25 Years of Polish Rural Renewal: Completion of the Mission or the Stirring of Rural Renewal 2.0?
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir032023/01Keywords:
rural renewal, smart villages, rural development strategy, bottom-up development, internal development of the village, revitalisation, mobilisation of local communitiesAbstract
The Opole Rural Renewal Programme (Polish acronym: OPOW), inspired by models from Austria and Germany, marked the beginning of the uptake of the rural renewal idea in Poland in 1997. The outcomes of the programme and the growing interest in it gave rise to the expectation that rural renewal would determine the perspective for the rural development of Poland. The innovative idea, challenging simple modernisation/urbanisation of the rural, had a significant impact on rural transformation. The idea, framed by subsequent regional programmes, was a promising method of animating the processes of improving the general state of the countryside, in which the rural community was the driving force, while the effect was to overcome backwardness, improve living conditions, and at the same time preserve the cultural heritage and strengthen the identity of the rural community. The 25th anniversary of OPOW in 2022, created an opportunity to present the circumstances of emergence of the rural renewal in Poland (as a leading bottom-up approach), its strong impact, and then a surprising decline. The article examines the systemic reasons why rural renewal has become a niche approach. The failures and lack of know-how adequate to the changing situation (depopulation and ageing of rural communities) on the part of the national development policy were pointed out. Particularly fateful was the mistake of not integrating rural renewal into the rural development system and separating it from activities regulated by law under the term revitalisation. The aim of this work is to present rural renewal as a still valid method of development and an opportunity to introduce a new quality to national development policy. Creating an appropriate legal and institutional framework could constitute the beginning of a new digital stage of its impact, in a way identical to the smart villages concept.
References
Biczkowski M., Biczkowska M. (2017). Rewitalizacja a odnowa wsi. Analiza porównawcza instrumentów Unii Europejskiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 29, 27–45. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.29.02
Idziak W. (2008). Wymyślić wieś od nowa. Wioski tematyczne. Koszalin: Fundacja Wspomagania Wsi, Koszalińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Stowarzyszenie Hobbiton, Stowarzyszenie SOSW i Wsi Podgórki, Fundacja Odnowa Wsi.
Idziak W., Wilczyński R. (2013). Odnowa wsi. Przestrzeń, ludzie, działania. Warszawa: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.
Kamiński R. (2013). Czy rozwój infrastruktury społecznej wystarczy do wzrostu kapitału społecznego i aktywizacji polskiej wsi? Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 44, 173–185.
Kamiński R. (2010). Rola kapitału społecznego i instytucjonalnego w procesie rozwoju obszarów wiejskich. W: M. Stanny, M. Drygas (red.). Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce. Problemy i perspektywy rozwoju. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Kłodziński M., Błąd M., Wilczyński R. (red.) (2007). Odnowa wsi w integrującej się Europie. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
KSOW [Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich] (2011). Przykłady zrealizowanych projektów. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Kuriata Z., Niedźwiecka-Filipiak I. (2012). Nowy krajobraz wsi dolnośląskiej. Wrocław: Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego.
Mucha A., Sykała Ł., Świgost A. (2018). Regionalne programy odnowy wsi w Polsce. Województwa: wielkopolskie, dolnośląskie, podkarpackie i warmińsko-mazurskie. W: Ł. Sykała, M. Dej (red.). Odnowa wsi jako narzędzie rozwoju lokalnego. Ujęcie teoretyczne i praktyczne (s. 75–93). Kraków: Krajowy Instytut Polityki Przestrzennej i Mieszkalnictwa.
Niedźwiecka-Filipiak I. (2005a). Przemiany wizerunku wsi opolskiej pod wpływem odnowy wsi. Architektura Krajobrazu, 1–2: Krajobraz wsi odnowionej, 18–26.
Niedźwiecka-Filipiak I. (2005b). Proponowana metoda Sektorowej Analizy wnętrz krajobrazowych jako integralna część opracowań dla programu Odnowa Wsi. Architektura Krajobrazu, 3–4, 11–17.
Niedźwiecka-Filipiak I., Kuriata Z. (2010). Architektura krajobrazu w programie wsi opolskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.
Pieczonka J. (2018). Aktywność sołectw wspierających rozwój społeczny w ramach Programu Odnowy Wsi w latach 2013–2015. Studia Obszarów Wiejskich, 52, 63–75. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.52.5
Rogatka K., Grzelak-Kostulska E., Kwiatkowski M., Biegańska J., Feltynowski M., Chodkowska-Miszczuk J. (2017). Odnowa i rewitalizacja wsi w kontekście realizacji polityki spójności UE na przykładzie województwa kujawsko-pomorskiego. Studia Obszarów Wiejskich, 48, 103–115.
Sałyga-Rzońca A., Burian M., Wilczyński R. (2010). Waloryzacja zabytkowego zasobu wsi województwa opolskiego, cele, metody, praktyka. Opole: Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji zabytków w Opolu, Wojewoda Opolski.
Solisz I. (2013). Ochrona i odnowa wiejskiego dziedzictwa kulturowego Opolszczyzny. Przegląd Urbanistyczny, 45–48.
Sykała Ł., Dej M. (red.) (2018). Odnowa wsi jako narzędzie rozwoju lokalnego. Ujęcie teoretyczne i praktyczne. Wydanie 2. Kraków: Krajowy Instytut Polityki Przestrzennej i Mieszkalnictwa.
Sykała Ł., Dej M. (red.) (2016). Odnowa wsi jako narzędzie rozwoju lokalnego. Ujęcie teoretyczne i praktyczne. Kraków: Instytut Rozwoju Miast.
Wilczyński R. (2017). Co robić , gdy ubywa mieszkańców – potencjał rewitalizacji. W: Polska regionów – Polska miast. Kraków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego.
Wilczyński R. (2013a). Opolszczyzna poligonem rewitalizacji wsi w Polsce. Przegląd Urbanistyczny, 5, 42–44.
Wilczyński R. (2013b). Podejścia top-down i bottom-up w rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. W: K. Heffner (red.). Rozwój obszarów wiejskich w Polsce a polityka spójności Unii Europejskiej. Stare problemy i nowe wyzwania (ze szczególnym uwzględnieniem woj. opolskiego) (s. 72–82). Seria: Studia, 154. Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.
Wilczyński R. (2012a). Dorferneuerung in Polen – Leistungsschau nach 15 Jahren. Dorferneuerung International, 20.
Wilczyński R. (2012b). Depopulacja – potrzeba nowego modelu funkcjonowania obszarów wiejskich. W: Funkcjonowanie obszarów wiejskich w warunkach kryzysu demograficznego, materiały pokonferencyjne. Opole: Opolski Urząd Wojewódzki.
Wilczyński R. (2012c). Jak efektywnie prowadzić rewitalizację wsi i unikać dotychczasowych błędów? W: Problemy Planistyczne – Jesień 2012. Seminarium szkoleniowe (s. 5–20), 2/12. Wrocław: Zachodnia Okręgowa Izba Urbanistów we Wrocławiu.
Wilczyński R. (2012d). Odnowa wsi z wykorzystaniem środków europejskich – niewykorzystana szansa na rewitalizację. Architektura Krajobrazu, 2, 5–21.
Wilczyński R. (2012e). Opolski dezyderat w sprawie przestrzeni wiejskiej a praktyka inwestycji publicznych na obszarach wiejskich. W: Problemy Planistyczne – Jesień 2012. Seminarium szkoleniowe (s. 17–23), 4/11. Wrocław: Zachodnia Okręgowa Izba Urbanistów we Wrocławiu.
Wilczyński R. (2009). Jak rozwijać obszary wiejskie, aby przeciwdziałać kryzysowi zagospodarowania przestrzennego. W: Z. Kuriata (red.). Polskie krajobrazy dawne i współczesne (s. 193–197). Seria: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 12. Sosnowiec: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
Wilczyński R. (2008). Programy odnowy wsi w Polsce. W: J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.). Polska wieś 2008. Raport o stanie wsi (s. 99–116). Warszawa: FDPA Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa.
Wilczyński R. (2007a). 10 lat odnowy wsi w Polsce – droga do celu. W: M. Kłodziński, M. Błąd, R. Wilczyński (red.). Odnowa wsi w integrującej się Europie (s. 67–76). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Wilczyński R. (2007b). Specyfika opolskiego programu odnowy wsi. W: M. Kłodziński, M. Błąd, R. Wilczyński (red.). Odnowa wsi w integrującej się Europie (s. 181–193). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Wilczyński R. (2005). Odnowa wsi jako środowisko zachowania i zgodnego z dziedzictwem kulturowym kształtowania krajobrazu wiejskiego. Architektura Krajobrazu. Studia i prezentacje, 1–2, 10–17.
Wilczyński R. (2004). Model przebiegu odnowy wsi. W: II Polski Kongres Odnowy Wsi (materiały kongresowe) (s. 15–20). Gdańsk–Szymbark: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.
Wilczyński R. (2003). Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Poznań: Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agro-Info, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich – Oddział w Poznaniu.
Wilczyński R. (2002a). Odnowa wsi – europejska idea i metoda rozwoju obszarów wiejskich. W: I Polski Kongres Odnowy Wsi. Opole: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego.
Wilczyński R. (2002b). Odnowa wsi jako metoda wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. W: M. Kłodziński, B. Fedyszak-Radziejowska (red.). Przedsiębiorczość wiejska w Polsce i krajach Unii Europejskiej (s. 425–441). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Wilczyński R. (2001). System kształcenia liderów społeczności wiejskich w ramach programu odnowy wsi w województwie opolskim. W: K. Kacuga (red.). Kształcenie liderów społeczności wiejskich. Materiały z II Ogólnopolskiej Konferencji, Pułtusk, 2–3 października 2001 r. (s. 119–124). Poznań.
Wilczyński R. (2000a). Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce – doświadczenia województwa opolskiego. Poznań: Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agrolinia 2000.
Wilczyński R. (2000b). Odnowa wsi w Europie Zachodniej. W: Europejskie Programy Odnowy Wsi. Społeczno-gospodarcza aktywizacja mieszkańców wsi i ich partnerskie zaangażowanie w rozwoju lokalnym (s. 3–14). Przysiek: Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.
Wilczyński R. (2000c). Odnowa wsi w województwie opolskim – zarys programu. W: Europejskie Programy Odnowy Wsi. Społeczno-gospodarcza aktywizacja mieszkańców wsi i ich partnerskie zaangażowanie w rozwoju lokalnym (s. 15–21). Przysiek: Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.
Wilczyński R. (2000d). Odnowa wsi szansą rozwoju obszarów wiejskich. Pro Europa, 1, 41–61.
Wilczyński R. (1999a). Europejski program odnowy wsi – wykorzystanie doświadczeń Nadrenii-Palatynatu i Dolnej Austrii. Wieś i Rolnictwo, 3, 93–108.
Wilczyński R. (1999b). Odnowa wsi szansą rozwoju województwa opolskiego. Śląsk Opolski, 4 (37), 58–67.
Wilczyński R. (1999c). Odnowa wsi jako sposób wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. W: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich a integracja z Unią Europejską [materiał z konferencji] (s. 11–19). Wrocław: Regionalne Centrum Doradztwa, Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich we Wrocławiu.
Wilczyński R. (1999d). Odnowa wsi w województwie opolskim. Europa Regionów, 2, 81–115.
Wilczyński R. (1998). Dlaczego odnowa wsi? Koncepcja i stan realizacji programu „Odnowa wsi w województwie opolskim”. Warszawa: Zarządzanie Wiejską Gminą, Fundacja „Idealna Gmina”.
Wilczyński R., Niedźwiecka-Filipiak I. (2013). Sieć najciekawszych wsi szansą na zachowanie dziedzictwa kulturowego wsi. W: I. Niedźwiecka-Filipiak, Z. Kuriata (red.). Współczesny krajobraz wsi – szanse i zagrożenia (s. 40–55). Wrocław: Agencja Wydawnicza „Argi”.
Wolski O. (2017a). Odnowa wsi jako przedmiot badań. Ewolucja i systematyzacja pojęcia. Wieś i Rolnictwo, 2 (175), 119–145. DOI: https://doi.org/10.53098/wir022017/06
Wolski O. (2017b). Specyfika wojewódzkich programów odnowy wsi w Polsce w kontekście literatury naukowej. Studia Obszarów Wiejskich, 48, 51–73. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.51
Wójcik M. (red.) (2017). Tożsamość i „miejsce”. Budzenie uśpionego potencjału wsi. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.28.01
