Zmiany funkcjonalne a przekształcenia ziemi rolnej na cele pozarolnicze na obszarach rozdrobnionych agrarnie

Zofia Sawicka; Piotr Fogel

doi:10.53098/wir012016/09

Autor

Zofia Sawicka dr Zofia Sawicka, Zakład Jakości Zarządzania, Uniwersytet Warszawski, ul. Szturmowa 1/3, 02-678 Warszawa, Polska, ZSawicka@wz.uw.edu.pl
Piotr Fogel dr Piotr Fogel, Zespół Podstaw Planowania Przestrzennego i Geoinformatyki, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie, ul. Targowa 45, 03-728 Warszawa, Polska, fogel@igpim.pl

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir012016/09

Słowa kluczowe:

odrolnienie, użytki rolne, rozwój wielofunkcyjny, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, miasto subregionalne, powiat tarnowski

Abstrakt

Streszczenie: Celem artykułu jest zbadanie, czy i w jakim zakresie zmiany funkcjonalne obszarów rozdrobnionych agrarnie położonych w sąsiedztwie miast subregionalnych wpływają na przekształcenia gruntów użytkowanych rolniczo na cele nierolnicze. Opracowanie przedstawia uwarunkowania prawne wyłączenia gruntów spod produkcji rolnej, analizuje zjawisko „odrolnienia” oraz funkcjonalnych i przestrzennych zmian badanego powiatu w latach 2004–2013. Dane obrazujące przekształcenia w strukturze źródeł utrzymania ludności rolniczej wskazują na rozwój badanego obszaru w kierunku wielofunkcyjności. Jednocześnie analiza zmian wielkości powierzchni zgłaszanych do jednolitej płatności obszarowej pokazują brak istotnego spadku udziału powierzchni użytkowanej rolniczo w powierzchni powiatu. Prowadzi to do wniosku, że przeobrażenia funkcjonalne nie muszą oznaczać analogicznych zmian przestrzennych. Rozwój w kierunku pozarolniczym może więc opierać się na bardziej intensywnym wykorzystaniu gruntów już zurbanizowanych. Nie widać tego podejścia w planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym. W latach 2011–2013 wzrost powierzchni „odrolnianej” miał dużo wyższą dynamikę niż wzrost powierzchni objętej miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

Bibliografia

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, dane uzyskane na wniosek o ponowne wykorzystanie informacji publicznej, 27.05.2015.

Anusz S. (red.) (2008). Planowanie przestrzenne w Polsce po wprowadzeniu ustroju samorządowego – diagnoza stanu i nowe propozycje. Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa.

AzadiH., Ho P., Hasfiati L. (2010). Agricultural land conversion drivers: a comparison between less developed, developing and developed countries. Land Degradation and Development. DOI: https://doi.org/10.1002/ldr.1037

Bank Danych Lokalnych, Główny Urząd Statystyczny.

Czarnecki A. (2009). Rola urbanizacji w wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

European Environment Agency (2006). Urban Sprawl in Europe. The Ignored Challenge. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.

Farmland Abandonment 2013. Assessing the risk of farmland abandonment in the EU. Join Research Center. Institute for Environment and Sustainability.

Felcenloben D. (2009). Wyłączenie gruntów z produkcji rolnej w kontekście aktualizacji ewidencji gruntów i budynków. Samorząd Terytorialny, 4, 61–68.

Fogel P. (2012). Wskaźniki oceny polityki i gospodarki przestrzennej w gminach. Biuletyn KPZK, 250.

Harvey M., Pilgrim S. (2011). The new competition for land: Food, energy, and climate change. Food Policy, 36, 40–51. DOI: https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2010.11.009

Informacje o dokonanych transakcjach w zakresie nieruchomości gruntowych w powiecie tarnowskim w całym 2013 r. Urząd Statystyczny w Krakowie.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (2012). Monitor Polski, poz. 252.

Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P. (2014). Ekonomiczne straty i społeczne koszty niekontrolowanej urbanizacji w Polsce – wybrane fragmenty raportu. Samorząd Terytorialny, 4, 5–21.

Li X., Gar-On Yeh A. (2004). Analyzing spatial restructuring of land use patterns in a fast growing region using remote sensing and GIS. Landscape and Urban Planning, 69, 335–354. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2003.10.033

Majchrzak A. (2015). Ziemia rolnicza w krajach Unii Europejskiej w warunkach ewolucji wspólnej polityki rolnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Mazzocchi Ch., Sali G., Corsi S. (2013). Land use conversion in metropolitan areas and the permanence of agriculture: Sensitivity Index of Agricultural Land (SIAL), a tool for territorial analysis. Land Use Policy, 35, 155–162. DOI: https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2013.05.019

Musiał W. (2008). Ekonomiczne i społeczne problemy rozwoju obszarów wiejskich Karpat Polskich. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Obrót Nieruchomościami w 2013 roku, Główny Urząd Statystyczny.

Pérez-Soba M., Danes M., Van Eupen M., Hazeu G. (2013). Applying the Land Use Functions framework for spatial assessment of land multifunctionality and impacts of land use change on land performance and efficiency. W: Bański J., Garcia-Blan co G. (red.). European Land Use Patterns (s. 119–167). Warszawa: Komisja Obszarów Wiejskich Polskie Towarzystwo Geograficzne, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.

Plantinga A., Miller D. (2001). Agricultural land values and the value of rights to future land development. Land Economics, 77 (1), 56–67. DOI: https://doi.org/10.2307/3146980

PSR (2002, 2010). Powszechny Spis Rolny. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.

Rasmussen R.O., Weber R. (2013). Analysis of land use and land use change dynamics in the EU-LUPA project. W: Bański J., Garcia-Blanco G. (red.). European Land Use Patterns (s. 21–61). Warszawa: Komisja Obszarów Wiejskich Polskie Towarzystwo Geograficzne, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.

Stanny M. (2013). Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Starostwo Powiatowe w Tarnowie, dane uzyskane na wniosek o ponowne wykorzystanie informacji publicznej, 16.12.2014.

Śleszyński P., Komornicki T., Deręgowska A., Zielińska B. (2015). Analiza stanu i uwarunkowań prac planistycznych w gminach w 2013 roku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju.

Środowisko Europy 2015. Stan i Prognozy. Europejska Agencja Środowiska.

Tavares A.O., Monteiro M., Vargas M.A., Pato R.L., Serra R. (2014). Land use change and forest routing in a rural context: The relevance of the community-based management and planning framework. Applied Geography, 52, 153–171. DOI: https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2014.05.008

Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (tekst jedn. Dz.U. 2015, poz. 909).

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (tekst jedn. Dz.U. 2015, poz. 199 ze zm.).

Wilkin J. (2010). Wielofunkcyjność rolnictwa. Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.

Wojewodzic T. (2014). Dezagraryzacja produkcyjno-ekonomiczna gospodarstw rolnych w Polsce – próba pomiaru zjawiska. J. Agribus. Rural Dev., 4 (34), 213–223.