Rozważania nad upadłością gospodarstw rodzinnych w Polsce

Abstrakt

Funkcjonowanie gospodarstw rolnych w otwartej gospodarce rynkowej niesie ze sobą szanse na ich szybki i przełomowy rozwój, podwyższa jednak także ryzyko niepowodzenia gospodarczego, niewydolności ekonomicznej i upadłości. Problem ten, głównie w zakresie rozważań teoretycznych, podjęto w opracowaniu, w którym przedstawiono symptomy upadłości gospodarstw. Poddano analizie przeglądowej prawidłowości i teorie ekonomiczne, które objaśniają procesy upadłości podmiotów gospodarczych (i instytucji), a które odniesiono do gospodarstw rolnych. Rozważano problem upadłości gospodarstw z punktu widzenia neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa, na gruncie teorii ekonomii instytucjonalnej oraz menedżerskiej teorii przedsiębiorstwa. Znaczącą uwagę poświęcono teorii biologicznego życia przedsiębiorstwa (gospodarstwa), wskazując na jej adekwatność w zastosowaniu do gospodarstw rodzinnych. Rozważanie to rozwinięto o tzw. pokoleniowy cykl życia rodzinnego gospodarstwa rolnego. Wprowadzono kilka pojęć dotychczas niestosowanych w ekonomice rolnictwa, dotyczących tzw. analizy demograficznej gospodarstw (stopy narodzin, stopy zgonów i wskaźnika obrotu gospodarstw). Wskazano na spektrum merytoryczne badań nad stanem gospodarstw indywidualnych z punktu widzenia ich przyszłego bytu, a zwłaszcza zagrożenia upadłością. Zagadnienia podjęte w opracowaniu wydają się mieć istotne znaczenie dla nauki i praktyki gospodarczej z uwagi na narastający problem porzucania produkcji rolnej, głębokiej ekstensyfikacji gospodarstw i utrwalania się zjawiska zawężonej reprodukcji majątku produkcyjnego drobnych i średnich gospodarstw rodzinnych. Proces ten wzmaga wzrastającą konkurencyjność dochodową pracy pozarolniczej sprawia, że duża część gospodarstw małych i średnich już weszła lub w najbliższych latach wejdzie w fazę upadłości.