Oddziaływanie Wspólnej Polityki Rolnej na zrównoważenie ekonomiczno-społeczne gospodarstw rolnych na przykładzie Polski
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir042017/03Słowa kluczowe:
zrównoważenie ekonomiczno-społeczne, Wspólna Polityka Rolna, gospodarstwa FADN, PolskaAbstrakt
Streszczenie: Koncepcja zrównoważonego rozwoju powstała w drugiej połowie XX w. i odegrała istotną rolę w określaniu relacji pomiędzy wzrostem gospodarczym, rozwojem społecznym a dbałością o środowisko naturalne. W pierwszym etapie tworzenia się paradygmatu uznawano wyższość kwestii środowiskowych, jednak wraz z postępującą globalizacją coraz częściej zaczęły ujawniać się negatywne efekty natury ekonomiczno-społecznej, związane z nierównomiernych podziałem dochodu, problemem ubóstwa i wykluczenia społecznego. Kwestia ta została dostrzeżona również na poziomie Unii Europejskiej, m.in. poprzez kreowanie polityk sektorowych, w tym Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Jednym z ważniejszych założeń WPR jest zagwarantowanie godziwego poziomu życia ludności rolniczej i ma ono być realizowane poprzez różne formy wsparcia. Dla podtrzymania zrównoważonego rozwoju należy przyjąć, że mechanizmy wsparcia powinny być tak skonstruowane, aby zapewnić równocześnie wysoki poziom dochodów rolniczych (element ekonomiczny), relatywnie równy ich podział wśród producentów rolnych (element społeczny) i dbałość o środowisko naturalne (element środowiskowy). Celem artykułu jest określenie wpływu WPR na poziom zrównoważenia ekonomiczno-społecznego gospodarstw rolnych w Polsce. Autorzy stawiają hipotezą, że istniejące rozwiązania służą osiąganiu zrównoważenia ekonomicznego (określonego przez relację dochodów rolniczych do pozarolniczych), nie zmniejszają natomiast dysproporcji dochodowych wewnątrz sektora rolnego, co jest elementem zrównoważenia społecznego. W publikacji wykorzystano krytyczną analizę literatury przedmiotu, metaanalizę, metody wnioskowania indukcyjnego, a ponadto wybrane metody analizy ilościowej regresji i analizy panelowej. Zakres podmiotowy obejmuje gospodarstwa rolne należące do systemu FADN, a czasowy – lata 2004–2013.Bibliografia
Baer-Nawrocka A. (2013). Wpływ Wspólnej Polityki Rolnej na efekty dochodowe w rolnictwie nowych krajów członkowskich. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 58 (9), 34–44.
Bereżnicka J. (2011). Dopłaty a możliwość osiągnięcia dochodu w gospodarstwach rolnych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, 640 (38), 16–18.
Bocian M., Cholewa I., Tarasiuk R. (2014). Współczynniki Standardowej Produkcji „2010” do celów Wspólnotowej Typologii Gospodarstw Rolnych. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.
Bossel H. (1999). Indicators for sustainable development: Theory, method, applications. Winnipeg: International Institute of Sustainable Development.
Cauwenbergh N. van, Biala K., Bielders C., Brouckaert V., Franchois L., Garcia Cidad V., Hermy M., Mathijs E., Muys B., Reijnders J., Sauvenier X., Valckx J., Vanclooster M., van der Veken B., Wauters E., Peeters A. (2007). SAFE – A hierarchical framework for assessing the sustainability of agricultural systems. Agriculture, Ecosystems & Environment, 120 (2–4), 229–242.
Chmielewska B. (2007). Płatności bezpośrednie jako forma wsparcia dochodów gospodarstw rolniczych w Polsce po integracji z Unią Europejską. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 17 (2), 28–34.
Commission of the European Communities (2001). A Sustainable Europe for a Better World: A European Union Strategy for Sustainable Development, COM(2001)264 final. Brussels.
Czyżewski B. (2017). Kierat rynkowy w europejskim rolnictwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Drygas M. (2010). Wpływ dopłat bezpośrednich w ramach Wspólnej Polityki Rolnej 2004–2006 i 2007–2013 na przekształcenia obszarów wiejskich w województwie pomorskim (ekspertyza wykonana na zamówienie Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
European Commission (2003). European Competitiveness Report 2003, Commission Staff Working Document, No. SEC(2003)1299. Brussels.
European Commission (2010). Communication from the Commission: Europe 2020. A strategy for smart, sustainable and inclusive growth, COM(2010) 2020. Brussels.
Eurostat (2017). Sustainable Development Indicators, http://ec.europa.eu/eurostat/web/sdi/indicators/socioeconomic-development [dostęp: 15.03.2017].
Floriańczyk Z., Mańko S., Osuch D., Płonka R. (2014). Wyniki Standardowe 2013 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN Część I. Wyniki Standardowe. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB.
Gołasa P. (2010). Wpływ wybranych instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej na kształtowanie się dochodów gospodarstw rolnych w Polsce. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 53 (4), 173–180.
Goraj L. (2005). Wpływ płatności bezpośrednich na dochody polskich gospodarstw rolnych. Warszawa: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej.
Graca-Gelert P. (2014). Wpływ funduszy unijnych na zróżnicowanie dochodów w Polsce – przykład dopłat bezpośrednich i rent strukturalnych. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 38, 180–190.
Graczyk A. (2007). Zrównoważony rozwój w teorii ekonomii i w praktyce. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego (seria Prace Naukowe AE im. Oskara Langego we Wrocławiu, nr 1190).
GUS – Urząd Statystyczny w Katowicach (2011). Wskaźniki zrównoważonego rozwoju w Polsce. Katowice.
Hontelez J., Buitenkamp M. (2006). EU Sustainable Development Strategy: From theory to delivery. European Environmental Bureau: Brussels.
Latruffe L. (2010). Competitiveness, productivity and efficiency in the agricultural and agri-food sectors. OECD Food, Agriculture and Fisheries Working Papers, 30, 12–30.
Latruffe L., Diazabakana A., Bockstaller Ch, Desjeux Y., Finn J., Kelly E., Ryan M., Uthes S. (2016). Measurement of sustainability in agriculture: A review of indicators. Studies in Agricultural Economics, 118, 123–130.
Lebacq T., Baret P.V., Stilmant D. (2013). Sustainability indicators for livestock farming. A review. Agronomy for Sustainable Development, 33, 311–327.
Marks-Bielska R., Babuchowska K. (2009). Wsparcie dochodów rolników w formie dopłat bezpośrednich. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 75, 135–148.
Massot A. (2016). The Common Agricultural Policy (CAP) and the Treaty. http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/en/displayFtu.html?ftuId=FTU_5.2.1.html [dostęp: 12.03.2017].
Mazur-Wierzbicka E. (2006). Miejsce zrównoważonego rozwoju w polskiej i unijnej polityce ekologicznej na początku XXI wieku. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 8, 317–328.
Peacock W.G., Hoover G.A., Kilian C.D. (1988). Divergence and convergence in International development: A decomposition analysis of inequality in the World system. American Sociological Review, 6, 843.
Poczta-Wajda A. (2016). Interest groups and rent seeking in agriculture – a theoretical approach. W: B. Czyżewski (red.). Political rents of European farmers in the Sustainable Development Paradigm. International, National and regional perspective (s. 48–58). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sebaldt M. (red.) (2002). Sustainable Development – Utopie oder realistische Vision? Hamburg: Verlag Kovac.
Sen A.K. (1992). Inequality Reexamined. Oxford: Oxford University Press.
Sobczyński T. (2008). Zmiany udziału dopłat w dochodach gospodarstw rolniczych UE w latach 1989–2005. W: D. Kopycińska (red.). Polityka Unii Europejskiej (s. 36–50). Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Szarfenberg R. (2015). Nierówności i ubóstwo a uczestnictwo Polski w Unii Europejskiej. Warszawa: Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego.
United Nations (1992). Report of the United Nations Conference on Enviroment and Development. Rio de Janeiro: United Nations publication, sales no. E.93.I.8 and corrigenda, vol. I.
Vrolijk H., Poppe K., Keszthelyi Sz. (2016). Collecting sustainability data in different or ganisational settings of the European Farm Accountancy Data Network. Studies in Agricultural Economics, 118, 138–144.
World Commission on Environment and Development (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. Oxford: Oxford University Press.
Zabłocki G. (2002). Rozwój zrównoważony. Idee, efekty, kontrowersje. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Żmija D. (2014). Zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce. Studia Ekonomiczne, 166, 149–158.
