia, 5, 21–41.
Blaug M. (1995). Metodologia ekonomii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bywalec C. (2017). Gospodarstwo domowe. Ekonomika, finanse, konsumpcja. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Cabała P. (2016). Strategie zarządzania bezpieczeństwem przedsiębiorstwa w warunkach zagrożeń sektorowych. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 420, 36–45.
Cabała P. (2012). Planowanie scenariuszowe w zarządzaniu bezpieczeństwem strategicznym przedsiębiorstwa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Chavali K., Mohan Raj P., Ahmed R. (2021). Does financial behavior influence financial wellbeing? Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8 (2), 273–280.
Czapiński J., Panek T. (red.) (2015). Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków. Raport. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
Czarny B. (2011). Spory o naturę ekonomii dobrobytu we współczesnej metodologii ekonomii. Ekonomia / Uniwersytet Warszawski, 27, 3–17.
Czyżewski A. (1989). Systemowe uwarunkowania przełomu jakościowego w polityce rolnej. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 51 (4), 155–169.
Czyżewski A., Matuszczak A. (2011). Dylematy kwestii agrarnej w panoramie dziejów. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 90, 5–23.
Delas V., Nosova E., Yafinovych O. (2015). Financial Security of Enterprises. Procedia Economics and Finance, 27, 248–266.
Duraj N. (2014). Dwuczynnikowa ocena bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 15, 5.II, 25–38.
FADN [Farm Accountancy Data Network] (2023). Public Database. https://agridata.ec.europa.eu/extensions/FADNPublicDatabase/FADNPublicDatabase.html (dostęp: 31.03.2023).
Franc-Dąbrowska J. (2006). Bezpieczeństwo finansowe a efektywność zaangażowania kapitałów własnych. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 93 (1), 121–128.
Genworth I ndex (2013). Measuring Consumer Financial Security and Vulnerability. March 2013. Fifth Edition. Richmond, Virginia: Genworth Financial Inc.
Goraj L., Mańko S. (2009). Rachunkowość i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Grzegorzewska E. (2008). Ocena zagrożenia upadłością przedsiębiorstw w sektorze rolniczym. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 64, 227–242.
Grzelak A. (2006). Znaczenie impulsów fiskalnych i monetarnych dla powiązań gospodarstw rolnych z rynkiem w Polsce w warunkach transformacji. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 1 (306), 3–18.
Hadasik D. (1998). Upadłość przedsiębiorstw w Polsce i metody jej prognozowania. Seria: Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Seria 2, Prace habilitacyjne, 153. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.
Hamrol M., Czajka B., Piechocki M. (2004). Upadłość przedsiębiorstwa – model analizy dyskryminacyjnej. Przegląd Organizacji, 6, 35–39.
Hołda A. (2001). Prognozowanie bankructwa jednostki w warunkach gospodarki polskiej z wykorzystaniem funkcji dyskryminacyjnej ZH. Rachunkowość, 5, 306–310.
IERiGŻ-PIB [Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB] (2021). Wyniki Standardowe 2020 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Część I. Wyniki Standardowe. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
IERiGŻ-PIB (2008). Efektywność funkcjonowania wielkoobszarowych gospodarstw rolnych powstałych z majątku Skarbu Państwa po integracji z Unią Europejską. Publikacje Programu Wieloletniego 2005–2009, Nr 116. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
Jajuga K. (red.) (2007). Elementy nauki o finansach. Kategorie i instrumenty finansowe. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Janik W., Paździor A. (2011). Zarządzanie finansowe w przedsiębiorstwie. Lublin: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej.
Jooste L. (2007). An evaluation of the usefulness of cash flow ratios to predict financial distress. Acta Commercii, 7 (1), 1–13.
Karbownik L. (2014). Koniunktura gospodarcza a poziom bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstw sektora TSL w Polsce. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 15 (5, cz. 2), 189–203.
Karbownik L. (2012). Kasowe i memoriałowe mierniki oceny bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Oeconomica, 267, 79–93.
Kata R., Nowak K., Leszczyńska M., Kowal A., Sebastianka B. (2021). Bezpieczeństwo finansowe gospodarstw domowych – wybrane zagadnienia. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Kowalska M., Misztal A. (2020). Wpływ bezpieczeństwa finansowego na zrównoważony rozwój przedsiębiorstwa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kropacz I. (2017). Stabilność systemu finansowego i bezpieczeństwo polskiego systemu gwarantowania depozytów. Finanse i Prawo Finansowe, 4 (16), 9–22.
Lisek S. (2016). Analiza zgodności wniosków wynikających z zastosowania wybranych funkcji dyskryminacyjnych. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 17 (1), 51–61.
Marcinkowska M., Wdowiński P., Flejterski S., Bukowski S., Zygierewicz M. (2014). Wpływ regulacji sektora bankowego na wzrost gospodarczy – wnioski dla Polski. Seria: NBP, Materiały i Studia, nr 305. Warszawa: Narodowy Bank Polski, Instytut Ekonomiczny.
Mączyńska E., Zawadzki M. (2006). Dyskryminacyjne modele predykcji upadłości przedsiębiorstw. Ekonomista, 2, 205–235.
Mishan E.J. (1965). A survey of welfare economics 1939–1959. W: Surveys of Economic Theory. Tom 1: Money, Interest, and Welfare (s. 154–222). London: Palgrave Macmillan UK.
MRiRW [Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi] (2023). Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/plan-strategiczny-dla-wspolnej-polityki-rolnej-na-lata-2023-27 (dostęp: 14.09.2023).
NBP [Narodowy Bank Polski] (2013). Raport o stabilności systemu finansowego. Departament Systemu Finansowego, grudzień.
Raaij W.F. van (2014). Consumer financial behavior. Foundations and Trends in Marketing, 7 (4), 231–351.
Raczkowski K. (2014). Bezpieczeństwo finansowe. W: J. Płaczek (red.). Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie (s. 299–324). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Rezaei M., Pourali M.R. (2015). The relationship between working capital management components and profitability: Evidence from Iran. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 4 (1), 342–351.
Rezaei Z. (2013). The study of behavioral financial effect on individual investment. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 2 (3), 232–236.
Runowski H. (2008). Tendencje zmian w ekonomice przedsiębiorstw hodowlanych w latach 1997–2007. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 95 (1), 158–165.
Ryś-Jurek R. (2023). Bezpieczeństwo finansowe i stabilność finansowa gospodarstw rolnych w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Ryś-Jurek R. (2018). Ocena płynności finansowej gospodarstw rolnych w Polsce na tle Unii Europejskiej w latach 2009–2015. Studia Oeconomica Posnaniensia, 6 (2), 66–83.
Ryś-Jurek R. (2013). Płynność finansowa w sektorze gospodarstw rolnych w Polsce na tle Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 13 (28), 1, 107–118.
Soliwoda M. (2014). Bezpieczeństwo finansowe gospodarstw rolniczych w Polsce z perspektywy Wspólnej Polityki Rolnej. Wieś i Rolnictwo, 3 (164), 45–55.
Soliwoda M., Kulawik J., Góral J. (2016). Stabilizacja dochodów rolniczych. Perspektywa międzynarodowa, Unii Europejskiej i Polski. Wieś i Rolnictwo, 3 (172), 41–68.
Stępień S. (2015). Cykl świński w świetle zmian na globalnym rynku żywca wieprzowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szafraniec-Siluta E. (2014). Bezpieczeństwo finansowe przedsiębiorstw rolniczych Pomorza Środkowego. W: D. Zawadzka, J. Sobiech (red.). Wzrost i alokacja aktywów finansowych i rzeczowych rolników (przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) Pomorza Środkowego (s. 71–102). Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej.
Szczecińska B. (2010). Ocena bezpieczeństwa finansowego wybranych przedsiębiorstw gospodarki żywnościowej. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis, Oeconomica, 284 (61), 137–144.
Wasilewski M., Ganc M. (2021). A dynamic and static view of the financial security of dairy cooperatives. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 23 (2), 109–119.
Waszkowski A. (2013). Wielomianowe modele zagrożenia finansowego przedsiębiorstw. Zarządzanie i Finanse, 11, 1 (4), 569–579.
Wędzki D. (2012). The sequence of cash flow in bankruptcy prediction: Evidence from Poland. Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, 68 (124), 161–179.
Wędzki D. (2002). Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Przepływy pieniężne a wartość dla właścicieli. Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Ekonomiczna.
Xiao J.J. (2008). Applying behavior theories to financial behavior. W: J.J. Xiao (red.). Handbook of Consumer Finance Research (s. 69–81). New York: Springer.
Zaleśkiewicz T. (2011). Psychologia ekonomiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zawadzka D., Strzelecka A., Szafraniec-Siluta E. (2014). Ukierunkowanie produkcji gospodarstwa rolnego a zdolność do samofinansowania nakładów inwestycyjnych – ujęcie porównawcze. Zarządzanie i Finanse, 3 (1), 289–305.
Zietlow J. (2012). A financial health index for achieving financial sustainability. SSRN Electronic Journal. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2049022 (dostęp: 8.07.2021).
Zuba M. (2010). Wpływ wstąpienia Polski do UE na rentowność i bezpieczeństwo finansowe wybranych spółdzielni mleczarskich. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 10 (25), 2, 131–141.
Zygan M. (2013). Ekonomia behawioralna – wprowadzenie do problematyki. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, 32 (2), 9–22.
