Zagospodarowanie ziemi rolniczej w Polsce w okresie przed- i poakcesyjnym w ujęciu regionalnym

Abstrakt

W opracowaniu podjęto problem zmian zachodzących w użytkowaniu ziemi rolniczej w Polsce w latach 1990–2012. Badania wskazują na duże różnice między dynamiką ubytku tych zasobów a dynamiką ich ubytku w użytkowaniu gospodarstw rolnych. W omawianym okresie powierzchnia użytków rolnych zmniejszyła się o 0,7 mln ha, podczas gdy ich powierzchnia w użytkowaniu gospodarstw rolnych – o 3,2 mln ha. Jednocześnie w gospodarstwach zdecydowanie wzrasta powierzchnia użytków rolnych, na której w ogóle nie prowadzi się żadnej działalności rolniczej lub tylko prowadzi się ją w ograniczonej skali. W szybkim tempie postępuje więc proces deproduktywizacji ziemi rolniczej. Objęcie polskiego rolnictwa WPR UE, a w szczególności wprowadzenie dopłat obszarowych, proces ten znacząco wyhamowało. Jednak brak poprawy w rentowności produkcji rolnej, przy wzroście możliwości uzyskania dochodów spoza rolnictwa, proces ten w ostatnich latach wyraźnie ożywiło. Skala i dynamika zmian omawianych procesów jest silnie zróżnicowana regionalnie. Badania wskazują, że najmniejszym spadkiem powierzchni zasobów ziemi rolnej oraz najmniejszą skalą deproduktywizacji tych zasobów charakteryzują się województwa o korzystnej strukturze agrarnej i o wysokiej kulturze rolnej, tj. kujawsko-pomorskie, wielkopolskie, opolskie, a także podlaskie. Na drugim biegunie plasują się województwa o dużym rozdrobnieniu agrarnym, tj. podkarpackie, małopolskie, świętokrzyskie i śląskie. Skala tych procesów wyraźnie hamuje możliwość poprawy struktury agrarnej i wskazuje na brak instrumentów w polityce rolnej, umożliwiających zdecydowane ich ograniczenie.