Zmiany własnościowe użytków rolnych w wybranych krajach Europy Środkowej

Jerzy Bański

doi:10.53098/wir012017/01

Autor

Jerzy Bański Prof. dr hab. Jerzy Bański, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej AkademiiNauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa, jbanski@twarda.pan.pl

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir012017/01

Słowa kluczowe:

Europa Środkowa, rolnictwo, rozdrobnienie, użytki rolne, prywatyzacja, zmiany własnościowe

Abstrakt

Celem opracowania jest ocena wybranych zmian w rolniczym użytkowaniu ziemi pod wpływem procesów prywatyzacyjnych w Czechach, Słowacji, Rumunii i na Węgrzech. Badanie dotyczy przede wszystkim zjawiska rozdrobnienia własności i użytkowania gruntów rolnych. Analizowane kraje przyjęły podobną koncepcję prywatyzacji i restytucji majątku ziemskiego, ale efekty tych procesów były zróżnicowane. Rezultatem zmian własnościowych był przede wszystkim dynamiczny wzrost liczby indywidualnych gospodarstw rolnych. Proces ten miał szczególne natężenie na Węgrzech i w Rumunii. Od kilkunastu lat obserwować można jednak w tych krajach ubytek liczby gospodarstw rolnych oraz wzrost znaczenia dużych przedsiębiorstw produkcyjnych. Z kolei w Czechach i na Słowacji pomimo prywatyzacji gruntów pozostały one w zarządzaniu dużych holdingów i spółek produkcyjnych. We wszystkich badanych krajach kształtuje się dominująca rola dużych gospodarstw produkcyjnych. W Czechach, na Słowacji i częściowo na Węgrzech, drobni właściciele dzierżawią grunty dużym holdingom produkcyjnym, dzięki czemu fragmentacja własności nie spowodowała rozdrobnienia użytkowania ziemi. Natomiast w Rumunii doszło do bardzo dużego rozdrobnienia własności i użytkowania gruntów, co obniżyło efektywność i konkurencyjność tamtejszego rolnictwa.

Bibliografia

Balteanu D., Popovici E. (2010). Land use changes and land degradation in post-socialist Romania. Romanian Journal of Geography, 54 (2), 95–105.

Bandlerova A., Marisova E. (2003). Importance of ownership and lease of agricultural land in Slovakia in the pre-accession period. Agricultural Economics, 49 (5), 213–216. DOI: https://doi.org/10.17221/5393-AGRICECON

Bański J. (2011). Changes in agricultural land ownership in Poland in the period of the market economy. Agricultural Economics, 57 (2), 93–101. DOI: https://doi.org/10.17221/18/2010-AGRICECON

Bański J. (2014). Structure and ownership of agricultural land in Poland in the first years of new millennium. Journal of Agricultural Science and Technology B, 4, 85–93.

Benedek J. (2000). Land reform in Romania after 1989: Towards market oriented agriculture? W: Tillack P., Schulze E. (red.), Land Ownership, Land Markets and Their Influence on the Efficiency of Agricultural Production in Central and Eastern Europe (s. 423–434). Halle–Saale: IAMO.

Bicik I., Jelecek L. (2009). Land use and landscape changes in Chechia during the period of transition 1990–2007. Geografie, 114 (4), 263–281. DOI: https://doi.org/10.37040/geografie2009114040263

Brouwer F., Thomas J., Chadwick M. (1991). Land Use Change in Europe: Processes of Change, Environmental Transformations and Future Patterns. Stockholm Environment Institute: Springer Sciences + Business Media. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-011-3290-9

Dijk van T. (2003). Scenarios of Central European land fragmentation. Land Use Policy, 20, 149–158. DOI: https://doi.org/10.1016/S0264-8377(02)00082-0

Doucha T., Divila E., Fischer M. (2005). Land use and ownership and the Czech farm development. W: Floriańczyk Z., Czapiewski K. (red.), Rural Development Capacity in Carpathian Europe (s. 139–151). Warszawa: Institute of Agricultural and Food Economics, Institute of Geography and Spatial Organization, Polish Academy of Sciences (seria: Rural Areas and Development, t. 3).

Giovarelli R., Bledsoe D. (2001). Land Reform in Eastern Europe. FAO.

Hartsa I., Kovach I., Szelenyi I. (1998). The price of privatization. The post-communist transformational crisis of the Hungarian agrarian system. W: Szelenyi I. (red.), Privatising the Land. Rural Political Economy in Post-Communist Societies (s. 21–42). London: Routledge.

Hartvigsen M. (2013). Land reform in Central and Eastern Europe after 1989 and its outcome in the form of farm structures and land fragmentation. Land Tenure Working Paper, 24, FAO.

Hartvigsen M. (2014). Land mobility in a Central and Eastern European land consolidation context. Nordic Journal of Surveying and Real Estate Research, 10 (1), 23–46.

Ihlanfeldt K.R. (2007). The effect of land use regulation on housing and land prices. Journal of Urban Economics, 61, 420–435. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jue.2006.09.003

Iordach C., Bauerkamper A. (red.) (2011). The Collectivization of Agriculture in Communist Eastern Europe. Budapest: Central European University Press.

Janku J., Sekac P., Barakova J., Kozak J. (2016). Land use analysis in terms of farmland protection in the Czech Republic. Soil and Water Resources, 11 (1), 20–28. DOI: https://doi.org/10.17221/163/2015-SWR

King R., Burton S. (1982). Land fragmentation: Notes on a fundamental rural spatial problem. Progress in Human Geography, 6 (4), 475–494. DOI: https://doi.org/10.1177/030913258200600401

Kovacs T. (2005). Restructuring agriculture. W: Barta G., Fekete E., Szorenyine I., Timar J. (red.), Hungarian Space and Places: Patterns of Transition (s. 259–271). Pecs: Centre for Regional Studies.

Land concentration, land grabbing and people’s struggles in Europe (2013). Transnational Institute (TNI) for European Coordination Via Campesina and Hands off the Land network, FIAN.

Popovici E., Balteanu D., Kucsicsa G. (2013) Assessment of changes in land-use and land-cover pattern in Romania using Corine Land Cover database. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 8 (4), 195–208.

Popp J., Stauder M. (2003). Land market in Hungary. Agricultural Economics, 49 (4), 173–178. DOI: https://doi.org/10.17221/5375-AGRICECON

Sadowski A., Takacs-György K. (2005). Results of agricultural reform: Land use and land reform in Poland and Hungary. Studies in Agricultural Economics, 103, 53–70.

Strelecek F., Jelinek L., Lososova J., Zdenek R. (2011). Relationship between the land rent and agricultural land prices in the Czech Republic. Statistica, 48 (2), 49–59.

Swain N. (1985). Collective Farms Which Work. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511522017

Swinnen J., Mathijs E. (1997). Agricultural privatisation, land reform and farm restructuring in Central and Eastern Europe: A comparative analysis. W: Swinnen J. i in. (red.), Agricultural Privatisation, Land Reform and Farm Restructuring in Central and Eastern Europe (s. 333–373). Aldershot: Ashgate Publishing Ltd.

Toth-Naar Z., Molnar M., Vinogradov S. (2014). Impact of land use changes on land value in Hungary. Roczniki Naukowe, Stowarzyszenie Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 16 (6), 500–504.

Turnock D. (1989). Eastern Europe: An Economic and Political Geography. London: Routledge.

Zadura A. (2005). Zarządzanie gruntami rolnymi w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Ekonomiczne i społeczne uwarunkowania rozwoju polskiej gospodarki żywnościowej po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, 6, Program wieloletni 2005–2009. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB.

Zadura A. (2009). Transformacja ustrojowa rolnictwa w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 96 (4), 248–255. DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2009.96.4.87

Zgliński W. (2003). Skutki transformacji Państwowych Gospodarstw Rolnych w ujęciu przestrzennym. W: Stasiak A. (red.), Przemiany zagospodarowania terenów wiejskich w Polsce (s. 151–192). Biuletyn KPZK PAN, 207.