Profesor Tomasz Rylski (1838–1924) – Polak, który wniósł znaczący wkład w rozwój nauk rolniczych na Ukrainie
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2024.3.204/05Słowa kluczowe:
historia badań rolniczych, mechanika rolnicza, maszyny rolnicze, rozwój mechaniki rolniczej, szkolnictwo rolnicze, Tomasz RylskiAbstrakt
Ważną postacią w historii nauk rolniczych 2. poł. XIX i początku XX w. był Tomasz Rylski (1838–1924) – naukowiec, nauczyciel, założyciel pierwszej na Ukrainie stacji doświadczalnej maszyn i narzędzi rolniczych. Badacz ten poprzez własną działalność wniósł nieoceniony wkład w rozwój dziedziny badań rolniczych. Do jego podstawowych zainteresowań naukowych należały: budownictwo rolnicze, mechanika gruntów ornych, badanie maszyn rolniczych i konstrukcja sprzętu rolniczego. Analiza dorobku Rylskiego potwierdza, że jest on autorem wielu opracowań naukowych, które zostały rozwinięte w pracach innych badaczy i znalazły zastosowanie w krajowej nauce rolniczej. Jego dorobek naukowy i twórczy jest różnorodny, co czyni go wybitnym ukraińskim naukowcem w dziedzinie rolnictwa. Mimo polskiego pochodzenia całe swoje życie i działalność twórczą spędził na Ukrainie, przyczyniając się do powstania Wyższej Szkoły Rolniczej w Dublanach jako potężnego ośrodka edukacyjnego i naukowego. Prezentowane badanie i analiza drogi życiowej oraz dorobku twórczego (naukowego) profesora Rylskiego, określenie jego miejsca w kształtowaniu nauk rolniczych przez pryzmat uwarunkowań historycznych i w społeczno-kulturowym kontekście tamtej epoki opierają się na zasadach obiektywizmu, systematyki, bezstronności i historyzmu. Szczególne miejsce w realizacji niniejszego opracowania przypadło problemowo-chronologicznym i porównawczym metodom badawczym.
Bibliografia
Bartoszewicz K. (1891). Księga pamiątkowa setnej rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 Maja. Tom 2. Kraków: Nakładem K. Bartoszewicza.
Boiko I.Y. (2017). Halychyna u derzhavno-pravovii systemi Avstrii ta Avstro-Uhorshchyny (1772–1918). Lviv: LNU im. Ivana Franka.
Bujak F. (1918). O naprawie ustroju rolnego w Polsce. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Corpus studiosorum (2013). Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850/51–1917/18. R. K. Stopka (red.). Seria: Z Prac Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Seria C: Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae in saeculis XVIII–XX, t. 3. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dublany (1897). Dublany. Szkoły i zakłady krajowe w Dublanach. Lwów: Gubrynowicz i Schmidt.
Dunin-Borkowski J. (1881). Rocznik szlachty polskiej. Lwów: nakładem księgarni K. Łukaszewicza.
Estreicher K. (1882). Bibliografia polska XIX. stólecia. Tom 7: Dopełnienia (P–Ż). Kraków: Akademia Umiejętności.
Franko I. (1984). Zemelna vlasnist u Halychyni. W: I. Franko. Zibrannia tvoriv: U 50-ty. T. 44. Knyha 1: Ekonomichni pratsi (1878–1887). Kyiv: Naukova dumka.
Gizowska J. (1924). Tomasz Rylski. Rolnik, 16 (34), 504.
Klymenko M. (2023a). Activities of Professor Tomasz Rylski (1838-1924) in the birth and development of tests of agricultural machines in the second half of the 19th century. History of Science and Technology, 13 (2), 357–375.
Klymenko M. (2023b). Naukova ta tvorcha spadshchyna profesora Tomasha Rylskoho (1838–1924). «Istoriia nauky i tekhniky u kryzovi periody suspilnoho rozvytku». Materialy XXVIII Vseukrainskoi naukovoi konferentsii molodykh istorykiv nauky, tekhniky i osvity ta spetsialistiv, Kyiv, 14 kvitnia 2023. NANU.
Klymenko M. (2023c). Osvitni studii yak osnova formuvannia naukovoho svitohliadu profesora Tomasha Rylskoho (1838–1924). Visnyk nauky ta osvity, 7 (13), 934–945. DOI: https://doi.org/10.32703/2415-7422-2023-13-2-357-375
Klymenko M. (2023d). Pedahohichna diialnist profesora Tomasha Rylskoho (1838–1924) u Vyshchii rilnychii shkoli Dublian. «Naukovo-innovatsiinyi rozvytok ahrovyrobnytstva yak zaporuka prodovolchoi bezpeky Ukrainy. Vchora, sohodni, zavtra». Materialy III Vseukrainskoi naukovo-praktychnoi konferentsii, Kyiv, 19–20 kvitnia 2023. NAAN, NNSHB. In-t istorii ahrar. nauky, osvity ta tekhniky. In-t SH Pivnichnoho Skhodu NAAN. Vinnytsia: TOV «TVORY».
Klymenko M. (2022). Vnesok profesora Tomasha Rylskoho (1838–1924) u rozvytok zemlerobskoi mekhaniky druhoi polovyny XIX st. Istoriia nauky i biohrafistyka – History of science and biography, 4, 31-45. DOI: https://doi.org/10.31073/istnauka202204-03
Kozmuk P., Kozmuk A. (2004). Derzhavna reiestratsiia zemelnykh dilianok, inshoho nerukhomoho maina ta prav na nykh. Chernivtsi: Bukrek.
Kucharzewski F. (1921). Piśmiennictwo techniczne polskie. Tom 2: Mechanika z technologią mechaniczną i elektrotechniką. Technologia chemiczna. Warszawa: Księgarnia E. Wendego i S-ki.
Leixner O. (1892). Wiek XIX. Obraz ważniejszych wypadków na tle cywilizacyi w dziedzinie historyi, sztuki, nauki, przemysłu i polityki z licznemi ilustracyami. Tom 2. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Liber Natorum (1833–1857). Parafia Cieklin. Lata 1833–1857.
Markiewicz H. (1992). Polski słownik biograficzny, t. 33, hasło: Tomasz Ścibor-Rylski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pietraszek J., Marczewski B., Strzelecki A. (1875). Żniwiarka, jej historja, budowa i użycie. Podręcznik dla techników i rolników. Warszawa: Cels Lewicki.
Przegląd Tygodniowy (2019). „Przegląd Tygodniowy” (1866–1876). Teksty, analizy, komentarze (2019). Seria I, Pozytywiści, idee, programy. T. 1: Obraz człowieka. Cz. 2. A. Janicka (red.). Białystok: Wydawnictwo Prymat.
Przewodnik (1908). Przewodnik Kółek Rolniczych, 22 (21).
Rolnik (1897). Rolnik. Organ urzędowy c. k. galicyjskiego Towarzystwa gospodarskiego. R. 30, t. 60, nr 22.
Rolnik (1888). Rolnik. Tygodnik dla gospodarzy wiejskich. Organ urzędowy c. k. Towarzystwa gospodarskiego galicyjskiego. R. 21, t. 42, nr 2.
Rolnik (1878a). Rolnik. Czasopismo dla gospodarzy wiejskich. Organ urzędowy c. k. Towarzystwa gospodarskiego galicyjskiego. R. 11, t. 23, nr 4.
Rolnik (1878b). Rolnik. Czasopismo dla gospodarzy wiejskich. Organ urzędowy c. k. Towarzystwa gospodarskiego galicyjskiego. R. 11, t. 23, nr 8.
Rolnik (1874). Rolnik. Czasopismo dla gospodarzy wiejskich. Organ urzędowy c. k. Towarzystwa gospodarskiego. T. 15, zeszyt 2.
Rolnik (1871). Rolnik. Czasopismo dla gospodarzy wiejskich. Organ urzędowy c. k. Towarzystwa gospodarskiego galicyjskiego. T. 8, zeszyt 3.
Rolnik (1868). Rolnik. Czasopismo rolniczo-przemysłowo-handlowe. Organ urzędowy c. k. Towarzystwa gospodarskiego galicyjskiego. R. 2, t. 2, nr 1.
Rylski T. (1915). O włościańskich budynkach gospodarskich. Ogólne uwagi i objaśnienia szczegółowe do 2 projektów budynków inż. Józefa Handzelewicza, nagrodzonych na wystawie rolniczej w Wadowicach w r. 1909. Wiedeń: Zarząd główny „Towarzystwa Kółek Rolniczych”.
Rylski T. (1894). Budownictwo wiejskie. Wykład. Dublany: s.n.
Rylski T. (1877). Podręcznik mechaniki rolniczej dla gospodarzy praktycznych. Wybór i użycie narzędzi i machin rolniczych. Lwów: Gubrynowicz i Schmidt.
Rylski T. (1874). Sprawozdanie stacji doświadczalnej machin i narzędzi rolniczych w Dublanach. Rolnik. Czasopismo dla gospodarzy wiejskich. Organ urzędowy c. k. Towarzystwa gospodarskiego galicyjskiego i Towarzystwa ku podniesieniu chowu koni. T. 15, zeszyt 4, październik, s. 185–195.
Surzycki S. (1896). Die landwirtschaftlichen Betriebsmittel in ihrem Einflusse auf den Zustand und die Entwickelung des Grossgrundbesitzes, sowie der Bauernwirtschaften in Galizien. Leipzig: Sellmann & Henne.
Tokarsky Yu. (2004). Profesory, dotsenty ta asystenty navchalno-naukovykh ustanov u Dublianakh (1856–1947). Biohrafichnyi slovnyk. Lviv: Lvivskyi Derzhavnyi Ahrarnyi Universytet.
Tokarsky Yu. (1996). Istoriia ahrarnykh studii (1856–1946). Lviv: In-t ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha NAN Ukrainy.
Visyn O.O. (2021). Stanovlennia ta rozvytok systemy vyprobuvannia silskohospodarskoi tekhniky na Halychyni (70-ti roky XIX – 20-ti roky XX st.). Istoriia nauky i biohrafistyka, 3.
