Gentryfikacja wsi i jej zasięg
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2019.2.183/03Słowa kluczowe:
gentryfikacja wsi, gentryfierzy, miejskie obszary funkcjonalne, suburbanizacja, urbanizacja wsi, obszary wiejskieAbstrakt
Celem artykułu jest opis zmian, jakie w wiejskiej społeczności zachodzą pod wpływem naporu miasta, składających się na zjawisko-proces wiejskiej gentryfikacji. Scharakteryzowane zostały przemiany społeczne, gospodarcze, przestrzenne oraz, dotąd nieopisywane w polskiej literaturze, przemiany kulturowe i psychospołeczne. W artykule podjęto próbę zidentyfikowania cech specyficznych polskiej gentryfikacji wsi oraz wskazania jej przestrzennego zasięgu w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich.
Bibliografia
Bednarek-Szczepańska M. (2013). Zróżnicowanie przestrzenne kapitału społecznego w Polsce: ujęcie przeglądowe. Przegląd Geograficzny, 85 (4), 573–597.
Bokszański Z. (2005). Tożsamości zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bradecki T., Twardoch A. (2017). Rozwój przestrzeni wiejskich i podmiejskich na przykładzie projektów i realizacji budynków usługowo-mieszkaniowych. W: K. Gasidło, A. Twardoch (red.). Na wsi czyli gdzie? Architektura, środowisko, społeczeństwo, ekonomia współczesnej wsi (s. 73–83). Gliwice: Politechnika Śląska.
CBOS (2015). Kto marzy o życiu na wsi, a kto o życiu w mieście? Komunikat z badań nr18/2015. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Czapiński J., Panek T. (2014). Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
Czarnecki A. (2009). Rola urbanizacji w wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Czarnecki A. (2018). Urbanizacja kraju i jej etapy. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, t. 1 (s. 51–76). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Falkowski J. (2009). Przekształcenia funkcjonalno-przestrzenne obszarów wiejskich w strefach podmiejskich obszarów metropolitalnych Polski. Studia Obszarów Wiejskich, 18, 49–69
Ghose R. (2004). Big sky or big sprawl? Rural gentrification and the changing cultural landscape of Missoula, Montana. Urban Geography, 25, 528–549.
Gilewicz J. (2015). Własny herb w zasięgu ręki. Wywiad z Tomaszem Steiferem. Deluxe. Trójmiasto. https://deluxe.trojmiasto.pl/Wlasny-herb-w-zasiegu-reki-n88872.html (dostęp: 5.02.2019).
Glass R.(1964). London’s Newcomers: The West Indians in London. Londyn: Centre for Urban Studies.
Grzeszczak J.(2010). Gentryfikacja osadnictwa. Charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Grzybowski A. (2016). Współczesna architektura inspirowana budownictwem Górnego Śląska na przykładach własnych projektów domów jednorodzinnych z końca XX wieku i XXI wieku. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach, 8, 9–29.
Guimond L., Simard M. (2010). Gentrification and neo-rural population in the Quebec countrywide: Representations of various actors. Journal of Rural Studies, 4, 449–469.
GUS (2017). Rocznik demograficzny 2017, 50 edycja. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Halamska M. (2009). Uwagi o naturze wiejskości i sposobach jej definiowania. W: G. Gorzelak, M. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir (red.). Człowiek – miasto – region. Związki i interakcje. Księga jubileuszowa Bohdana Jałowieckiego (s. 123–136). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Halamska M. (2013). Wiejska Polska na początku XXI wieku. Rozważania o gospodarce i społeczeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Halamska M. (2015). Na wsi rewolucja. Academia. Magazyn Polskiej Akademii Nauk, 1(41). http://www.naukaonline.pl/nasze-teksty/nauki-humanistyczne/item/1644-na-wsi-rewolucja (dostęp: 5.01.2019).
Halamska M. (2016). Struktura społeczno-zawodowa ludności wiejskiej w Polsce i jej przestrzenne zróżnicowanie. Wieś i Rolnictwo, 1, 59–85.
Halamska M., Hoffmann R., Stanny M. (2017). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. 2: Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Hjort S. (2009). Rural gentrification as a migration process: Evidence from Sweden. Migration Letters, 6, 91–100.
Hoggart K. (1997). The middle classes in rural England 1971–1991. Journal ofRural Studies, 3, 253–273.
Jakóbczyk-Gryszkiewicz J.(red.) (2014). Procesy gentryfikacji. Cz. 2: XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Jałowiecki B., Szczepański M. (2002). Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kajdanek K. (2011). Pomiędzy miastem a wsią. Suburbanizacja na przykładzie osiedli podmiejskich Wrocławia. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Kajdanek K. (2012). Suburbanizacja po polsku. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Klassen L., Berg L., Drewett R. (1982). A Study of Growth and Decline. Oxford: Pergamon.
Krzemiński I. (2003). Od protestu do stowarzyszenia. Czy mamy szansę na obywatelską wieś? Wieś i Rolnictwo, suplement do nr 3, 126–128.
Laferté G. (2014). Des etudes rurales a l’analyses des espaces sociaux localizes. Sociologie, 5 (4), 423–439.
Loibl W. (2004). Simulation of suburban migration: Driving forces, socio-economic characteristics, migration behavior and resulting lands patterns. W: G. Feichtinger (red.). Vienna Yearbook of Population Research (s. 203–226). Wiedeń: Austrian Academy of Sciences.
Maloutas T. (2012). Contexual diversity in gentrification research. Critical Sociology, 38 (1), 33–48.
Mamonova N., Sutherland L. (2015). Rural gentrification in Russia: Renegotiating identity, alternative food production and social tensions in the countryside. Journal of Rural Studies, 42, 154–165.
Manchin R., Szelenyi I. (1985). Theories of family agricultural production in collectivized economies. Sociologia Ruralis, 25 (3–4), 248–268.
Mantey D. (2011). Podwarszawskie osiedla. Głos w dyskusji nad chaotycznym rozrostem stolicy. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 56 (2), 35–47.
Mantey D. (2013). Pułapka suburbanizacji, czyli o planach migracyjnych młodych piaseczan. Przegląd Geograficzny, 2 (85), 271–289.
Mendras H. (1994). La Seconde Revolution Francaise (1965–1984). Paryż: Éditions Gallimard.
Musiał W. (2007). Dezagraryzacja polskiej wsi: Problemy ekonomiczne, ekologiczne i społeczne. Wieś i Rolnictwo, 3, 29–44.
Newby H., Bell C., Rose D., Saunders P. (1978). Property, Paternalism and Power. London: Century Hutchinson.
Pawłowska K. (1996). Idea swojskości w urbanistyce i architekturze miejskiej. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki.
Perepeczko B., Majewski E. (2004). Poglądy na rolnictwo w świetle zagregowanych wskaźników. W: I.Bukraba-Rylska (red.). Polska wieś w społecznej świadomości (s. 113–134). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Phillips M. (1993). Rural gentrification and the processes of class colonisation. Journal of Rural Studies, 9, 123–140.
Phillips M. (2002). The production, symbolisation and socialisation of gentrification: impression from two Berkshire villages. Transactions ofthe Institute ofBritish Geographers, 27, 282–308.
Phillips M. (2004). Other geographies of gentrification. Progress inHuman Geography, 28, 5–30.
Phillips M. (2007). Changing class complexions on and in the British countryside. Journal of Rural Studies, 23, 283–304.
Phillips M. (2009). Gentrification, rural. W: International Encyclopaedia of Human Geography (s. 369–375). Amsterdam, Oxford: Elsevier.
Podedworna H. (2010). Styl życia mieszkańców wsi. W: B. Łaciak (red.). Polskie style życia. Między miastem a wsią: V Kongres Obywatelski (s. 39–44). Gdańsk: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.
Rosner A. (2014). Migracje wewnętrzne i ich związek z przestrzennym zróżnicowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego wsi. Wieś i Rolnictwo, 1, 63–79.
Rosner A., Stanny M. (2014). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap I. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w 2010 roku. Warszawa: Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Rosner A., Stanny M. (2016). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap II. Warszawa: Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Sadura P., Murawska K., Włodarczyk Z. (2017). Wieś w Polsce 2017. Diagnoza i prognoza. Warszawa: Fundacja Wspomagania Wsi.
Sagan I. (2004). Współczesne miasto przestrzennie rozproszone i społecznie podzielone. W: A.Majer, P.Starosta (red.). Wokół socjologii przestrzeni (s. 181–185). Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Schumpeter J.A. (1960). Teoria rozwoju gospodarczego (tłum. J. Grzywicka). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Scott M., Gkartzios M. (2012). Gentrifying the rural? Planning and market processes in rural Ireland. International Planning Studies, 17, 1–24.Skarga B.(1998). Zbiorowa tożsamość i zagrożenia z nią związane. Kultura i Społeczeństwo, 3, 3–7.
Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G. (2009). Obszary metropolitalne w Polsce. Diagnoza i rekomendacje. Studia Regionalne i Lokalne, 1, 52–73.
Smith D.P., Butler T.(2007). Conceptualising thesociospatial diversity ofgentrification: ‘To boldly go’ into contemporary gentrified spaces, the final frontier? Environment and Planning, 39, 2–9.
Smith D.P., Phillips D.(2001). Socio-cultural representations ofgreentrified Pennine rurality. Journal of Rural Studies, 17, 457–469.
Smith N. (1979). Toward a theory of gentrification: A back to the city movement by capital, not people. Journal of the American Planning Association, 45, 538–548.
Smutek J. (2012). Suburbanizacja, rozwój niezrównoważony i jego konsekwencje dla wydatków gmin w Polsce. Handel Wewnętrzny, 2, 142–153.
Stanny M., Rosner A., Komorowski Ł. (2018). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap III. Struktury społeczno-gospodarcze, ich przestrzenne zróżnicowanie i dynamika. Warszawa: Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Starosta P. (1995). Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Stockdale A. (2010). The diverse geographies of rural gentrification in Scotland. Journal ofRural Studies, 26, 31–40.
Stowarzyszenie Miłośników Łosia (2012). Statut Stowarzyszenia Miłośników Łosia. Łoś: Stowarzyszenie Miłośników Łosia.
Szacka B. (2003). Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Szafraniec K. (2006). Optymizm/pesymizm jako mentalne podstawy odporności/podatności na bezradność. W: K.Szafraniec (red.). Jednostkowe i społeczne zasoby wsi (s. 283–322). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Sztabiński P., Sztabiński F. (1997). Przywiązanie do miejsca zamieszkania jako wymiar polskiego tradycjonalizmu. W: H. Domański, A. Rychard (red.). Elementy nowego ładu(s. 256–269). Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Śleszyński P.(2013). Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw. Przegląd Geograficzny, 85 (2), 173–197.
Śpiewak R. (2016). Wiejska gentryfikacja: Definicja, znaczenie i skutki procesu. W: M. Halamska, S. Michalska, R. Śpiewak (red.). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T.1: Stare i nowe wymiary społecznego zróżnicowania (s. 129–157). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Turowski J. (1979). Środowisko mieszkalne w świadomości ludności miejskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Urząd Gminy Prażmów (2014). Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Prażmów. Prażmów: Urząd Gminy Prażmów.
Urząd Gminy Prażmów (2015). Gminny Program Rewitalizacji dla Gminy Prażmów na lata 2015–2023. Prażmów: Urząd Gminy Prażmów.
Wallis A. (1987). Ameryka. Miasto. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Wasilewski J. (1986). Społeczeństwo polskie, społeczeństwo chłopskie. Studia Socjologiczne, 3, 39–56.
Wójcik M. (2013). Gentryfikacja wsi: „Jak daleko od miasta?”. W: J. Jakóbczyk-Gryszkiewicz (red.). Procesy gentryfikacji. Cz. 2: XXVI Konwersatorium Wiedzy o Mieście (s. 165–174). Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Yang J., Hui E., Lang W., Li X. (2018). Land ownership, rent seeking and rural gentrification: Reconstructing villages for sustainable urbanization in China. Sustainability, 10 (6), 1–17.
Zwęglińska D. (2017). Gentryfikacja. O złożoności procesu i niejednoznaczności zjawiska. Recenzja książki Łukasza Drozda pt. „Uszlachetniając przestrzeń: Jak działa gentryfikacja i jak się ją mierzy”. Wieś i Rolnictwo, 4, 139–146.
Zwęglińska-Gałecka D., Hasik Z. (2018). Gentryfierzy w społeczności wiejskiej. Opis wybranych elementów stylu życia. Case study gminy Prażmów. Intercathedra, 4 (37), 1–6.
Źróbek-Różańska A., Zysk E. (2015). Czy rozlewające się miasto odmładza podmiejską wieś? Studium podolsztyńskich gmin wiejskich. Wieś i Rolnictwo, 4, 123–137.
