Kilka refleksji o ideach i działaniach na rzecz rozwoju obszarów wiejskich
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2023.3.200/07Słowa kluczowe:
Polska, obszary wiejskie, odnowa wsi, smart villages, odporność wiejskaAbstrakt
Artykuł jest zbiorem refleksji związanych z ćwierćwieczem wdrażania w Polsce programów odnowy wsi. Stanowi próbę podsumowania efektów realizacji odnowy wsi w kontekście zgodności tej idei z działaniami praktycznymi. Zdaniem autorki we współczesnym świecie pełnym różnych nieoczekiwanych kryzysów przedsięwzięcia odnowy wsi, polegające głównie na podnoszeniu standardu życia, nie są wystarczające do rozwoju obszarów wiejskich. Jej zdaniem idee: smart villages, a nade wszystko rural resilience powinny zostać w szerokim zakresie urzeczywistnione w działaniach rozwojowych. Odporność bowiem i zdolność nie tylko do przetrwania, ale też do dobrego, twórczego przejścia przez kryzysy wydaje się niezbędna w globalnych warunkach.
Bibliografia
Berkes F., Ross H. (2013). Community resilience: Toward an integrated approach. Society and Natural Resources, 26 (1), 5–20. DOI: https://doi.org/10.1080/08941920.2012.736605
Błąd M. (2022). Rural resilience jako nowa koncepcja rozwoju wsi. Wieś i Rolnictwo, 1 (194), 7–39. DOI: https://doi.org/10.53098/wir012022/01
Cinner J.E., Barnes M. (2019). Social dimension of resilience in social-ecological systems. One Earth, 1 (1), 51–56. DOI: https://doi.org/10.1016/j.oneear.2019.08.003
Czapiewska G. (2018). Wioski tematyczne w procesie odnowy wsi pomorskich. Studia Obszarów Wiejskich, 49, 155–171. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.49.10
Dymek D. (2019). Znaczenie odnowy wsi w procesie przemian funkcjonalnych przestrzeni wiejskiej. Studia Obszarów Wiejskich, 53, 95–108. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.53.7
EC [European Commission] (2016). The Cork Declaration 2.0. A Better Life in Rural Areas. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Enright P. (2016). Exploring the Resilience of the Oileán Chléire (Cape Clear) Community. Cork: Cork University Business School.
Europejski Trybunał Obrachunkowy (2018). Sprawozdanie specjalne nr 12. „Sieci szerokopasmowe w państwach członkowskich UE – pomimo poczynionych postępów nie wszystkie cele strategii «Europa 2020» zostaną osiągnięte”. Dz.U.UE.C.2018.195.23.
Folke C. (2006). Resilience: The emergence of a perspective for social-ecological systems analyses. Global Environmental Change, 16 (3), 253–267. DOI: https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.002
Folke C., Carpenter S.R., Walker B., Scheffer M., Chapin T., Rockström J. (2010). Resilience thinking: Integrating resilience, adaptability and transformability. Ecology and Society, 15 (4), 20. DOI: https://doi.org/10.5751/ES-03610-150420
Garmezy N. (1973). Competence and adaptation in adult schizophrenic patients and children at risk. W: S.R. Dean (red.). Schizophrenia: The First Ten Dean Award Lectures (s. 163–204). New York: MSS Information Corporation.
Hałasiewicz A. (2020). Koncepcje ożywienia i wzmocnienia rozwoju wsi. W: J. Wilkin, A. Hałasiewicz (red.). Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi (s. 179–196). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Heijman W., Hagelaar G., Heide M. von der (2007). Rural resilience as a new development concept. 100th Seminar of European Association of Agricultural Economists – EAAE, June 21–23, 2007, Novi Sad, Serbia and Montenegro.
Holling C.S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4, 1–23. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.es.04.110173.000245
Hunek T. (2002). Projekcja modelu rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce. W: T. Hunek (red.). Rolnicza Polska wobec wyzwań współczesności (s. 9–56). Warszawa: Wieś Jutra.
Idziak W. (2008). Wymyślić wieś od nowa. Wioski tematyczne. Koszalin: Alta Press.
Idziak W. (2004). O odnowie wsi. Poradnik. Warszawa: Fundacja Wspomagania Wsi.
Idziak W., Wilczyński R. (2013). Odnowa wsi. Przestrzeń, ludzie, działania. Warszawa: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.
Kaleta A. (2011). „Telechata” jako instrument zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 36 (2), sectio 1, 85–92.
Kaleta A. (1990). Nowoczesne techniki telekomunikacyjne w procesach odnowy wsi. Wieś i Rolnictwo, 4, 133–140.
Kaleta A., Wieczorkowski K. (1993). Telechata jako instrument kulturowej odnowy wsi. Kultura i Edukacja, 1, 43–52.
Kalinowski S., Komorowski Ł., Rosa A. (2021). Koncepcja smart villages. Przykłady z Polski. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Grupa Cogito Spółka z o.o. DOI: https://doi.org/10.53098/9788389900623
Kancelaria Prezydenta RP (2012). Odnowa wsi szansą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Forum Debaty Publicznej „Potencjał obszarów wiejskich szansą rozwoju” w związku z 15-leciem odnowy wsi w Polsce. 19 kwietnia 2012 r. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. https://funduszesoleckie.pl/wwwdane/files/odnowa_wsi_szansa_rozwoju_obszarow_wiejskich_w_polsce_itrq.pdf (dostęp: 20.09.2023).
Kłodziński M., Błąd M., Wilczyński R. (red.) (2007). Odnowa wsi w integrującej się Europie. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Kotlarska-Michalska A. (2016). Wprowadzenie. Zaradność – wielość znaczeń i kontekstów społecznych. W: A. Kotlarska-Michalska, P. Nosal (red.). Zaradność społeczna. Współczesne przejawy i ograniczenia (s. 9–17). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Marschke M.J., Berkes F. (2006). Exploring strategies that build livelihood resilience: A case from Cambodia. Ecology and Society, 11 (1), 42. DOI: https://doi.org/10.5751/ES-01730-110142
MRiRW [Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi] (2021). Projekt Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023–2027 (wersja 0.4) – projekt przyjęty przez Radę Ministrów i przekazany do Komisji Europejskiej. https://www.gov.pl/web/wprpo2020/plan-strategiczny-dla-wpr-na-lata-2023-2027-wersja-40--przyjety-przez-rade-ministrow (dostęp: 20.09.2023).
Narodowy Plan Szerokopasmowy (2020). Załącznik do uchwały nr 27/2020 Rady Ministrów z dnia 10 marca 2020.
Niedźwiedzka-Filipiak I., Kuriata Z. (2010). Architektura krajobrazu w programie odnowy wsi opolskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego.
Niedźwiedzka-Filipiak I., Kuriata Z., Drabiński A. (2011). Udział Instytutu Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu w realizacji Programu Odnowy Wsi. W: IV Polski Kongres Odnowy Wsi. Odnowa Wsi – opinie ekspertów (s. 26–34). Wrocław: Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego.
Park S. (2017). Digital inequalities in rural Australia: A double jeopardy of remoteness and social exclusion. Journal of Rural Studies, 54, 399–407. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2015.12.018
Podolska A. (2018). Rozwój obszarów wiejskich w oparciu o ideę tworzenia wiosek tematycznych. Studia Obszarów Wiejskich, 49: Społeczno-kulturowe, gospodarcze i przestrzenne wymiary procesów odnowy i rewitalizacji wsi w Polsce, 139–154. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.49.9
PROW (2013). Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
PROW (2005). Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013. Warszawa: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Roberts E., Beel D., Philip L., Townsend L. (2017). Rural resilience in a digital society: Editorial. Journal of Rural Studies, 54, 1–5. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2017.06.010
Strzelecka E. (2018). Concept of resilience and development of small towns and rural areas. Barometr Regionalny, 16 (3), 121–130. DOI: https://doi.org/10.56583/br.357
Szczęsna J., Wesołowska M. (2018). Rewitalizacja wsi dla rozwoju turystyki na przykładzie województwa lubelskiego. Studia Obszarów Wiejskich, 49: Społeczno-kulturowe, gospodarcze i przestrzenne wymiary procesów odnowy i rewitalizacji wsi w Polsce, 121–138. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.49.8
Topiński P. (2005). Szanse rozwoju wsi. Opisy przypadków w społecznym procesie budowania wizji rozwoju własnej wsi. Żywiec: Żywiecka Fundacja Rozwoju.
Tredgold T. (1818). XXXVII. On the transverse strength and resilience of timber. Philosophical Magazine, 51 (239), 214–216. DOI: https://doi.org/10.1080/14786441808637536
Ustawa (2015). Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U. 2015 poz. 1777).
Walker B., Holling C.S., Carpenter S.R., Kinzig A. (2004). Resilience, adaptability and transformability in social-ecological systems. Ecology and Society, 9 (2), art. 5. DOI: https://doi.org/10.5751/ES-00650-090205
Wilczyński R. (2008). Programy odnowy wsi w Polsce. W: J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.). Polska wieś 2008. Raport o stanie wsi (s. 99–116). Warszawa: Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa.
Wilczyński R. (2000). Odnowa wsi perspektywą rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Doświadczenia województwa opolskiego. Poznań: Fundacja Fundusz Współpracy. Program Agrolinia.
Wilson G. (2010). Multifunctional ‘quality’ and rural community resilience. Transactions of the Institute of British Geographers, 35 (3), 364–381. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1475-5661.2010.00391.x
Wolski O., Sykała Ł. (2016). Zasoby lokalne, odnowa wsi i koncepcje rozwoju obszarów wiejskich. Próba teoretycznego ujęcia zależności. Studia Obszarów Wiejskich, 44, 21–38. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.44.2
