Dialog międzypokoleniowy a aktywizacja społeczna osób starszych w środowisku wiejskim

Gabriela Czapiewska

doi:10.53098/wir.2019.4.185/08

Autor

Gabriela Czapiewska Dr Gabriela Czapiewska, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Turystyki, Akademia Pomorska, ul. Partyzantów 27, 76-200 Słupsk, gabriela.czapiewska@apsl.edu.pl https://orcid.org/0000-0002-5638-9831

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2019.4.185/08

Słowa kluczowe:

dialog, pokolenie, relacje międzypokoleniowe, dialog międzypokoleniowy

Abstrakt

Relacje międzypokoleniowe są podstawą funkcjonowania każdego społeczeństwa. Sposobem ich budowania jest dialog między pokoleniami, będący także drogą do przeciwdziałania i zapobiegania współczesnym problemom społecznym, wymaga on jednak aktywnego udziału zarówno osób starszych, jak i młodych. Artykuł stanowi próbę uchwycenia istoty dialogu międzypokoleniowego i podkreślenia jego roli w środowisku wiejskim; łączy teoretyczne rozważania z opisem praktycznych rozwiązań (przykład programu „Seniorzy w akcji”). Ważnym obszarem jest międzypokoleniowość, realizowana tak na poziomie zarządzania projektem (międzypokoleniowe pary animatorów), jak i na poziomie działań skierowanych do społeczności lokalnej (w której uczestniczą różne grupy wiekowe). Środowisko wiejskie umożliwia także budowanie więzi międzypokoleniowych dzięki relacjom sąsiedzkim, gdzie kontakty między wieloma pokoleniami są częścią codziennego życia, jak też w tzw. grupach interesów (np. w ramach organizacji pozarządowych czy świetlic wiejskich), których celem jest rozwiązywanie problemów lokalnych społeczności. Skuteczny dialog to wymiana wartości przynosząca zyski całej społeczności lokalnej.

Bibliografia

Bengtson V.L., Giarrusso R., Mabry J.B., Silverstein M. (2002). Solidarity, conflict, and ambivalence: Complementary or competing perspectives on intergenerational relationships. Journal of Marriage and Family, 64, 568–576.

Biggs S., Lowenstein A. (2011). Generational Intelligence. A critical Approach to Age Relations. London: Routledge.

Bukraba-Rylska I. (2008). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Chałasiński J. (oprac.) (1964). Młode pokolenie wsi Polski Ludowej. Pamiętniki i studia. Tom 1: Awans pokolenia. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Chałasiński J. (1984) (reprinty wydania z 1938 r.). Młode pokolenie chłopów. Tomy I–IV. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Czerwiński M. (1969). Przemiany obyczaju. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Drozd-Piasecka M. (1991). Ziemia w społeczności wiejskiej. Studium wsi południowo-wschodniego

Mazowsza (koniec XIX i XX wiek). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN.

Dyczewski L. (1994). Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.

Fedyszak-Radziejowska B. (2002). Liderzy i ich organizacje w rozwoju społeczno-gospodarczym wsi. W: M. Kłodziński, B. Fedyszak-Radziejowska (red.). Przedsiębiorczość wiejska w Polsce i krajach Unii Europejskiej (s. 245–265). Warszawa: IRWiR PAN.

Godlewski G. (2002). Animacja i antropologia. W: G. Godlewski, I. Kurz, A. Mencwel, M. Wójtowski (red.). Animacja kultury. Doświadczenie i przyszłość (s. 56–67). Warszawa: In stytut Kultury Polskiej UW.

Griese H.M. (1996). Socjologiczne teorie młodzieży. Kraków: Impuls.

Halamska M. (1991). Chłopi polscy na przełomie epok. Warszawa: IRWiR PAN.

Hoff W. (2013). Budowanie dialogu międzypokoleniowego. Wnioski z doświadczeń zagranicznych. W: M. Rosochacka-Gmitrzak, A. Chabiera (red.). Dialog międzypokoleniowy. Między ideą a praktyką. Inspiracje (s. 47–55). Biuletyn „Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka”, 10. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kalinowska M. (2011). Młodość vs starość – o potrzebie dialogu międzypokoleniowego. W: N. Majchrzak, A. Zduniak (red.). Komunikowanie się w społeczeństwie wiedzy XXI wieku (s. 157–168). Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa.

Karmolińska-Jagodzik E. (2012). Komunikacja międzypokoleniowa – rozważania wokół różnic kulturowych. Studia Edukacyjne, 21, 191–210.

Klimczuk A. (2010). Bariery i perspektywy integracji międzypokoleniowej we współczesnej Polsce. W: D. Kałuża, P. Szukalski (red.). Jakość życia seniorów w XXI wieku z perspektywy polityki społecznej (s. 92–107). Łódź: Wydawnictwo Biblioteka.

Komendera A. (1985). Tradycyjna wiejska zbiorowość jako system społeczny. Prace Filozoficzne, 95 (4), 207–232.

Koyano W. (2003). Intergenerational relationships of Japanese seniors: Changing patterns. W: V.L. Bengtson, A. Lowenstein (eds.). Global ageing and challenges to families (s. 272–283). New York: Aldine de Gruyter.

Magiera E. (2010). Relacje między pokoleniami na przestrzeni wieków. W: B. Bugajska (red.). Młodość i starość. Integracja pokoleń. Szczecin: Zapol.

Mannheim K. (1966). Das Problem der Generationen. W: L. von Friedeburg (Hrsg.). Jugend in der modernen Gesellschaft. Berlin–Köln.

Markowska D. (1976). Rodzina w społeczności wiejskiej – ciągłość i zmiana. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Matysiak I. (2019). Młodzi i wykształceni w procesie przemian polskiej wsi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Mead M. (1978). Culture and Commitment: The New Relationships between the Generations in the 1970s. New York: Columbia University Press.

Mencwel A. (2017). Toast na progu. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Niezabitowski M. (2007). Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej. Problemy uczestnictwa społecznego. Katowice: Biblioteka Pracownika Socjalnego.

Nowak P. (2012). Praca na roli i produkcja rolna. Autoportret, 4 (39), 52–56.

Osoby starsze w oczach młodzieży, młodzież w oczach starszych. Raport z badania jakościowego przeprowadzonego na zlecenie Biura RPO (2012). Warszawa: Dom Badawczy Maison.

Ossowska M. (1963). Koncepcja pokolenia. Studia Socjologiczne, 2, 47–51.

Phillips J., Ajrouch K., Hillcoat-Nallétamby S. (2010). Key concepts in social gerontology. London: Sage.

Raszeja-Ossowska I. (2016). Działać międzypokoleniowo. Poradnik witryny wiejskiej. http://witrynawiejska.org.pl/data/generacje_24_3_2016.pdf (dostęp: 30.09.2019).

Rosochacka-Gmitrzak M., Chabiera A. (2013). Słowo wstępne. Od konfliktu i ambiwalencji do dialogu – ku zrównoważonym i inteligentnym relacjom międzypokoleniowym. W: M. Rosochacka-Gmitrzak, A. Chabiera (red.). Dialog międzypokoleniowy. Między ideą a praktyką. Inspiracje (s. 5–10). Biuletyn „Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka”, 10. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.

Spiker P. (2008). Social Policy Themes and Approaches. Bristol: Policy Press.

Sulima M. (2008). Rola religii w kształtowaniu przestrzeni domu wiejskiego. Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej, Architektura, 21, 81–91.

Szarota Z. (2014). Edukacja trzeciego wieku – implikacje edukacyjne. Edukacja ustawiczna dorosłych, 1 (84), 7–18.

Szczepański J. (1988). Chłopi i kultura chłopska w społeczeństwie polskim. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Szukalski P. (2002). Przepływy międzypokoleniowe i ich kontekst demograficzny. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Szukalski P. (2012). Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Szatur-Jaworska B., Błędowski P., Dzięgielewska M. (2006). Podstawy gerontologii społecznej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra. Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014–2050 (2014). Warszawa: GUS.

Święcicka A. (2015). Solidarność międzypokoleniowa: anachronizm czy szansa na nowoczesny wymiar zrównoważonej współodpowiedzialności społecznej? Świat Idei i Polityki, 14, 431–447.

Tokarz-Kamińska B. (2013). Jak kształtować partnerskie relacje między pokoleniami? W: M. Rosochacka-Gmitrzak, A. Chabiera (red.). Dialog międzypokoleniowy. Między ideą a praktyką. Inspiracje (s. 43–46). Biuletyn „Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka”, 10. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.

Tokarz-Kamińska B., Krzyżanowska Ł. (2012). Dobre praktyki w działaniach międzypokoleniowych na podstawie doświadczeń programu „Seniorzy w akcji”. Problemy Polityki Społecznej, 17, 167–181.

Wieruszewska M. (1991). Wieś. W poszukiwaniu całości społeczno-kulturowej. Warszawa: PWN.

Wiśniewska E. (2017). Starsi i młodzi w dialogu międzypokoleniowym. Społeczeństwo–Edukacja – Język, 6, 27–47.

Wnuk W. (2013). O potrzebie kształtowania relacji międzypokoleniowych. W: M. Rosochacka-Gmitrzak, A. Chabiera (red.). Dialog międzypokoleniowy. Między ideą a praktyką. Inspiracje (s. 56–67). Biuletyn „Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka”, 10. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.

Woźniak Z. (2012). Solidarność międzypokoleniowa w starzejącym się świecie – perspektywy i zagrożenia. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 3, 21–63.

Zawistowicz-Adamska K. (1958). Społeczność wiejska. Wspomnienia i materiały z badań terenowych Zaborów 1937–1938. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.

Zych A. (2007). Leksykon gerontologii. Kraków: Wydawnictwo Impuls.