Badania z zakresu odnowy wsi prowadzone na Uniwersytecie Łódzkim – próba syntezy
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir032023/06Słowa kluczowe:
odnowa wsi, rozwój lokalny, społeczności lokalne, koncepcja miejscaAbstrakt
W ostatnich 25 latach kwestie wdrożenia programów odnowy wsi były jednym z kluczowych zagadnień podejmowanych w zakresie badań rozwoju obszarów wiejskich, zwłaszcza w kontekście europejskim. Prace naukowe realizowali przedstawiciele wielu ośrodków badawczych, reprezentujący różne punkty widzenia. Od ponad dekady problematyka ta jest również obecna w badaniach geografów i socjologów z Uniwersytetu Łódzkiego. Doświadczenie nabyte w czasie prac badawczych zarówno w województwie łódzkim, jak i w skali ogólnopolskiej umożliwia całościowe i krytyczne spojrzenie na kwestie teoretyczno-metodologiczne oraz praktyczne odnowy wsi. W artykule podkreślamy trzy istotne kwestie, wokół których ogniskujemy nasze przemyślenia, tj. odnowa wsi w badaniach nad rozwojem lokalnym, selektywny charakter programów oraz budowanie sensu miejsca. Wyniki syntezy badań prowadzonych na Uniwersytecie Łódzkim pokazują, że mamy do czynienia z pewnego rodzaju nasyceniem tą problematyką. Wskazujemy, że w odnowie wsi płynna jest nie tylko jej definicja, lecz także jako idea pełna jest ona paradoksów o charakterze przestrzennym, społecznym, metodycznym, a jednocześnie dąży do rozliczenia, wyciągnięcia wiążących wniosków na przyszłość, by całkiem prawdopodobnie, w sposób naturalny ustąpić miejsca nowym zainteresowaniom, wyzwaniom i interpretacjom wsi oraz wiejskości.
Bibliografia
Czarnecki A. (2009). Rola urbanizacji w wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Dmochowska-Dudek K., Wójcik M., Tobiasz-Lis P., Jeziorska-Biel P. (2022). Shaping public spaces in rural areas: Lessons from villages in the gmina of Krobia, Poland.W: H. Barcus, R. Jones, S. Schmitz (red.). Rural Transformations: Globalization and its Implications for Rural People, Land, and Economies (s. 132–150). New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003110095-10
Halamska M. (2018). Koncepcja les espaces sociaux localisisés w badaniach struktury społecznej wsi. Roczniki Nauk Społecznych, 46 (4), 43–61. DOI: https://doi.org/10.18290/rns.2018.46.4-3
Halamska M., Stanny M., Wilkin J. (red.) (2019). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi. Tom 1 i 2. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/9788373839984
Idziak W. (2008). Wymyślić wieś od nowa. Wioski tematyczne. Koszalin: Alta Press.
Idziak W., Wilczyński R. (2013). Odnowa wsi. Przestrzeń, ludzie, działania. Warszawa: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.
Jeziorska-Biel P. (2017a). Podejście monograficzne w badaniach nad odnową wsi. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 63, 93–103. DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.63.07
Jeziorska-Biel P. (2017b). Gospodarowanie przestrzenią w odnowie wsi – zastosowanie koncepcji miejsca do analizy projektów odnowy wsi. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 28, 17–30. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.28.02
Jeziorska-Biel P. (2017c). Uwarunkowania odnowy wsi w Polsce. Przypadek wsi Spycimierz. Studia Obszarów Wiejskich, 48, 149–161. DOI:10.7163/SOW.48.9.
Jeziorska-Biel P. (2015a). Realizacja programu „Odnowa Wsi” a poziom zrównoważonego rozwoju gmin województwa łódzkiego. Maszynopis rozprawy doktorskiej. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Jeziorska-Biel P. (2015b). Odnowa wsi w gminie Nowosolna w województwie łódzkim. W: E. Psyk-Piotrowska (red.). Nowe mechanizmy rozwoju obszarów wiejskich (s. 117–139). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/7969-498-3.05
Jeziorska-Biel P. (2015c). The „Rural Renewal” programme as a mechanism of promoting sustainable development of municipalities in Poland example of the Lodz Region. W: K. Zajda, S. Michalska (red.). Young Researchers and the Problems of Polish Rural Areas (s. 31–42). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Jeziorska-Biel P. (2015d). Edukacyjny wymiar programu odnowa wsi na przykładzie gminy Nowosolna województwa łódzkiego. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 20, 139–153. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.20.09
Jeziorska-Biel P., Psyk-Piotrowska E. (2012). Społeczne oblicze rewitalizacji obszarów wiejskich. Wdrażanie programu „odnowa wsi” w województwie łódzkim – założenia badań socjologicznych. Journal of Agribusiness and Rural Development, 24 (2), 95–106.
Jeziorska-Biel P., Wójcik M. (2017). Społeczne i przestrzenne aspekty procesu odnowy wsi (przypadek województwa łódzkiego). Biuletyn KPZK PAN, 267, 121–132.
Kaleta A. (2007). Odnowa wsi z perspektywy historycznej. W: M. Kłodziński, M. Błąd, R. Wilczyński (red.). Odnowa wsi w integrującej się Europie (s. 77–86). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Kaleta A. (1992). Podstawowe założenia odnowy obszarów wiejskich Europy. W: M. Wieruszewska (red.). Odnowa wsi. Między mitem a nadzieją (s. 14–46). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Kłodziński M., Błąd M., Wilczyński R. (red.) (2007). Odnowa wsi w integrującej się Europie. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Lisowski A. (2011). Geografia i nauki społeczne w nauce transdyscyplinarnej. W: K. Marciniak, K. Sikora, D. Sokołowski (red.). Koncepcje i problemy badawcze geografii (s. 69–90). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSG.
Michalska S., Zajda K. (2011). Trajektorie wykorzystania zasobów lokalnych w procesie rozwoju partnerstw terytorialnych. „Case study” lokalnych grup działania „Dolina Karpia” oraz „Dolina Rawki”. Wieś i Rolnictwo, 4 (153), 123–138.
Niedźwiedzka-Filipiak I., Wilczyński R. (2015). Walory miejscowości – tworzywem Sieci Najciekawszych Wsi. Opole: Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego.
Stanny M., Górczyńska B., Gelo-Kluczyńska M. (2019). Sto lat rozwoju polskiej wsi. Przegląd bibliograficzny. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. DOI: https://doi.org/10.53098/9788365390844
Sykała Ł., Dej M. (red.) (2018). Odnowa wsi jako narzędzie rozwoju lokalnego. Ujęcie teoretyczne i praktyczne. Kraków: Krajowy Instytut Polityki Przestrzennej i Mieszkalnictwa.
Tobiasz-Lis P., Wójcik M., Dmochowska-Dudek K., Jeziorska-Biel P. (2019). Thematic village as the new anchor for local development: A lesson from Masłomęcz, Poland. Europa Regional, 26 (2), 29–42.
Wieruszewska M. (red.) (1992). Odnowa wsi. Między mitem a nadzieją. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Wilczyński R. (2016). Sytuacja rozwojowa wsi w województwie opolskim w warunkach depopulacji. Studia Obszarów Wiejskich, 41, 209–227. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.41.14
Wolski O. (2020a). Programy „odnowy wsi” w przemianach społeczno-gospodarczych obszarów wiejskich. Maszynopis rozprawy doktorskiej. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Wolski O. (2020b). Zastosowanie narzędzi GIS do określenia lokalnej specyfiki procesu rozwoju obszarów wiejskich. Studium aktywności społeczności lokalnych w programie odnowy wsi w województwie wielkopolskim. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 75, 37–67. DOI: https://doi.org/10.17951/b.2020.75.0.37-67
Wolski O. (2019). Jaka jest reprezentacja formalna wsi w Polsce? Studium wojewódzkich programów odnowy wsi. Studia Obszarów Wiejskich, 55, 7–25. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.55.1
Wolski O. (2018). Problem (nie)innowacyjności w projektach odnowy wsi. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 31, 17–37. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.31.02
Wolski O. (2017a). Zastosowanie systematycznego przeglądu literatury w badaniach geograficznych na przykładzie studiów odnowy wsi. Słupskie Prace Geograficzne, 14, 223–240.
Wolski O. (2017b). Specyfika wojewódzkich programów odnowy wsi w Polsce w kontekście literatury naukowej dotyczącej odnowy. Studia Obszarów Wiejskich, 48, 51–73.
Wolski O. (2017c). Odnowa wsi jako przedmiot badań. Ewolucja i systematyzacja pojęcia. Wieś i Rolnictwo, 2 (175), 119–145. DOI: https://doi.org/10.53098/wir022017/06
Wolski O., Sykała Ł. (2016). Zasoby lokalne, odnowa wsi i koncepcje rozwoju obszarów wiejskich. Próba teoretycznego ujęcia zależności. Studia Obszarów Wiejskich, 44, 21–38. DOI: https://doi.org/10.7163/SOW.44.2
Wolski O., Wójcik M. (2021). How do UE beneficiares perform rurality and rural development: The case of the Polish countryside. W: A. Kratzer, J. Kister (red.). Rural-Urban Linkages for Sustainable Development (s. 207–233). New York: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429288111-13
Wójcik M. (2021a). Człowiek i przestrzeń. Geneza geografii wsi w Polsce. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.). Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi. Tom 3 (s. 329–355). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Wójcik M. (2021b). Społeczno-kulturowy wymiar przestrzeni wiejskiej. Studia z geografii człowieka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wójcik M. (2018). Inteligentny rozwój obszarów wiejskich (smart rural development): Koncepcja, wymiary, metody. Łódź: Global Point.
Wójcik M. (2017a). Odnowa wsi jako przedmiot badań geograficzno-osadniczych. Studia Obszarów Wiejskich, 48, 7–18. DOI:10.7163/SOW.48.1.
Wójcik M. (2017b). W kierunku „miejsca”. Budzenie uśpionego potencjału wsi. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 28, 5–16.
Wójcik M. (2016a). Tożsamość i „miejsce”. Budzenie uśpionego potencjału wsi. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.28.01
Wójcik M. (2016b). Uwarunkowania tworzenia „sieci najciekawszych wsi”. Wyniki oceny eksperckiej 50 polskich miejscowości. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 25, 109–129. DOI: https://doi.org/10.18778/1508-1117.25.06
Wójcik M. (2013). Obszary versus miejsca, czyli o przestrzennych formach interpretacji przemian polskiej wsi. Studia Obszarów Wiejskich, 34, 9–22.
Wójcik M. (2010). Struktura i działanie – społeczno-geograficzna interpretacja oddziaływania funduszy Unii Europejskiej na przykładzie programu „Odnowa wsi”. Studia Obszarów Wiejskich, 24, 186–201.
Wójcik M., Jeziorska-Biel P. (2018). Kształtowanie tożsamości lokalnej w „tematycznej” odnowie wsi. Biuletyn KPZK PAN, 270, 74–189.
