Czy rolnicy są uwięzieni w relacjach typu hold-up? Przypadek producentów mleka i dostawców pasz
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2018.4.181/04Słowa kluczowe:
nierównowaga siły przetargowej, problem zamknięcia hold-up, integracja pionowa, gospodarstwa mleczne, dostawcy pasz, Teoria Kosztów TransakcyjnychAbstrakt
Produkcja rolna jest zagadnieniem szeroko dyskutowanym w kontekście braku równowagi siły przetargowej pomiędzy poszczególnymi ogniwami w łańcuchu żywnościowym oraz trudnej pozycji rolników w stosunku do ich kontrahentów. W artykule podjęto próbę wyjaśnienia, w świetle Teorii Kosztów Transakcyjnych (TCT), natury i przyczyn nierównowagi siły przetargowej, która może prowadzić do powstania relacji typu hold-up (zamknięcia) w sektorze rolnym. Aby zawęzić rozległy obszar analizy, dyskusję teoretyczną zilustrowano empirycznym przykładem wstecznych relacji pionowych pomiędzy rolnikami a dostawcami środków produkcji (pasz). W artykule poszukiwano uwarunkowań długotrwałych i stabilnych relacji między rolnikami a dostawcami pasz oraz tego, czy można je częściowo wyjaśnić brakiem równowagi w sile przetargowej, powodującym uwięzienie (zamknięcie) rolników w specyficznych monopolistycznych relacjach z ich kontrahentami. Ogólnie rzecz biorąc, wyniki analizy nie potwierdzają przypuszczenia, że rolnicy odczuwają dużą nierównowagę w zakresie siły przetargowej w stosunku do swoich dostawców i są zamknięci w specyficznej monopolistycznej relacji typu hold-up. Pomimo braku pisemnej umowy między rolnikami a ich dostawcami, ich relacje oparte są na niepisanych, wzajemnie egzekwowanych warunkach. Strony z reguły respektują uzgodnione zasady i nie naruszają ich ex-post, aby korzystać z quasi-rent z tytułu efektu zamknięcia. W analizowanym przypadku pisemne umowy dotyczące dostaw mogłyby zwiększyć koszty transakcyjne, ograniczyć swobodę zmiany dostawcy i zmniejszyć siłę przetargową rolnika w stosunku do producenta pasz poprzez dodanie dodatkowej współzależności.
Bibliografia
Antras P. (2016). Global Production: Firms, Contracts and Trade Structure. Princeton: Princeton University Press.
Briones R.M. (2015). Small farmers in high-value chains: Binding or relaxing constraints to inclusive growth? World Development, 72, 43–52.
Csaki C., Forgacs C. (2007). Restructuring market relations in food and agriculture of Central Eastern Europe: Impacts upon small farmers. In: J.F.M. Swinnen (ed.), Global Supply Chains (pp. 209–227). Standards and the Poor. Oxon: CABI.
Chabuz W., Litwinczuk Z., Teter W. (2012). Pokrycie potrzeb pokarmowych i koszty pro- dukcji mleka w gospodarstwach o różnych systemach żywienia krów. Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, 8 (2), 27–39.
Chorób R. (2017). Powiązania integracyjne rolnictwa z przemysłem spożywczym na Pod- karpaciu. Wiadomości Statystyczne, 6 (673), 73–88.
Coase R.H. (1937). The nature of the firm. Economica, 4 (16), 386–405.
Czyżewski B. (2009). Współczesne teorie renty gruntowej, ich geneza i znaczenie dla Wspólnej Polityki Rolnej w UE. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Polityki Euro- pejskie, Finanse i Marketing, 2 (51), 39–55.
Czyżewski A., Kułyk P. (2013). Kwestia rolna w teorii wyboru publicznego. Roczniki Nauko- we Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 100 (3), 7–17.
Czyżewski A., Kułyk P. (2015). Współczesne ujęcie kwestii rolnej a poglądy Aleksandra Czajanowa i Władysława Grabskiego. Ekonomista, 5, 595–623.
Drescher K. (2000). Assessing aspects of agricultural contracts: An application to German agriculture. Agribusiness, 16 (4), 385–398.
Dries L., Fałkowski J., Malak-Rawlikowska A., Milczarek-Andrzejewska D. (2011). Public policies and private initiatives in transition: Evidence from the Polish dairy sector. Post-Communist Economies, 23 (2), 219–236.
Dries L., Germenij E., Noev N., Swinnen J. (2009). Farmers, vertical coordination, and the re- structuring of dairy supply chains in Central and Eastern Europe. World Development, 37 (11), 1742–1758.
Dries L., Gorton M., Urutyan V., White J. (2014). Supply chain relationships, supplier support programmes and stimulating investment: Evidence from the Armenian dairy sector. Supply Chain Management, 19 (1), 98–107.
Dries L., Swinnen J.F.M. (2004). Foreign direct investments, vertical integration and local suppliers: Evidence from the Polish dairy sector. World Development, 32 (9), 1525–1544.
Ellingsen T., Johannesson M. (2004). Is there a hold-up problem? Scandinavian Journal of Economics, 3 (106), 475–494.
Fałkowski J. (2012a). Dairy supply chain modernisation: What about those not keeping pace? European Review of Agricultural Economics, 39 (3), 397–415.
Fałkowski J. (2012b). Vertical coordination from the angle of farmer loyalty and access to capital: Evidence from the Polish dairy sector. Agricultural Economics, 43 (2), 155–164.
Fałkowski J. (2015). Resilience of farmer-processor relationships to adverse shocks: The case of dairy sector in Poland. British Food Journal, 117 (10), 2465–2483.
Fałkowski J., Malak-Rawlikowska A., Milczarek-Andrzejewska D. (2013). Determinants and consequences of participating in a restructured supply chain: The experience of the dairy sector in Poland. Ekonomia, 34, 23–46.
Fałkowski J., Malak-Rawlikowska A., Milczarek-Andrzejewska D. (2017). Farmers’ self-reported bargaining power and price heterogeneity: Evidence from the dairy supply chain. British Food Journal, 119 (8), 1672–1686.
Fernandez-Olmos M., Rosell-Martınez J., Espitia-Escuer M.A. (2009). Vertical integration in the wine industry: A Transaction Costs Analysis on the Rioja DOCa. Agribusiness, 25 (2), 231–250.
Francesconi G.N., Heerink N., D’Haese M. (2010). Evolution and challenges of dairy sup- ply chains: Evidence from supermarkets, industries and consumers in Ethiopia. Food Policy, 35, 60–68.
Gerdoci B., Skreli E., Zhllima E., Imami D. (2017). Determinants of long-term business relationships in the dairy value chain in transition countries: The case of Albania. Studies in Agricultural Economics, 119, 139–147.
Gorton M., Angell R., Dries L., Urutyan V., Jackson E., White J. (2014). Power, buyer trustworthiness and supplier performance: Evidence from the Armenian dairy sector. Industrial Marketing Management, 50, 69–77.
Gorton M., White J. (2007). Transformation and contracting in the supply chains of the for- mer Soviet Union. In: J.F.M. Swinnen (ed.). Global Supply Chains Standards and the Poor: How the Globalisation of Food System and the Standards Affects Rural Development and Poverty (pp. 175–187). Wallingford: CABI.
Gow H.R., Swinnen J.F.M. (1998). Up- and Downstream Restructuring, Foreign Direct Investment, and Hold-Up Problems in Agricultural Transition. European Review of Agricultural Economics, 25 (3), 331–350.
Gow H.R., Swinnen J.F.M. (2001). Private enforcement capital and contract enforcement in transitional economies. American Journal of Agricultural Economics, 83, 686–690.
Gow H.R., Swinnen J.F.M. (2002). Investment, and contract hold-ups in transition: Evidence from Hungary. Paper prepared for presentation at the X EAAE Congress Exploring Diversity in the European Agri -Food System, Zaragoza (Spain), 28th–31st August 2002, 1–16.
Hardt Ł. (2008). Rozwój ekonomii kosztów transakcyjnych: Od koncepcji do operacjonalizacji. Warsaw: Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych.
Hess S., Lind L.W., Liang S. (2013). Farmers’ perceived transaction costs in relation to slaughterhouses of different ownership structure. Agribusiness, 29 (1), 96–111.
Hobbs J.E., Young L.M. (2001). Vertical linkages in agri-food supply chains in Canada and the United States. Report for Research and Analysis Directorate, Strategic Policy Branch, Agriculture and Agri-Food Canada, Ottawa.
Holloway G., Nicholson Ch., Delgado’ Ch., Staal S., Ehui S. (2000). Agroindustrialization through institutional innovation transaction costs, cooperatives and milk-market development in the east-African highlands. Agricultural Economics, 23, 279–288.
Hoppe E.I., Smitz Partick W. (2011). Can contracts solve the hold-up problem? Experimental evidence. Games and Economic Behavior, 73, 186–199.
Jarzębowski S. (2013). Integracja łańcucha dostaw jako element kształtowania efektywności sektora przetwórstwa rolno-spożywczego. Treatises and Monographs, 422. Warsaw: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
Klein B. (1996). Why hold-ups occur: The self-enforcing range of contractual relationships. Economic Inquiry, 34, 444–463.
Klein B., Crawford R.G., Alchian, A.A. (1978). Vertical integration, appropriable rents, and the competitive contracting process. Journal of Law and Economics, 24, 297–326.
Kuipers A., Malak-Rawlikowska A., Stalgiene A., Klopčič M. (2017). Analysis of stake- holders’ expectations for dairy sector development strategies from a Central-Eastern and Western European perspective. German Journal of Agricultural Economics, 66 (4), 265–280.
Kuijpers R., Swinnen J. (2016). Value chains and technology transfer to agriculture in de- veloping and emerging economies. Paper presented at the 2016 Allied Social Sciences Association (ASSA) Annual Meeting, San Francisco, CA, January 3rd–5th, 2016, 6.
Lyon T.P., Rasmusen E.B. (2004). Buyer-option contracts restored: Renegotiation, ineffi- cient threats, and the hold-up problem. Journal of Law, Economics, and Organization, 20, 148–169.
Masten S.E. (2000). Transaction-cost economics and the organization of agricultural trans- actions. Industrial Organization, 9, 173–195.
Malak-Rawlikowska A., Fałkowski J., Milczarek-Andrzejewska D. (2008). Koncentracja produkcji mleka w Polsce a kanały zbytu. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 3, 45–59.
Malak-Rawlikowska A., Milczarek-Andrzejewska D. (2016). Farmers relations with input suppliers: Some evidence from the dairy sector in Poland. Wieś i Rolnictwo, 2, 159–172.
Malak-Rawlikowska A., Milczarek-Andrzejewska D., Fałkowski J. (2017). Quantitative assessment of impact of the farmers’ self-reported bargaining power on price relations with input suppliers. Contributed paper presented at the XV EAAE Congress Towards Sustainable Agri-food Systems: Balancing Between Markets and Society, August 29th–September 1st, 2017, Parma, Italy.
Malak-Rawlikowska A., Milczarek-Andrzejewska D., Fałkowski J. (2018). Farmers’ bar- gaining power and input prices: What can we learn from self-reported assessments? Social Sciences, (in press).
Malone T.W., Yates J., Benjamin R.I. (1987). Electronic markets and electronic hierarchies. Communications of the ACM, 30(6), 484–497.
Milczarek-Andrzejewska D. (2014). Zagadnienie siły w ekonomii: Na przykładzie sektora rolno-spożywczego. Warsaw: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk.
Milczarek-Andrzejewska D., Malak-Rawlikowska A., Fałkowski J. (2015). Pozycja rolników w łańcuchu żywnościowym na przykładzie sektora mleczarskiego w Polsce. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 17(2), 163–168.
Milczarek-Andrzejewska D., Malak-Rawlikowska A., Fałkowski J., Wilkin J. (2008a). Farm-Level Restructuring in Poland. Evidence from Dairy Sector. London: International Institute for Environment and Development.
Milczarek-Andrzejewska D., Malak-Rawlikowska A., Fałkowski J., Wilkin J. (2008b). Regoverning the dairy sector in Poland. Society and Economy, 30(1), 29–77.
Milgrom P., Roberts J. (1992). Economics, Organizations and Management. Englewood Cliffs: Prentice Hall.
Nöldeke G., Schmidt K.M. (1995). Option contracts and renegotiation: A solution to the hold-up problem. Rand Journal of Economics, 26, 163–179.
Nöldeke G., Schmidt K.M. (1998). Sequential investments and options to own. Rand Journal of Economics, 29, 633–653.
OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) (2018), OECD Rural Policy Reviews: Poland 2018. Paris: OECD Publishing.
Ollila P., Nilsson J. (1997). The position of agricultural cooperatives in the changing food in- dustry of Europe. In: Nilsson J., van Dijk G. (eds.), Strategies and Structures in the Agro- food Industries (pp. 131–150). Assen: Van Gorcum.
Parzonko A. (2013). Globalne i lokalne uwarunkowania rozwoju produkcji mleka. Warsaw: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
Perry M.K. (2008). Vertical integration: Determinants and effects. In: Schmalensee R., Willig R. (eds.), Handbook of Industrial Organization, 1 (pp. 185–250), Handbooks in Economics, 10. Amsterdam: North Holland.
Piwowar A. (2013). Rynek pasz przemysłowych w Polsce w latach 2005–2011. Journal of Agribusiness and Rural Development, 3 (29), 111–119.
Pietrzak M. (2006). Efektywność finansowa spółdzielni mleczarskich: Koncepcja oceny. War- saw: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
Pietrzak M. (2019). Spółdzielnie rolników jako fenomen ekonomiczny (in press). Warsaw: CeDeWu.
Porter M.E. (1998). Strategia konkurencji: Metody analizy sektorów i konkurentów. Warsaw: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Rembisz W., Stańko S. (2007). Interwencjonizm państwowy w rolnictwie. In: W. Rembisz, M. Idzik (eds.), Rynek rolny w ujęciu funkcjonalnym (pp. 141–169). Warsaw: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Wydawnictwo Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-Państwowy Instytut Badawczy.
Rogerson W.P. (1992). Contractual solutions to the hold-up problem. Review of Economic Studies, 59, 777–793.
Roman M. (2017). Uwarunkowania i kierunki zmian zasięgu geograficznego rynku mleka surowego w Polsce. Warsaw: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
Shuqin J., Bluemling B., Mol A.P.J (2015). Information, trust and pesticide overuse: Inter- actions between retailers and cotton farmers in China. NJAS – Wageningen Journal of Life Sciences, 72–73, 23–32.
Strzębicki D. (2014). Development of vertical integration in agribusiness with special regard to meat industry. Economic and Regional Studies (Studia Ekonomiczne i Regionalne), 7 (3), 27–40.
Swinnen J.F.M. (2007). The dynamics of vertical coordination in agri-food supply chains in transition countries. In: Swinnen J.F.M. (ed.), Global Supply Chains, Standards and the Poor (pp. 42–58). Oxon: CABI.
Tiessen J.H., Funk T.F. (1993). Farmer bargaining when purchasing machinery and fertilizer: A study in commercial negotiation. Agribusiness, 9, 129–142.
Trebbin A. (2014). Linking small farmers to modern retail through producer organizations: Experiences with producer companies in India. Food Policy, 45, 35–44.
Ward C.E. (2010). Vertical Integration Comparison: Beef, Pork, and Poultry. Oklahoma Cooperative Extension Fact Sheets F-552. Stillwater: Oklahoma Cooperative Extension Service, Oklahoma State University, 1–5.
Wickelgren A.L. (2006). The limitations of buyer-option contracts in solving the holdup problem. Journal of Law, Economics, and Organization, 23, 127–140.
Wilczyński A. (2012). Wielkość stada krów a koszty i dochodowość w produkcji mleka. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 99 (1), 69–80.
Williamson O.E. (1989). Transaction cost economics. In: R. Schmalensee, R.D. Willig (eds.), Handbook of Industrial Organization, 1 (pp. 135–182), Handbooks in Economics, 10. Amsterdam: North Holland.
Williamson O.E. (1998). Ekonomiczne instytucje kapitalizmu (trans. J. Kropiwnicki). Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Williamson, O.E. (2004). Transaction cost economics and agriculture: An excursion. In: G. Van Huylenbroeck, V. Werbeke, L. Lauwers (eds.), Role of Institutions in Rural Policies and Agricultural Markets (pp. 19–37). Bingley: Emerald Group Publishing Ltd.
Wilkin J. (2009). Ekonomia polityczna reform Wspólnej Polityki Rolnej. Gospodarka Na- rodowa, 1–2, 1–25.
Wilkin J., Milczarek D., Malak-Rawlikowska A., Fałkowski J. (2007). The Dairy Sector in Poland. London: International Institute for Environment and Development (IIED). http://pubs.iied.org/pdfs/G03290.pdf
Vorley B., Fearne A., Ray D. (eds.) (2007). Regoverning Markets: A Place for Small-Scale Producers in Modern Agrifood Chains. Aldershot: Gover Publishing.
Zwanenberg A. (2001). Will Global Dairy Company be a true co-operative?, Food & Agribusiness Research, Rabobank International, 1–47.
