Od gospodarstwa wielkoobszarowego do agrobiznesu: w stronę nowego kapitalizmu rolnego w Europie Środkowej?

Marie-Claude Maurel; Guillaume Lacquement

doi:10.53098/wir.2020.2.187/01

Autor

Marie-Claude Maurel Marie-Claude Maurel, prof. dr, emerytowana profesor, École des Hautes Études en Sciences Sociales, 54 Boulevard Raspail, 75006 Paryż, członek Académie d’Agriculture de France
Guillaume Lacquement Guillaume Lacquement, prof. dr, profesor na Université Perpignan, ART-Dev (Acteurs, Ressources et Territoires dans le Développement) CNRS, Via Domitia, 66000 Perpignan

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2020.2.187/01

Słowa kluczowe:

rolnictwo postkolektywistyczne, agroholding, finansjalizacja rolnictwa, Europa Środkowa

Abstrakt

Rozwój nowych form organizacji produkcji – agroholdingów o silnej integracji pionowej – całkowicie zmienia geografię rolną Europy Środkowej. Wielkie gospodarstwa, powstałe w specyficznym kontekście historycznym, stały się podstawą penetracji rolnictwa przez kapitalizm i charakterystyczne dla niego stosunki sił. Coraz większy wpływ agrobiznesu na zasoby gruntowe i aparat produkcyjny wynika z warunków ekonomicznych, a przede wszystkim politycznych akumulacji różnych komponentów kapitału. W artykule przeanalizowano logikę ekonomiczną ekspansji agrobiznesu w rolnictwie państw Europy Środkowej.

Bibliografia

Atlas (2019). Atlas de la PAC. Chiffres et enjeux de la Politique Agricole Commune, wyd. 2. Paris: Heinrich-Böll-Stiftung.

Bański J. (2011). Changes in agricultural land ownership in Poland in the period of the market economy. Agricultural Economics, 57 (2), 93–101.

Bartůšková J., Homolka J. (2009). Analysis of land-law relations development in the Czech Republic after 1989 in the legal and economic context. Agricultural Economics, 55 (5), 250–256.

Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft (2017). Daten und Fakten, Land-, Forst- und Ernährungswirtschaft mit Fischerei und Wein- und Gartenbau. www.bmel.de/SharedDocs/Downloads/Broschueren/DatenundFakten.pdf?__blob= (dostęp: marzec 2020).

Ciaian P. i in. (2009). The capitalisation of area payments into farmland rents: Micro evidence from the new EU member states. EERI Research Paper Series, 4, 1–26.

Ciaian P. i in. (2012). Rental market regulations for agricultural land in EU member states and candidate countries. Factor Markets. Working Paper, 15, 1–23.

Ciaian P., Drabik D., Falkowski J., Kancs A. (2017). New regulations governing land sales in Central and Eastern Europe: Imposing restrictions via particularized institutions, Joint Research Centre, European Commission.

Colin J.P. (2014). La concentration fonciere par la tenure inversée (reverse tenancy). Études rurales, 194, 203–218.

Eddie S.M. (2008). Landownership in Eastern Germany before the Great War: A Quantitative Analysis. Oxford–New York: Oxford University Press.

Eurostat (2018). Agriculture, forestry and fishery statistics. https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3217494/9455154/KS-FK-18-001-EN-N.pdf/a9ddd7db-c40c-48c9-8ed5-a8a90f4faa3f (dostęp: grudzień 2019).

Gerke J. (2003). Zur Transformation der Landwirtschaft in Ostdeutschland, eine Zwischenbilanz, Der Kritische Agrarbericht, 54–57.

Halamska M. (1995). La difficile reconversion de l´agriculture étatique en Pologne. Revue d´etudes comparatives Est-Ouest, 26 (3), 91–118.

Halamska M. (1998). Dekolektywizacja rolnictwa w Europie Środkowej i jej społeczne konsekwencje. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa.

Halamska M. (2016). The evolution of family farms in Poland: Present time and the weight of the past. Eastern European Countryside, 22 (1), 27–51.

Halamska M., Maurel M.C. (2010). Decollectivisation of agriculture and reshaping of agrarian structure in Central Europe. Przegląd Socjologiczny, 59 (2), 29–56.

Lacquement G. (1996). La décollectivisation dans les nouveaux Länder allemands: acteurs et territoires face au changement de modele agricole. Paris: L’Harmattan.

Lacquement G. (2011). Lire et analyser la transformation post-socialiste dans les territoires ruraux d’Allemagne orientale. Lyon: Mémoire de HDR, Université Lumiere. http://tel.archives-ouvertes.fr/tel-00650927/fr/ (dostęp: styczeń 2020).

Lazíková J., Bandlerová A. (2015). New rules for acquisition of agricultural land – Case of Slovakia. EU Agrarian Law, 4 (1), 18–27.

Maurel M.-C. (1994). La Transition post-collectiviste. Mutations agraires en Europe centrale. Paris: L’Harmattan.

Maurel M.C. (2012). Large farms in Central Europe: An unchanging spatio-temporal feature?, Études rurales, 190, 25–47. https://www.cairn-int.info/abstract-E_ETRU_190_0025--large-farms-in-central-europe-an.htm (dostęp: marzec 2017).

Maurel M.C. (2019). Acces limité aux terres par les nouvelles lois foncieres en Europe centrale et balte. La revue de l’Académie d’agriculture, 17, 39–44.

Maurel M.-C., Halamska M., Lamarche H. (2003). Le repli paysan. Trajectoires de l’apresommunisme en Pologne. Paris: L’Harmattan.

Purseigle F. (2012). Les agricultures de firme. Organisations et financiarisation (vol. 1). Études rurales, 190.

Purseigle F. (2019). De nouvelles formes d’entreprises agricoles pour de nouveaux défis. La revue de l’Académie d’agriculture, 18, 34–37.

Purseigle F., Chouquer G. (2013). Les agricultures de firme 2. Délocalisation et évictions, (vol. 2), Introduction, « Les territoires saisis par la firme ». Études rurales, 191, 9–18.

Purseigle F., Nguyen G., Blanc P. (2017). Le nouveau capitalisme agricole. De la ferme a la firme. Paris: Presses de Sciences Po.

Roszkowski W. (1995). Land Reforms in East Central Europe after World War One. Warszawa: ISP PAN.

Schwarcz P., Bandlerová A., Schwarczová L. (2013). Selected issues of the agricultural land market in the Slovak Republic. Journal of Central European Agriculture, 14 (3), 1102–1115.

Swain N. (2013). Agriculture ‘East of the Elbe’ and the Common Agricultural Policy. Sociologia Ruralis, 53 (3), 369–389.

Swinnen J., Van Herck K., Vranken L. (2016). The diversity of land markets and regulations in Europe, and (some of) its causes. Journal of Development Studies, 52 (2), 186–205.

Szabo R. (2013). Hungarian land-grabbing: Family farmers vs. politically backed oligarchs. Green European Journal, 5, 26–30. https://www.greeneuropeanjournal.eu/hungarian-land-grabbing-family-farmers-vs-politically-backed-oligarchs/ (dostęp: grudzień 2019).

Źródła internetowe:

https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Small_and_large_farms_in_the_EU_-_statistics_from_the_farm_structure_survey&oldid=406560 (dostęp: styczeń 2020).

https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/images/7/7f/Share_of_the_labour_force_directly_working_on_very_large_farms_in_economic_terms%2C_by_type_of_labour%2C_2013_%28%25_of_total_labour_force_in_AWUs%29.png (dostęp: styczeń 2020).

https://multinationales.org/Andrej-Babis-l-oligarque-de-l-agrochimie-devenu-Premeirministretcheque (dostęp: luty 2020).

https://www.largescaleagriculture.com/home/news-details/restructuring-of-czech-large-scale-farms-will-continue-ladislav-jelinek/ (dostęp: marzec 2020).

https://www.bonafarmcsoport.hu/en/bonafarm-group/ (dostęp: marzec 2020).