Geneza polskiej prasy ludowej w zaborze rosyjskim
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2019.1.182/06Słowa kluczowe:
czasopisma, prasa ludowa, zabór rosyjski, wieś, rolnictwoAbstrakt
Badania nad prasą skierowaną do środowisk wiejskich od XIX w. jest wprowadzeniem do uchwycenia przemian na rynku wydawniczym i czytelniczym od momentu powstania pierwszych pism, aż do transformacji ustrojowej. Omówiona została prasa ludowa w zaborze rosyjskim, która początkowo miała za zadanie przede wszystkim zmniejszyć analfabetyzm na terenach wiejskich. Porównanie poszczególnych tytułów, pod względem zawartości treści, grup odbiorców i składów osobowych redakcji, tworzonych w pierwszych periodykach i zawodowej prasie skierowanej dla ludu, pozwoliła wskazać funkcje, jakie prasa o charakterze branżowym (rolniczym) pełniła w omawianym okresie i zaborze. Działalność prasy dla środowisk wiejskich od XIX w. aż do okresu I wojny światowej była zróżnicowana. W czasopismach dominowały przede wszystkim treści o charakterze edukacyjnym, społecznym i religijnym. Walka o zachowanie polskości w trzech zaborach, choć różna ze względu na zależności od administracji rządowej, skupiała się na upowszechnianiu wiedzy o historii Polski i nauce języka ojczystego.
Bibliografia
Bałabuch H. (2011). Nonkonformistyczne ujęcie problematyki cenzury i wolności słowa (zaborczej i polskiej) w komparatystyce Aleksandra Świętochowskiego. Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 17 (2), 71–96.
Bystroń J.S. (1947). Kultura ludowa (wyd. 2). Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski.
Gmitruk J. (2010). Geneza powstania ruchu ludowego i miejsce „Siewby” w dorobku prasowym ludowców przed I wojną światową. W: J. Gmitruk, R. Szydlik (red.). „Siewba” (1906–1908) (s. 83–85). Warszawa: Muzeum Historii Polski.
Gzella G. (1994). Pisma dla ludu pod zaborami w pierwszej połowie XIX wieku. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Inglot S. (1995). Historia chłopów polskich. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kmiecik Z. (1976). Prasa polska w Królestwie Polskim i Imperium Rosyjskim w latach 1865–1904. W: J. Łojek (red.). Prasa polska w latach 1864–1918 (s. 11–57). Warszawa: Pracownia Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, Instytut Badań Literackich PAN.
Kołodziejczyk A. (2010). „Siewba” na tle prasy Królestwa Polskiego przełomu XIX i XX wieku. W: J. Gmitruk, R. Szydlik (red.). „Siewba” (1906–1908) (s. 43–59). Warszawa: Muzeum Historii Polski.
Krisań M. (2008). Kształtowanie inteligencji chłopskiej w Królestwie Polskim w warunkach dominacji Imperium. W: J. Kieniewicz (red.). Inteligencja, imperium i cywilizacje w XIX i XX wieku (s. 55–108). Warszawa: Instytut Badań Interdyscyplinarnych „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego.
Lato S. (1963). U źródeł prasy „dla ludu”. W: I. Turowska-Bar (red.). Polskie czasopisma o wsi i dla wsi od XVIII w. do roku 1960: Materiały bibliograficzno-katalogowe (s. 20–174). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Stankiewicz W. (1957). Czasopiśmiennictwo ludowe w Królestwie Polskim 1905–1914. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Stępień S. (1984). Prasa ludowa w Polsce. Zarys historyczny. Warszawa: Wydawnictwo „Prasa ZSL”.
Syska H. (1949). Od „Kmiotka” do „Zarania”: Z historii prasy ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Ludowe.
Szydlik R. (2010). 100. rocznica powstania „Siewby” (1906–1908) – pierwszego pisma chłopskiego na Mazowszu, wydawanego w Tłuszczu, w powiecie radzymińskim. W: J. Gmitruk, R. Szydlik (red.). „Siewba” (1906–1908) (s. 139–140). Warszawa: Muzeum Historii Polski.
Szyndler B. (1993). Dzieje cenzury w Polsce do 1918 roku. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Wawrzykowska-Wierciochowa D. (1961). Z dziejów kobiety wiejskiej. Szkice historyczne 1861–1945. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Czasopisma:
„Gazeta Świąteczna” 1886, nr 282, s. 6.
„Siewba” 1906, nr 2, s. 12; 1906, nr 4, s. 3; 1907, nr 21/22, s. 1–2; 1907, nr 26, s. 1–2.
„Wieś Polska” 1906, nr 3, s. 1–2.
„Zagon” 1907, nr 15, s. 10–11.
„Zaranie” 1911, nr 37, s. 847–848; nr 39, s. 899–901; nr 40, s. 926–928; nr 50, s. 1178; 1912, nr 2, s. 25; 1913, nr 35, s. 922–923.
„Zorza” 1866, nr 11.
„Życie Gromadzkie” 1906, nr 1, s. 6–7.
