Pracownicy wielkoobszarowego gospodarstwa rolnego wobec zmian własnościowych
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir012021/02Słowa kluczowe:
wielkoobszarowe gospodarstwa rolne, państwowe gospodarstwa rolne, województwo opolskie, zmiany własnościoweAbstrakt
W artykule dokonano oceny zmian własnościowych wielkoobszarowego gospodarstwa rolnego z perspektywy jego pracowników. Gospodarstwa te, funkcjonujące np. w formie spółek kapitałowych, są obecnie ważnym miejscem pracy dla ludności wiejskiej. W tekście przedstawiono wyniki badań jakościowych (10 wywiadów swobodnych) przeprowadzonych wśród osób zarządzających tego typu gospodarstwami zlokalizowanymi w miejscowości Pągów (województwo opolskie, powiat namysłowski), a także z osobami zatrudnionymi w takich gospodarstwach. Badania miały na celu: rekonstrukcję biografii zawodowych pracowników; próbę oceny ich aktywności – w jakim stopniu byli oni podmiotowymi uczestnikami zmian, a w jakim przedmiotowymi, gdy przekształcenia własnościowe następowały bez ich wiedzy, chociaż bezpośrednio ich dotyczyły; ustalenie, jak przekształcenia wpływały na sytuację pracowników, traktowanie ich przez właścicieli oraz kadrę zarządzającą.
Bibliografia
Binder P. (2014). Młodzi a bieda: Strategie radzenia sobie w doświadczeniu młodego pokolenia wsi pokołchozowych i popegeerowskich. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk.
Bukraba-Rylska I. (2008). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dziennik Ustaw (1963). Ustawa z dnia 29 czerwca 1963 r. o ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych. Dz.U. 1963 nr 28, poz. 168 [Act of 29 June 1963 on limiting the partition of farms, Journal of Laws 1963, No. 28, item 168].
Dziennik Ustaw (1981). Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych i o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego. Dz.U. 1981 nr 24, poz. 123 i 124 [Act of 25 September 1981 on state-owned enterprises and on self-government body of the staff of state-owned enterprises, Journal of Laws 1981, No. 24, item 122 and item 123].
Dziennik Ustaw (1990). Ustawa z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Dz.U. 1990 nr 51, poz. 298 z późn. zm. [Act of 13 July 1990 on privatization of state-owned enterprises, Journal of Laws 1990, No. 51, item 298].
Dziennik Ustaw (1991). Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Dz.U. 1991 nr 107, poz. 464 [Act of 19 October 1991 on ownership changes involving state agricultural enterprises, Journal of Laws 1991, No. 107, item 464].
Dzun W. (1991). Państwowe gospodarstwa rolne w rolnictwie polskim w latach 1944–1990. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Dzun W. (2005). Państwowe gospodarstwa rolne w procesie przemian systemowych w Polsce. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Dzun W. (2014). Proces transformacji gospodarstw osób prawnych w latach 1990–1996. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 2 (339), 14–38.
Dzun W. (2015). Wpływ utworzenia i rozdysponowania Zasobu Własności Rolnej SP na strukturę gospodarstw rolnych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 3 (344), 48–72.
Fedyszak-Radziejowska B. (1997). Nowi gospodarze dawnych PGR i ich pracownicy: Stosunek do załóg pracowniczych i preferowany styl kierowania ludźmi. In: K. Łapińska-Tyszka, B. Fedyszak-Radziejowska, B. Perepeczko (eds.), Nowi gospodarze dawnych PGR: przekształcenia państwowego rolnictwa (pp. 144–157). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Gajowiak M. (2013). Deficyt kapitału społecznego na popegeerowskich obszarach jako bariera zrównoważonego rozwoju polskiej wsi. Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Oeconomica, 70, 71–80.
Giza-Poleszczuk A., Kościesza-Jaworski W. (2008). Społeczne aspekty likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych: raport socjologiczny z badań ilościowych i jakościowych, Załącznik 4 do raportu z badań: Rynki pracy na obszarach popegeerowskich. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.
Grzelak J. (1993). Bezradność społeczna: Szkic teoretyczny. In: M. Kofta (ed.), Psychologia aktywności: Zaangażowanie, sprawstwo, bezradność (pp. 225–248). Poznań: Nakom.
Guzewicz W., Kagan A., Osuch D., Dziebórska M. (2005). Wyniki produkcyjno-ekonomiczne wielkoobszarowych gospodarstw powstałych z majątku byłych PGR. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy.
Halamska M. (2001). Wieś popegeerowska między adaptacją i marginalizacją. In: I. Bukraba-Rylska, A. Rosner (eds.), Wieś i rolnictwo na przełomie wieków (pp. 197–218). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Halamska M., Hoffmann R., Stanny M. (2017). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski, vol. 2: Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jabłoński W. (2017). PGR jako miejsce dwoistości między normalizacją a piętnem upośledzenia. In: M. Dąbkowska (ed.), Odkrywając współczesną młodzież: Studia interdyscyplinarne (pp. 31–65). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kraciński P. (2013). Proces prywatyzacji zasobu własności rolnej Skarbu Państwa. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 102, 49–65.
Maliński Z. (2012). Wilków: Zarys monografii gminy. Namysłów: Namislovia.
Marks-Bielska R. (2005). Byli pracownicy PGR jako przegrani transformacji ustrojowej. Polityka Społeczna, 7, 9–12.
Niedzielski E. (2017). Powstanie, funkcjonowanie i likwidacja Państwowych Gospodarstw Rolnych. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19, 126–130.
Opole Statistical Office (1990). Rocznik Statystyczny Województwa Opolskiego, 1989. Opole: Opole Statistical Office.
Parlińska M. (2000). Analiza bezrobocia na przykładzie wybranych miejsc w Polsce. Kraków: StatSoft Polska. https://media.statsoft.pl/_old_dnn/downloads/analiza_bezrobocia.pdf [access: 10th May 2021].
Psyk-Piotrowska E. (1998). Bezrobocie i pauperyzacja środowisk dawnych PGR w Polsce. Wieś i Rolnictwo, 3, 132–143.
Psyk-Piotrowska E. (2004). Społeczne konsekwencje przekształceń własnościowych w rolnictwie państwowym. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Stanny M., Rosner A., Komorowski Ł. (2018). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap III: Struktury społeczno-gospodarcze, ich przestrzenne zróżnicowanie i dynamika. Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Suliborski A., Kulawiak A. (2017). Transformacja Państwowych Gospodarstw Rolnych Sarnów i Bełdów w województwie łódzkim w prywatne przedsiębiorstwa: Konsekwencje społeczne. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 29, 5–26.
Szpak E. (2005). Między osiedlem a zagrodą: Życie codzienne mieszkańców PGR-ów. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Zgliński W. (1997). Przekształcenia państwowego rolnictwa w Polsce: Skutki społeczne, ekonomiczne i przestrzenne. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk.
Ziętara W. (2000). Dzierżawa ziemi, jej funkcjonowanie i kierunki zmian w opiniach dzierżawców. In: E. Niedzielski (ed.), Znaczenie dzierżawy w rolnictwie polskim (pp. 19–30). Olsztyn: Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego.
Online documents
Plan Odnowy Miejscowości Pągów, https://bip.wilkow.pl/download/7152/plan-rozwoju-miejscowosci-pagow-kopia.pdf [access: 15th September 2020].
Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego na lata 2007–2013, http://rpo2007-2013.opolskie.pl/docs/projekt_rpo_wo95.pdf [access: 15th September 2020].
Websites
Gospodarstwo Pagro z Pągowa najlepsze w konkursie Złoty Kłos, https://www.portalspozywczy.pl/zboza/wiadomosci/gospodarstwo-pagro-z-pagowa-najlepsze-w-konkursie-zloty-klos,82346.html [access: 15th September 2020].
Ludzie bez głosu – rozmowa z dr. Piotrem Binderem, https://nowyobywatel.pl/2017/05/16/ludzie-bez-glosu-rozmowa-z-dr-piotrem-binderem/ [access: 15th September 2020].
Prof. Jerzy Wilkin: Polskie rolnictwo opłaca się dotować, https://www.ppr.pl/wiadomosci/aktualnosci/prof-jerzy-wilkin-polskie-rolnictwo-oplaca-sie-dotowac-183716 [access: 15th September 2020].
