Rola spółdzielni w zapewnieniu dostępności żywności w Polsce − na przykładzie produktów mleczarskich

Maria Zuba-Ciszewska

doi:10.53098/wir.2020.1.186/05

Authors

Maria Zuba-Ciszewska Maria Zuba-Ciszewska, PhD, Institute of Economics and Finance, Faculty of Social Sciences, The John Paul II Catholic University of Lublin, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin, Poland, maria.zuba@kul.pl https://orcid.org/0000-0002-5543-1620

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2020.1.186/05

Keywords:

food security, food availability, dairy product, dairy cooperative

Abstract

The article evaluates the food security of dairy products in Poland in the most important dimensions, i.e. the availability of food. Dairy cooperatives are dominant in Polish milk processing business. They represent 62% of all dairies in the country, with a 72% share in the purchase of milk. A new approach to the above considerations is therefore to take into account the role of cooperatives. The scope of this elaboration covers the period after the transformation of the economy, and the detailed data on the assortment of dairies covers the years 2013 and 2017, due to the access to comparable data from dairy reports. The data from the Central Statistical Office and IAFE-NRI was also used in this research. Since 1990, Poland has significantly increased self-sufficiency in its production of milk and dairy products. The production potential of Polish agriculture and the processing industry is sufficient to produce milk and its products, while ensuring an adequate level of nutrition for the country’s population. Despite the decline in the number of dairy cooperatives, they are still the dominant form in the milk processing industry. Dairy cooperatives exist in every region. Most dairy cooperatives (over 62%) offer a wide range of dairy products (from 5 to 8 products), but this clearly represents a smaller share than just a few years ago (74%). We observe growing specialisation of cooperatives, with almost one in three offering no more than just 4 products. Most dairies offering the most popular dairy assortment, i.e. liquid milk, fresh cheese, sour cream, butter and milk drinks, are dairy cooperatives (from 71% to 83%). In the case of other products their share is less significant (from 44% to 71%). In each voivodeship there are cooperative plants producing basic dairy products. Dairy cooperatives guarantee physical access to dairy products as well as permanent access to food in every region of the country

References

Baer-Nawrocka A. (2014). Zmiany w spożyciu i stopniu samowystarczalności żywnościowej w Unii Europejskiej. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 360, 19−27.

Boczar K., Szelążek T., Wala F. (1993). Spółdzielczość wiejska w okresie przełomu. Warszawa: Fundacja F. Eberta w Polsce.

Brodziak A., Król J., Litwińczuk Z. (2012). Białka serwatkowe – właściwości funkcjonalne i zastosowanie. Przemysł Spożywczy, 3, 35−37.

Brodziński M.G. (2005). Spółdzielczość obsługująca wieś i rolnictwo w okresie przekształceń ustrojowych. Warszawa: Wyższa Szkoła Ekonomiczna.

Brodziński M.G. (2014). Oblicza polskiej spółdzielczości wiejskiej. Geneza − Rozwój − Przyszłość. Warszawa: Wydawnictwo Frel.

Chechelski P., Kwasek M., Mroczek R. (2016). Zmiany w otoczeniu przemysłu spożywczego zachodzące pod wpływem globalizacji. Wybrane problemy. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB.

Clapp J. (2015a). Food security and international trade. Unpacking disputed narratives. Background paper prepared for The State of Agricultural Commodity Markets 2015–16. Rome: FAO, http://www.fao.org/3/a-i5160e.pdf (dostęp: 08.07.2019).

Clapp J. (2015b). Food self-sufficiency and international trade: a false dichotomy? Technical note for The State of Agricultural Commodity Markets 2015–16. FAO. http://www.fao.org/3/a-i5222e.pdf (dostęp: 08.07.2019).

FAO (1999). Implications of economic policy for food security: a training manual. http://www.fao.org/docrep/004/x3936e/x3936e03.htm (dostęp: 08.07.2019).

FAO (2003). Trade Reforms and Food Security. Conceptualizing the linkages. http://www.fao.org/3/a-y4671e.pdf (dostęp: 08.07.2019).

FAO (2009). The State Of Food Insecurity In The World 2009. Economic crises – impacts and lessons learned. http://www.fao.org/3/a-i0876e.pdf (dostęp: 08.07.2019).

FAO, IFAD, UNICEF, WFP, WHO (2018). The State of Food Security and Nutrition in the World 2018. Building climate resilience for food security and nutrition. Rome: FAO. http://www.fao.org/3/i9553en/i9553en.pdf (dostęp: 08.07.2019).

Gornowicz M. (2003). Polskie mleczarstwo w aspekcie konkurencyjności na jednolitym rynku UE. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Gulbicka B. (2003). Bezpieczeństwo żywnościowe krajów rozwijających się. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB.

GUS (2014). Metodologia bilansów produktów rolniczych. Warszawa.

Kapusta F. (2017). Ewolucja bezpieczeństwa żywnościowego Polski i jej mieszkańców na początku XXI wieku. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 1 (350), 161−178.

Kaźmierczak M., Sznajder M., Sznajder E. (2017). Polski sektor mleczarski 2017. Przeźmierowo: Horyzont Mateusz Sznajder.

Kraciuk J. (2018). Bezpieczeństwo żywnościowe Polski na tle wybranych krajów Europy Wschodniej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 121, 41–53.

Księżopolski K.M. (2011). Bezpieczeństwo ekonomiczne. Warszawa: Elipsa.

Kwasek M. (red.) (2015). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym. Analiza bezpieczeństwa żywnościowego Polski. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB.

Litwińczuk Z. (red.) (2004). Surowce zwierzęce. Ocena i wykorzystanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne.

Małysz J. (2008). Bezpieczeństwo żywnościowe strategiczną potrzebą ludzkości. Warszawa: Druktur.

Marzęda-Młynarska K. (2014). Globalne zarządzanie bezpieczeństwem żywnościowym na przełomie XX i XXI wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Mech M. (red.) (2013). Polski sektor mleczarski 2013. Przeźmierowo: Horyzont Mateusz Sznajder.

Michalczyk J. (2019). Bezpieczeństwo żywnościowe z perspektywy państw Unii Europejskiej. Ekonomia Międzynarodowa, 25, 18−45.

Mierzwa D. (2005). W poszukiwaniu nowego modelu spółdzielczości rolniczej. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Rolniczej.

Obiedzińska A. (2016). Wybrane aspekty zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w Unii Europejskiej. Studia BAS, 4 (48), 123–161.

Parzonko A. (2013). Globalne, regionalne i lokalne zróżnicowanie produkcji i przetwórstwa mleka. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Piekara A. (2000). Samorządność, samorząd, rozwój. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Pietrzak M. (2006). Efektywność finansowa spółdzielni mleczarskich – koncepcja oceny. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.

Poczta W., Sadowski A. (2018). Bezpieczeństwo żywnościowe i oddziaływanie środowiskowe rolnictwa w europejskich krajach transformacji ustrojowej. Wieś i Rolnictwo, 2 (179), 133–150.

Sapa A. (2010). Bezpieczeństwo żywnościowe w krajach rozwijających się. Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, 3, 231−244.

Sarnecki J. (2004). Przetwórstwo i rynek mleka w Polsce w ujęciu przestrzennym. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB.

Sen A. (1981). Poverty and Famines. An Essay on Entitlement and Deprivation. Oxford: Clarendon Press. https://www.prismaweb.org/nl/wp-content/uploads/2017/06/Poverty-and-famines%E2%94%82Amartya-Sen%E2%94%821981.pdf (dostęp: 08.07.2019).

Seremak-Bulge J. (red.). (2005). Rozwój rynku mleczarskiego i zmiany jego funkcjonowania w latach 1990–2005. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB.

Szajner P. (2009). Perspektywy eksportu polskich produktów mleczarskich w zmieniających się uwarunkowaniach. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB.

Sznajder M. (1999). Ekonomia mleczarstwa. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej.

Szczepaniak I. (2018). Ocena bezpieczeństwa żywnościowego i samowystarczalności żywnościowej Polski na tle państw Unii Europejskiej. Biznes Międzynarodowy w Gospodarce Globalnej, 37, 168–182.

Zalewski A. (2000). Gospodarka mleczarska a rynek. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej − PIB.

Ziętara W., Adamski M. (2014). Skala produkcji, efektywność i konkurencyjność polskich gospodarstw wyspecjalizowanych w produkcji mleka. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej,1 (338), 97−115.

Zuba-Ciszewska M. (2018). Structural changes in the dairy industry and their impact on the efficiency of dairies – a polish example. Proceedings of the 2018 International Scientific Conference ‘Economic Sciences for Agribusiness and Rural Economy’ No 2, Warsaw, 7–8 June 2018, 116–123.

Zuba-Ciszewska M. (2019). Structural changes in the milk production sector and food security – the case of Poland. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 21 (2), 318−327.