Między gospodarką rodzinną a rynkiem. Stosunki pracy w polskim rolnictwie z perspektywy socjologii wsi

Hanna Podedworna

doi:10.53098/wir.2018.1.178/04

Autor

Hanna Podedworna Dr hab. Hanna Podedworna, prof. SGGW, Wydział Nauk Społecznych, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa, Polska, hanna_podedworna@sggw.pl

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2018.1.178/04

Słowa kluczowe:

stosunki pracy w polskim rolnictwie, rodzinne gospodarstwo rolne, gospodarka rodzinna, warunki rynku pracy, przemiany pracy w rolnictwie

Abstrakt

Artykuł ma charakter przeglądowy, bazuje na literaturze przedmiotu i raportach z badań empirycznych oraz danych statystycznych. Jego celem jest analiza i opis stosunków pracy kształtujących się w polskim rolnictwie w warunkach transformacji systemowej i realizacji Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), ujmowanej z perspektywy socjologii wsi. Stosunki pracy w rolnictwie są tu traktowane w ujęciu relacyjnym, jako relacje społeczne zawiązywane w procesie pracy. Mają one charakter dualny, z jednej strony regulują je silne i nadal ważne relacje rodzinne, z drugiej zaś powiązania z rynkiem i sformalizowane reguły WPR. Więzi rodzinne regulują stosunki pracy w sektorze rolnictwa rodzinnego, gdzie nadal istotne są oczekiwania społeczne zawarte w tradycyjnych modelach ról społecznych. Powiązania z rynkiem regulują stosunki pracy w sektorze towarowym rolnictwa, który po upadku realnego socjalizmu rozwija się dynamicznie. Oba typy stosunków są kształtowane według odmiennych wzorów, regulują je inne normy i budują inne relacje społeczne.

Bibliografia

Barthomeuf L.T. (2008). Other Gainful Activities: Pluriactivity and Farm Diversification in EU-27 (2008). Brussels: European Commission, Directorate General for Agriculture and Rural Development. https://ec.europa.eu/…/other-gainful-activities-slides_en.pdf [dostęp: 19.08.2017].

Błąd M. (2012). Znaczenie wielozawodowości w rodzinach rolniczych. W: M. Drygas, K. Zawalińska (red.). Uwarunkowania ekonomiczne polityki rozwoju polskiej wsi i rolnictwa (s. 135–155). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Bokemeier J.L. (1997). Rediscovering families and households: Restructuring rural society and rural sociology. Rural Sociology, 62 (1), 1–18.

Fieldsend A.F. (2011). Rural Europe 2+2+: A conceptual framework for a rural employment policy. Studies in Agricultural Economics, 113, 145–151.

Frenkel I. (2012). Ludność wiejska. W: J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.). Polska wieś 2012.

Raport o stanie wsi (s. 15–64). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Gałęski B. (1963). Chłopi i zawód rolnika. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Gasson R., Errington A. (1993). The Farm Family Business. Wallingford: CAB International.

Gorlach K. (1990). Socjologia polska wobec kwestii chłopskiej. Kraków: Universitas.

GUS (2014). Rocznik Statystyczny Rolnictwa. Warszawa.

Halamska M. (2005). Polski koniec chłopów. W: A. Rosner (red.). Uwarunkowania i kierunki przemian społeczno-gospodarczych na obszarach wiejskich (s. 107–132). Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Halamska M. (2013). Wiejska Polska na początku XXI wieku. Rozważania o gospodarce i społeczeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Halamska M. (2014). Współczesne rolnictwo rodzinne: polimorficzna rzeczywistość i mity. Wieś i Rolnictwo, 2, 25–46.

Halamska M. (2015). Specyfika rolnictwa rodzinnego w Polsce: ciężar przeszłości i aktualne uwarunkowania. Wieś i Rolnictwo, 1.1, 107–131.

Halamska M. (2016). The evolution of family farms in Poland: Present time and the weight of the past. Eastern European Countryside, 22, 27–51.

Halamska M., Lamarche H., Maurel M.-C. (2003). Rolnictwo rodzinne w transformacji postkomunistycznej. Anatomia zmiany. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Halamska M., Michalska S., Śpiewak R. (2017). Studia nad strukturą społeczna wiejskiej Polski. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

How many people work in agriculture in the European Union? An answer based on Eurostat data sources (2013). EU Agricultural Economics Briefs, 8, European Commission, https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/rural-area-economics/briefs/ pdf/08_en.pdf [dostęp: 15.10.2015].

Kaleta A. (2008). Dywersyfikacja źródeł dochodów ludności wiejskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Lachowski S. (2013). Praca dzieci w rodzinach wiejskich Lubelszczyzny. Uwarunkowania i zagrożenia. Lublin: Instytut Medycyny Wsi.

Marini M.B., Mooney P.H. (2006). Rural economies. W: P. Cloke, T. Marsden, P.H. Mooney (red.). Handbook of Rural Studies (s. 91–103). London, Thousands Oaks, New Delhi: Sage Publications.

Marody M. (2015). Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Meardi G. (2013). Zbiorowe stosunki pracy w Europie pod presją międzynarodową: Porównanie sześciu krajów. Polityka Społeczna, 9, https://www.ipiss.com.pl/psnumery/474og [dostęp: 25.10.2015].

Ploeg van der J.D. (1990). Labor, Markets, and Agricultural Production. San Francisco & Oxford: Boulder, Westview Press.

Ploeg van der J.D. (2006). Agricultural production in crisis. W: P. Cloke, T. Marsden,

P.H. Mooney (red.). Handbook of Rural Studies (s. 258–277). London, Thousands Oaks, New Delhi: Sage Publications.

Ploeg van der J.D. (2008). The New Peasantries. Struggles for Autonomy and Sustainability in an Era of Empire and Globalization. New York: Earthscan.

Podedworna H. (2001). Polscy farmerzy i ich świat społeczny. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa.

Podedworna H. (2010). Marketization of rural resources in Poland. Przegląd Socjologiczny, 59 (2), 127–146.

Podedworna H. (2014). Gospodarka chłopska jako struktura długiego trwania. Wieś i Rolnictwo, 2, 47–56

Rye J.F. (2014). The Western European countryside from an Eastern European perspective: Case of migrant workers in Norwegian agriculture. European Countryside, 4, 327–346.

Sendrowicz B., Piątkowska M. (2013). Zawody z przyszłością. Gazeta Wyborcza, 06.12.2013.

Turowski J., Bornus A. (1970). Drogi modernizacji wsi. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Wilkin J. (2016). Polska wieś na tle kraju i Europy – synteza raportu. W: J. Wilkin, I. Nurzyńska (red.). Polska wieś 2016. Raport o stanie wsi (s. 11–19). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.