Bezpieczeństwo żywnościowe i oddziaływanie środowiskowe rolnictwa w europejskich krajach transformacji ustrojowej

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony problematyce relacji pomiędzy rolnictwem i środowiskiem, rozpatrywanych w kontekście przemian ustrojowych, jakie nastąpiły w Europie Środkowej i Wschodniej. Na tle ogólnych rozważań na temat znaczenia czynników przyrodniczych i antropogennych (w tym głównie polityki) badaniom zostały poddane europejskie kraje postkomunistyczne, z których część przystąpiła do UE, a część jest poza nią. Tłem badań były państwa UE-15 oraz średnie wartości dla świata. Analizy objęły okres 1993–2013, a więc lata, kiedy nieprzerwanie istniały wszystkie omawiane kraje. Posługując się autorską metodyką, wskazano zmiany w zakresie produktywności rolnictwa (rozumianej jako ilość wytworzonej energii rolniczej w przeliczeniu na 1 ha) oraz jego oddziaływania na środowisko, określonego poprzez wielkość emisji gazów cieplarnianych. W wyniku przeprowadzonych analiz wskazano na zasadniczy wpływ czynnika demograficznego oraz przyrodniczego na intensywność produkcji rolniczej oraz skalę emisji. Możliwość zaspokojenia bezpieczeństwa żywnościowego zależy natomiast od stosowanych technologii, a pośrednio od poziomu ekonomicznego rozwoju kraju. Zwrócono uwagę na odmienne podejście do rozwoju rolnictwa w krajach transformacji ustrojowej będących członkami UE oraz pozostającymi poza nią. W obszarze zrównoważenia środowiskowego zauważono największe postępy dokonane przez kraje, które po zmianie ustroju nie przystąpiły do UE. W tym kontekście podjęto rozważania na temat pozapolitycznych czynników kształtujących relacje pomiędzy rolnictwem i środowiskiem.