Koncentracja zabudowy na obszarach wiejskich

Piotr Gibas; Krystian Heffner

doi:10.53098/wir.2018.2.179/10

Autor

Piotr Gibas dr Piotr Gibas, Katedra Gospodarki Przestrzennej i Środowiskowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, ul. 1 Maja 50, 40-287 Katowice, piotr.gibas@ue.katowice.pl
Krystian Heffner prof. zw. dr hab. Krystian Heffner, Katedra Gospodarki Przestrzennej i Środowiskowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, ul. 1 Maja 50, 40-287 Katowice, krystian.heffner@ue.katowice.pl

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2018.2.179/10

Słowa kluczowe:

osadnictwo wiejskie, rozkład przestrzenny zabudowy, koncentracja zabudowy, zwartość osiedli wiejskich, rozproszenie zabudowy wiejskiej

Abstrakt

Spośród cech struktur przestrzennych wsi oraz charakterystyk obszarów wiejskich, które sprzyjają wielokierunkowemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu i poprawie warunków życia mieszkańców wsi, szczególnie istotne znaczenie ma skupiony i zwarty charakter zabudowy. Jest to czynnik, który ułatwia integrację infrastrukturalną oraz społeczną, niejednokrotnie warunkując dostępność wsi dla zewnętrznych użytkowników. Nie bez znaczenia jest także potencjał demograficzny miejscowości wiejskiej, który uzasadnia ekonomicznie podtrzymywanie jej podstawowego sektora usług oraz tworzenie przestrzeni publicznych o cechach centrum, w tym elementów o charakterze węzłowym (czytelny i utwardzony system dróg i ulic). Sprzyja również występowaniu zabudowy usługowej, przemysłowej i wielorodzinnej w formach dogęszczających istniejące struktury przestrzenne wsi. Jeśli wziąć pod uwagę powyższe cechy układów osadniczych występujących na obszarach wiejskich, to uzasadnionym celem badań jest oszacowanie stopnia koncentracji zabudowy w różnych typach gmin w Polsce oraz wyznaczenie przestrzennego rozkładu tego zjawiska. Ocena stanu i zaawansowania zjawiska umożliwia wskazanie obszarów o różnej jakości układów osadniczych wsi pod względem działań związanych z poprawą wyposażenia infrastrukturalnego, możliwości lokalizacyjnych inwestycji, aktywizacji społecznej.

Bibliografia

Bański J. (2003). Współczesne i przyszłe zmiany w strukturze przestrzennej obszarów wiejskich. Wybrane zagadnienia. W: B. Górz, C. Guzik (red.). Współczesne przeobrażenia i przyszłość polskiej wsi (s. 11–25). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Bański J. (2005). Przestrzenny wymiar współczesnych procesów na wsi (seria Studia Obszarów Wiejskich, 9). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Polskie Towarzystwo Geograficzne.

Beim M., Tölle A. (2008). Motywacje migracji rezydencjalnych w obszarze aglomeracji poznańskiej. W: T. Kaczmarek, A. Mizgajski (red.). Jakość przestrzeni i jakość życia (s. 121–138). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.

Biczkowski M., Brodowski P. (2008). Zmiany struktury użytkowania gruntów w powiecie toruńskim ze szczególnym uwzględnieniem gruntów zurbanizowanych. W: A. Jezierska-Thöle, L. Kozłowski (red.). Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce (s. 195–207). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Biecek P. (2013). Samouczek testu normalności. Warszawa: Fundacja Naukowa SmarterPoland.pl. http://tofesi.mimuw.edu.pl/~cogito/smarterpoland/samouczki/testyNormalnosci/testyNormalnosci.pdf [dostęp: 20.06.2017].

Billert A. (2012). Likwidacja podmiotowości polskich miast i ich degradacja jako wynik błędnej polityki rozwoju państwa. Zielone Wiadomości, 1, 1, http://zielonewiadomosci.pl/wp-content/uploads/2012/01/Billert_Likwidacja_podmiotowosci_miast.pdf [dostęp: 4.01.2017].

Brol R. (1996). Procesy urbanizacji wsi polskiej (seria Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, 739). Wrocław: Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu.

Copus A., Dax T. (2010). Conceptual Background and Priorities of European Rural Development Policy, Deliverable 1.2, EU-project: Assessing the Impact of Rural Development Policies (RuDI), FP7 – 213034. Stockholm, http://www.rudi-europe.net/uploads/media/RuDI_Deliverable_1_2.pdf [dostęp: 12.12.2017].

Copus A., Mantino F., Noguera J. (2017). Inner peripheries: An oxymoron or a real challenge for territorial cohesion? Italian Journal of Planning Practice, 7 (1), 24–49.

Czarnecki A. (2008). Urbanizacja wsi w obrębie obszarów metropolitalnych Polski. W: M. Drygas, A. Rosner (red.). Polska wieś i rolnictwo w Unii Europejskiej: Dylematy i kierunki przemian (s. 229–246). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Czarnecki A. (2009). Rola urbanizacji w wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

D’Agostino R., Pearson E.S. (1973). Tests for departure from normality: Empirical results for the distributions of b 2 and b 1. Biometrika, 60 (3), 613–622. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1010.3047&rep=rep1&type=pdf[dostęp 20.06.2017].

Dax T. (1996). Defining rural areas: International comparisons and the OECD indicators. Rural Society Journal, 6 (3), 1003–1018.

Drobek W., Heffner K. (1994). Koncepcja wsi kluczowych a procesy osadnicze na obszarach wiejskich. Przegląd Geograficzny, 66 (1–2), 19–31.

Falkowski J., Brodowski P. (2008). Ocena kontinuum miejsko-wiejskiego obszarów metropolitalnych Polski metodą potencjału społeczno-gospodarczego. W: W. Gierańczyk, M. Kluba (red.). Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego Polsce (s. 11–35) (seria Studia Obszarów Wiejskich, 13). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Gibas P. (red.) (2017). Analiza zmian i prognoza przyrostu zabudowy mieszkaniowej na obszarze Polski do 2020 roku. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.

Grochowski M. (2004). Suburbanizacja. W poszukiwaniu lepszych warunków życia (przykład strefy podmiejskiej Warszawy). W: I. Jażdżewska (red.). Zróżnicowanie warunków życia ludności w mieście (s. 87–96). XVII Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Łódzki.

Gwiaździńska-Goraj M., Goraj S., Jezierska-Thöle A. (2015). Zmiany struktury funkcjonalnej gmin wiejskich w północnej części Polski (analiza porównawcza lat 1988 i 2012). Studia Obszarów Wiejskich, 37, 157–168.

Hadjimichalis C. (2003). Imagining rurality in the new Europe and dilemmas for spatial policy. European Planning Studies, 11 (2), 103–113.

Heffner K. (2002). Czynniki osadnicze wpływające na potencjał rozwojowy obszarów wiejskich. Wieś i Rolnictwo, 2 (159), 27–48.

Heffner K. (2008). Problematyka związana z procesami semiurbanizacji w województwie opolskim. W: T. Markowski, Z. Strzelecki (red.). Obszary urbanizacji i semiurbanizacji wsi polskiej a możliwości ich rozwoju w ramach PROW 2007–2013 (s. 57–71) (seria Studia KPZK PAN, 119). Warszawa: Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.

Heffner K. (2010). Semiurbanizacja a suburbanizacja. Ewolucja procesów w aglomeracji opolskiej. W: J. Słodczyk (red.). Procesy suburbanizacji w wybranych miastach Polski (s. 17–34). Opole: Uniwersytet Opolski.

Heffner K. (2011). Wieś jako przedmiot badań w gospodarce przestrzennej. Procesy zagospodarowania przestrzeni wiejskiej w Polsce. W: M. Halamska (red.). Wieś jako przedmiot

badań naukowych na początku XXI wieku (s. 49–72). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Heffner K. (2015). Przestrzeń jako uwarunkowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Wieś i Rolnictwo, 2 (167), 83–104.

Heffner K. (2016). Proces suburbanizacji a polityka miejska w Polsce. W: T. Marszał (red.). Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin profesora Ludwika Straszewicza (s. 75–110). Łódź: Uniwersytet Łódzki.

Heffner K., Czarnecki A. (2015). Linking locally: Second home owners and economic development of the rural community. W: E. Kulke, P. Dannenberg (red.). Economic Development in Rural Areas: Functional and Multifunctional Approaches (s. 185–210). Farnham: Ashgate Publishing Ltd.

Heffner K., Gibas P. (2015). Polityka spójności UE a obszary funkcjonalne centrów regionalnych w Polsce. W: E. Pancer-Cybulska, E. Szostak (red.). Unia Europejska w 10 lat po największym rozszerzeniu (s. 127–138) (seria Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 380). Wrocław: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.

Heffner K., Gibas P. (2016). Functional areas in the regions and their links to scope sub-regional centers impact. Studia Regionalia, 46, 27–39.

Heffner K., Rosner A. (2006). Wybrane koncepcje i możliwości rozwoju obszarów wiejskich po dekadzie transformacji w Polsce. W: S. Sokołowska (red.). Wieś i rolnictwo w procesie zmian: Problemy rozwoju obszarów wiejskich (s. 9–27). Opole: Uniwersytet Opolski.

Kajdanek K. (2011). Pomiędzy miastem a wsią. Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Kierunki rozwoju obszarów wiejskich. Założenia do „Strategii zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa” (2010). Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Kołodziejczyk D. (2009). Przestrzenne zróżnicowanie infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich. W: E. Rydz, R. Rudnicki (red.). Procesy przekształceń przestrzeni wiejskiej (s. 131–140). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Kostrubiec B. (1972). Analiza zjawisk koncentracji w sieci osadniczej. Problemy metodyczne (seria Prace Geograficzne, 93). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Instytut Geografii PAN. http://rcin.org.pl/Content/13860/Wa51_21852_r1972_nr93_Prace-Geogr.pdf [dostęp: 20.06.2017].

Kostrubiec B. (1977). Metody badania koncentracji przestrzennej. W: Z. Chojnicki (red.). Metody ilościowe i modele w geografii (s. 63–76). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Krakowiak-Bal A. (2007). Czasowo opóźnione korelacje między poziomem przedsiębiorczości i zagospodarowaniem infrastrukturalnym terenów wiejskich. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 2, 173–180.

Kuhn M. (2015). Peripheralisation: Theoretical concepts explaining socio-spatial inequalities. European Planning Studies, 23 (2), 367–378.

Kwiatkowska E.M. (2014). Miary koncentracji: Teoria a praktyka ich wykorzystania przez organy regulacyjne na rynkach telekomunikacyjnych. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 15 (3), 189–198. http://bazekon.icm.edu.pl/bazekon/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171326579 [dostęp: 20.06.2017].

Lisowski A., Grochowski M. (2008). Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencji. W: K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. Zuber (red.). Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008–2033. T. 1 (s. 281–333). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Mazur M., Czapiewski K. (2016). Functional structure of gminas in Poland: Classification approaches and research opportunities. Studia Obszarów Wiejskich, 43, 7–22.

Oleszek J. (2008). Transformacja lokalnej wiejskiej struktury osadniczej w układ przestrzenny miasta. W: W. Gierańczyk, M. Kluba (red.). Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego Polsce (s. 173–183) (seria Studia Obszarów Wiejskich, 13). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Opis baz danych obiektów topograficznych i ogólnogeograficznych oraz standardy techniczne tworzenia map. T. 1. Załącznik do Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a także standardowych opracowań kartograficznych.

Pahl R.E. (1966). The rural-urban continuum. Sociologia Ruralis, 6 (3), 299–239.

Shucksmith M. (2010). Disintegrated rural development? Neo-endogenous rural development, planning and place-shaping in diffused power contexts. Sociologia Ruralis, 50 (1), 1–14.

Staszewska S. (2012). Przekształcenia urbanistyczne osiedli wiejskich strefy podmiejskiej dużego miasta. Barometr Regionalny, 4, 53–68.

Stola W. (1993). Struktura przestrzenna i klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski (seria Dokumentacja Geograficzna, 3). Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.

Szmytkie R. (2014). Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych (seria Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego, 35). Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.

Szulc H. (1982). Zmiany form osadnictwa wiejskiego w Polsce. Przegląd Geograficzny, 54 (4), 453–474.

Śleszyński P., Komornicki T. (2016). Klasyfikacja gmin Polski na potrzeby monitoringu zagospodarowania przestrzennego. Przegląd Geograficzny, 88 (4), 469–488.

Wilkin J., Budzich-Szukała U., Saloni J. (2005). Wizja rozwoju polskiej wsi – elementy wspólne i różnicujące: Próba syntezy. W: J. Wilkin (red.). Polska wieś 2025. Wizja rozwoju (s. 15–24). Warszawa: Fundusz Współpracy.

Zagożdżon A. (1971). Morfologia osiedli województwa opolskiego. W: S. Golachowski (red.). Struktury i procesy osadnicze (s. 331–372). Wrocław–Opole: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.