Identyfikacja i ocena procesów demograficznych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem wsi

Abstrakt

Celem badań była szczegółowa identyfikacja przestrzenna oraz objaśnienie głównych i najbardziej charakterystycznych zjawisk i procesów demograficznych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki obszarów wiejskich oraz relacji miejsko-wiejskich. Dane o zjawiskach i procesach ludnościowych analizowano w podziale na 10 kategorii gmin, wyróżnionych na podstawie hierarchii administracyjno-osadniczej, funkcji społeczno-gospodarczych i cech morfologicznych.
Analiza zawiera zagadnienia związane z ruchem naturalnym i wędrówkowym, prognozami demograficznymi oraz wnioskami i rekomendacjami dla rozwoju regionalnego i lokalnego. Za największe wyzwanie uznaje się depopulację i jej negatywne skutki, związane m.in. z obciążeniem systemów zabezpieczeniowych i opieką społeczną. Postuluje się też opracowanie nowych prognoz demograficznych (aktualne nie są wiarygodne dla obszarów wiejskich, gdyż nie uwzględniają faktycznej skali emigracji w ruchu wewnętrznym i zagranicznym). Analizy, oceny i prognozy powinny w coraz większym stopniu uwzględniać podział wsi na różne jej kategorie pod względem specyfiki funkcjonalnej (obszary podmiejskie, typowo rolnicze, turystyczne, przejściowe itp.), a odchodzić od podziału administracyjnego na gminy miejskie, miejsko-wiejskie i wiejskie. W związku z przewidywaną i nieodwracalną depopulacją przeważającej części terenów wiejskich na około 90% powierzchni kraju należy pilnie podjąć prace analityczne nad krajowym planem optymalizacji zagospodarowania obszarów wiejskich, uwzględniającym takie kwestie, jak zwłaszcza efektywniejsze dopasowanie sieci lokalnych usług, zapobieganie dalszemu rozpraszaniu zabudowy, reorganizacja lokalnych układów sieci osadniczej, możliwości korekt i zmian podziałów administracyjnych na szczeblu lokalnym i powiatowym, polityka migracyjno-osiedleńcza i turystyczno-rekreacyjna.