Post-war Agriculture in Żuławy versus Changes in the Region’s Cultural and Social Landscape in Source Materials, Diaries and Farmers’ Narratives
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir012021/01Keywords:
Polish Western and Northern Territories, Żuławy, cultural landscape, cultural heritage, migrations after World War II, agricultureAbstract
On the example of Żuławy, the paper discusses questions connected with postwar migrations to the Polish Western and Northern Territories, and their consequences for agriculture. It focuses on issues related to the development of the region by new settlers and the changes taking place in the cultural and social landscape. The text highlights the region’s character and its economic conditions before 1945, and considers agricultural settlement and the agrarian and social structure after 1945. Post-war agriculture in the region is presented in the light of the cultural heritage described in scientific literature, the first settlers’ recollections written in the form of diaries in the early 1970s, and biographical accounts that the author recorded in Żuławy in 2018.
References
Bebenow F., Strzyżewski P. (2018). Żuławska kolej dojazdowa. Toruń: Wytwórnia Grafiki Jarosław Bytner.
Brzezińska A.W. (2008). Mieszkając na Żuławach... Tożsamości kulturowe mieszkańców regionu. In: M. Grosicka (ed.), Jesteśmy stąd – dom na Żuławach (pp. 45–62). Malbork: Starostwo Powiatowe w Malborku.
Brzezińska A.W. (2011). Krajobraz kulturowy w perspektywie etnologicznych badań terenowych w latach 2008–2011. In: A.W. Brzezińska (ed.), Żuławy. Oswajanie krajobrazu kulturowego (pp. 13–24). Poznań–Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne.
Brzezińska A.W. (ed.) (2011). Żuławy. Oswajanie krajobrazu kulturowego. Poznań–Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne.
Bukraba-Rylska B. (2008). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Burszta J. (1964). O badaniach przeobrażeń kulturowych wsi na Ziemiach Zachodnich. In: J. Burszta (ed.), Stare i nowe w kulturze wsi koszalińskiej (pp. 5–15). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Burszta J. (1987). Z metodologii badań etnograficznych procesów tworzenia się nowego społeczeństwa na ziemiach zachodnich. In: D. Simonides (ed.), Etnologia i folklorystyka wobec problemu tworzenia się nowego społeczeństwa na ziemiach zachodnich i północnych (Materiały z sesji 10–11.10.1986 r.) (pp. 11–21). Opole: Instytut Śląski.
Burszta J., Jasiewicz Z. (1962). Zderzenie kultur na Ziemiach Zachodnich i Północnych w świetle materiałów ze wsi koszalińskich. Polska Sztuka Ludowa, 16 (4), 197–220.
Cebulak K. (2010). Delta Wisły powyżej i poniżej poziomu morza. Nowy Dwór Gdański: Stowarzyszenie Żuławy i Lokalna Grupa Działania „Żuławy i Mierzeja”.
Dziurzyński P. (1983). Osadnictwo rolne na Ziemiach Odzyskanych. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Fedyszak-Radziejowska B. (1992). Etos pracy rolnika: modele społeczne a rzeczywistość. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Golon M. (2014). Straty rolnictwa polskich ziem nowych spowodowane przez Armię
Czerwoną w latach 1945–1946 z uwzględnieniem Żuław i innych obszarów województwa gdańskiego. Wybrane aspekty. In: A. Gąsiorowski, J. Hochleitner (eds.), Żuławy w 1945 roku (pp. 147–161). Sztutowo: Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Grele R.J. (2006). Oral history as evidence. In: T.L. Charlton, L.E. Myers, R. Sharpless (eds.), Handbook of Oral History (pp. 43–101). Oxford: AltaMira Press.
Halamska M. (2016). Struktura społeczna ludności wiejskiej na początku XXI wieku. In: M. Halamska, S. Michalska, R. Śpiewak (eds.), Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski, vol. 1: Stare i nowe wymiary społecznego zróżnicowania (pp. 11–93). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jasiewicz Z. (1987). Tradycja. In: Z. Staszczak (ed.), Słownik etnologiczny: Terminy ogólne (pp. 353–358). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jasiewicz Z. (2004). Badania na ziemiach zachodnich i północnych i ich znaczenie dla etnologii polskiej. In: M. Buchowski, A. Brencz (eds.), Polska–Niemcy: Pogranicze kulturowe i etniczne (pp. 39–54). Wrocław–Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Kizik E. (1994). Mennonici w Gdańsku, Elblągu i na Żuławach Wiślanych w drugiej połowie XVII i XVIII wieku: Studium z dziejów małej społeczności wyznaniowej. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Klassen P.J. (2016). Menonici w Polsce i Prusach w XVI–XIX w. Toruń: Muzeum Etnograficzne w Toruniu im. M. Znamierowskiej-Prüfferowej.
Kluba J., Paprot-Wielopolska A., Szajda M., Zubowski P. (eds.) (2020). Wieś na Ziemiach Zachodnich i Północnych po 1945 r.: Ciągłość czy zmiana? Wrocław: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”.
Konkursy pamiętnikarskie w Instytucie Zachodnim, https://www.iz.poznan.pl/azzip/konkursy-pamietnikarskie/ [access: 29th January 2021].
Koperska-Kośmicka M. (2014). Woda jako czynnik kształtujący kulturę materialną: Żuławy Wiślane w świetle archiwalnych materiałów kartograficznych. Kultura i Społeczeństwo, 2, 91–100.
Kosiński L. (1960). Pochodzenie terytorialne ludności Ziem Zachodnich w 1950 r. Dokumentacja Geograficzna, no. 2. Warszawa: Instytut Geografii, Polska Akademia Nauk.
Kowalik S. (2006). Społeczność lokalna a kultura regionalne. In: A.W. Brzezińska, A. Hulewska, J. Słomska (eds.), Edukacja regionalna (pp. 21–45). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krzyworzeka A. (2014). Rolnicze strategie pracy i przetrwania. Studium z antropologii ekonomicznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514220
Laskowski S. (1966). Gospodarka rolna na Żuławach w latach 1949–1956. In: Z. Ciesielski, S. Gierszewski, B. Kreja, S. Mikos, W. Zajewski (eds.), Żuławy Wiślane (pp. 73–100). Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Lipińska B. (2011). Żuławy Wiślane: Ochrona i kształtowanie zabytkowego krajobrazu. Gdańsk–Nowy Dwór Gdański: Stowarzyszenie Żuławy.
Majchrzak Z. (1966). Ewolucja gospodarcza Żuław po 1956 i jej perspektywy. In: Z. Ciesielski, S. Gierszewski, B. Kreja, S. Mikos, W. Zajewski (eds.), Żuławy Wiślane (pp. 101–146). Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Matusik M., Szczęsny R. (1976). Rolnictwo. In: B. Augustowski (ed.), Żuławy Wiślane (pp. 457–553). Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Mączak A. (1962). Gospodarstwo chłopskie na Żuławach Malborskich w początkach XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Michalska S. (2018). Konkurs na pamiętniki „Sto lat mojego gospodarstwa” – geneza, realizacja, zebrane materiały. In: S. Michalska, M. Halamska, M. Kłodziński (eds.), Sto lat mojego gospodarstwa: Pamiętniki mieszkańców wsi (pp. 9–22). Poznań–Warszawa: Polskie Wydawnictwo Rolnicze, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk. DOI: https://doi.org/10.53098/9788373839922
Okoniewska B. (1986). Z problematyki osadnictwa na Żuławach. Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego, 18, 93–104.
Okoniewska B. (1992). Gospodarka rolna i osadnictwo na Żuławach w okresie powojennym: Przeobrażenia strukturalne w latach 1945–1958. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Opitz J. (2015). Historia żuławskiego sera. In: K. Jaworski (ed.), Jak zrobić dobry ser – radzi serowar żuławski Krzysztof Jaworski (pp. 5–16). Nowy Dwór Gdański: PHU OPITZ.
Paprot-Wielopolska A. (2018). Krajobraz kulturowy Żuław a praca rolnika w narracjach powojennych osadników zamieszkałych na obszarach wiejskich – sprawozdanie z projektu badawczego. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, 8, 427–437. DOI: https://doi.org/10.26774/wrhm.232
Pawlik J. [source elaboration] (1973). Żuławiacy: Wspomnienia osadników żuławskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Ratkowska-Widlarz L. (2011). Narracje (relacje świadków) w warsztacie antropologa kultury. Pamięć i antropologia. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, 1, 35–56. DOI: https://doi.org/10.26774/wrhm.6
Rosner A., Stanny M. (2019). Przemiany struktury społeczno-zawodowej ludności wiejskiej. In: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (eds.), Ciągłość i zmiana: Sto lat rozwoju polskiej wsi, vol. 1 (pp. 119–145). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Sobczak I., Kaleńczyk J. (1976). Rozwój demograficzny Żuław w latach 1923–1973. In: B. Augustowski (ed.). Żuławy Wiślane (pp. 419–455). Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Szacki J. (2011). Tradycja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Szafran P. (2017). Żuławy Gdańskie w XVII wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Agni.
Szukalski J. (1966). Środowisko geograficzne Żuław Wiślanych. In: Z. Ciesielski, S. Gierszewski, B. Kreja, S. Mikos, W. Zajewski (eds.), Żuławy Wiślane (pp. 7–34). Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Zieliński L. (1966). Żuławy w latach 1945–1948. In: Z. Ciesielski, S. Gierszewski, B. Kreja, S. Mikos, W. Zajewski (eds.), Żuławy Wiślane (pp. 35–72). Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
