Kapitał społeczny sołtysów

Arkadiusz Ptak

doi:10.53098/wir.2017.2.175/02

Autor

Arkadiusz Ptak dr hab. Arkadiusz Ptak, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, aptak@irwirpan.waw.pl

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2017.2.175/02

Słowa kluczowe:

kapitał społeczny, sołectwa, jednostki pomocnicze gmin, władza lokalna, lokalne elity władzy

Abstrakt

Celem artykułu było określenie poziomu kapitału społecznego sołtysów. Za jego wskaźnik uznano tylko ich formalne członkostwo w organizacjach pozarządowych oraz w partiach politycznych. Przyjęto założenia teorii kapitału społecznego w ujęciu Pierre’a Bourdieu. Badania empiryczne przeprowadzono na przełomie 2014 i 2015 r. w dwóch, różniących się pod względem historycznym, społecznym i historycznym województwach: lubelskim oraz wielkopolskim. Złożyły się nań wywiady z 380 sołtysami oraz kwestionariusze wypełniane przez pracowników urzędów gmin. Badanie wykazało wysoki poziom kapitału społecznego polskich sołtysów, który jednak ma określoną specyfikę. Działalność stricte społeczna (np. w organizacjach pozarządowych) jest zdecydowanie wyższa (ok. 70% badanych sołtysów deklaruje członkostwo w takiej organizacji) niż działalność o charakterze politycznym (15% sołtysów należy do partii politycznych). Czynnikiem determinującym poziom kapitału społecznego sołtysów jest przede wszystkim aktywność społeczna rodziców. W przypadku członkostwa w Lokalnych Grupach Działania wpływ miało wykształcenie oraz źródło utrzymania. Natomiast działalność sołtysów w partiach politycznych była skorelowana z płcią, wiekiem oraz aktywnością zawodową. Wysoki poziom kapitału społecznego i rozwinięta sieć powiązań sprzyjają osiąganiu przez sołtysów sukcesu w rywalizacji wyborczej na wyższych szczeblach władzy. Ponad 70% z nich, biorąc udział w rywalizacji wyborczej do rady gminy, osiąga wyborczy sukces i wybierana jest na radnego. Wyższym poziomem kapitału społecznego dysponowali sołtysi z Wielkopolski.

Bibliografia

Bartkowski J. (2003). Tradycja i polityka. Wpływ tradycji kulturowych polskich regionów na współczesne zachowania społeczne i polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Bartkowski J. (2007). Kapitał społeczny i jego oddziaływanie na rozwój w ujęciu socjologicznym, W: Herbst M. (red.), Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój regionalny (s. 54–97). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Bartkowski J. (2016). Mapa polityczna polskiej wsi. W: Wilkin J., Nurzyńska I. (red.), Polska wieś 2016. Raport o stanie wsi (s. 209–234). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Czapiński J. (2015). Stan społeczeństwa obywatelskiego. W: Czapiński J., Panek T. (red.), Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i Jakość Życia Polaków – Raport (s. 332–372). Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.

Dojwa K., Placety J. (2008). Wybrane aspekty statusu i roli sołtysa w świetle badań własnych. Samorząd Terytorialny, 1–2, 5–16.

Fedyszak-Radziejowska B. (2006). Kapitał społeczny wsi – w poszukiwaniu utraconego zaufania. W: Szafraniec K. (red.), Kapitał ludzki i zasoby społeczne wsi (s. 71–120).

Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Frykowski M., Starosta P. (2008). Kapitał społeczny i jego użytkownicy. Przegląd Socjologiczny, 1, 57, 31–62.

GUS (2013). Rocznik statystyczny województw. Warszawa.

Halamska M. (2008). Kapitał społeczny wsi: próba rekonstrukcji. Przegląd Socjologiczny, 1, 57, 81–104.

Herbst J. (2008). Inny trzeci sektor. Organizacje pozarządowe na terenach wiejskich, Halamska M. (red.), Wiejskie organizacje pozarządowe (s. 33–75). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.

Kajdanek K. (2011). W poszukiwaniu nowej roli – sołtysi urbanizujących się wsi podmiejskich Wrocławia. Wieś i Rolnictwo, 1, 87–105.

Matysiak I. (2014). Rola sołtysów we współczesnych społecznościach wiejskich. Płeć jako czynnik różnicujący kapitał społeczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Ptak A. (2015). Lokalna społeczność w procesie tworzenia funduszu sołeckiego. Studia Regionalne i Lokalne, 1, 138–153.

Ptak A. (2016). Sołectwa w lokalny systemie władzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Putnam R. (1995). Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech (tłum. J. Szacki). Warszawa–Kraków: Fundacja im Stefana Batorego – Znak.

Rosner A., Stanny M. (2014). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap I. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w 2010 roku. Warszawa: Fundacja Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej oraz Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Sakson A., Węgierkiewicz P. (red.) (2010). Samorząd pomocniczy jako czynnik pobudzający społeczeństwo obywatelskie na wsi. Konin–Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów, Stowarzyszenie Fundamenty Silnego Państwa oraz Instytut Zachodni.

Starosta P. (2012). Sieciowy komponent kapitału społecznego. W: Starosta P. (red.), Zróżnicowanie zasobów kapitału ludzkiego i społecznego w regionie łódzkim. Łódź: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego.

Styk J., Węgierkiewicz P. (red.) (2006). Samorząd pomocniczy na wsi polskiej. Między tradycją a ponowoczesnością. Konin: Wydawnictwo Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów, Stowarzyszenie Fundamenty Silnego Państwa.

Sztompka P. (2002). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak.

Trutkowski C., Mandes S. (2005). Kapitał społeczny w małych miastach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.