Produkcja i ceny w rolnym cyklu koniunkturalnym w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2019.2.183/05Słowa kluczowe:
rolnictwo, cykl koniunkturalny, produkcja, ceny, nożyce cenAbstrakt
Cykl koniunkturalny w rolnictwie jest zagadnieniem ważnym i jednocześnie złożonym, gdyż wpływają na niego, obok czynników ekonomicznych, także zmiany przyrodnicze i uwarunkowania biologiczne. Opracowanie ma charakter empiryczny. Jego głównym celem jest zidentyfikowanie powtarzających się cech rolnego cyklu koniunkturalnego, które dotyczą zmian produkcji i cen. Na podstawie produkcji końcowej rolnictwa stwierdzono, iż w latach 2001–2015 długość pełnego cyklu wynosiła od 4 do 6 lat. Długość fazy wzrostowej od 2 do 4 lat, spadkowej zaś 1–2 lata. Amplituda wszystkich cykli opartych na danych rocznych była zbliżona do zera. W każdej fazie wzrostowej nastąpił skumulowany wzrost globalnej i końcowej produkcji rolniczej. Wzrosty w fazie lepszej koniunktury były znacznie większe niż spadki w gorszym okresie. Jedyną powtarzającą się cechą zmian wartości dodanej brutto był jej względny łączny wzrost w fazie wzrostowej w odniesieniu do łącznych zmian w fazie spadkowej. Przeciętne roczne oraz skumulowane dane wskazują, że dynamika cen w fazie lepszej koniunktury była zawsze większa niż dynamika w okresie gorszej koniunktury. W każdej fazie wzrostowej ceny w ujęciu skumulowanym wzrastały, w fazie spadkowej zaś najczęściej nieznacznie zmniejszały się. Ceny produkcji globalnej rolnictwa były w ujęciu rocznym bardziej dynamiczne i zmienne niż jej realne wartości. Natomiast skumulowane dynamiki cen i wartości produkcji w poszczególnych fazach cyklu rolnego zachowywały się bardzo podobnie. Przeciętne nożyce cen we wszystkich fazach wzrostowych oraz prawie we wszystkich fazach spadkowych były niekorzystne dla rolników.
Bibliografia
Barczyk R. (2000/2001). Metodologiczne problemy diagnozowania współczesnych wahań koniunkturalnych. Polityka Gospodarcza, 5–6, 43–58.
Barczyk R. (2018). Morfologia cykli koniunkturalnych i cykli bankowych w gospodarce polskiej w latach 2000–2017. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 509, 32–45.
Barczyk R., Kowalczyk Z. (1993). Metody badania koniunktury gospodarczej. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chavas J.P. (1999). On the economic rationality of market participants: The case of expectations in the U.S. pork market. Journal of Agricultural and Resource Economics, 24, 19–37.
Czyżewski A. (2007). Makroekonomiczne uwarunkowania rozwoju sektora rolnego. W: A. Czyżewski (red.). Uniwersalia polityki rolnej w gospodarce rynkowej (s. 15–56). Poznań: Akademia Ekonomiczna w Poznaniu.
Czyżewski A., Grzelak A. (2011). Rolnictwo w Polsce na tle sytuacji ogólnoekonomicznej kraju w okresie kryzysu 2007–2009. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G – Ekonomika Rolnictwa, 98 (3), 21–31.
Czyżewski B., Matuszczak A. (2016). Determinanty nożyc cen w rolnictwie krajów Unii Europejskiej o zróżnicowanej strukturze agrarnej. Wieś i Rolnictwo, 3, 7–40.
Drozdowicz-Bieć M. (2012). Cykle i wskaźniki koniunktury. Warszawa: Poltext.
Ezekiel M. (1938). The Cobweb Theorem. The Quarterly Journal of Economics, 52 (2), 255–280.
Friedman M., Friedman R. (2009). Wolny wybór (tłum. J. Kwaśniewski). Sosnowiec: Aspekt.
Gardner B.L. (1990). The Economics of Agricultural Policy. New York: McGraw-Hill.
Gorzelak, E., Zimny Z. (2012). Koniunktura w rolnictwie. Warszawa: Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH.
Grzelak A. (2013a). Cykle koniunkturalne w rolnictwie na tle ogólnogospodarczych w Polsce: podobieństwa i różnice. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 15 (2), 86–91.
Grzelak A. (2013b). Sytuacja ekonomiczna gospodarstw rolnych w warunkach zmiany koniunktury gospodarczej (2007–2009). Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 100 (1), 78–88.
Grzelak A. (2014). Koniunktura w rolnictwie w Polsce w świetle wybranych metod. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 16 (2), 68–72.
GUS (2001–2017a). Rocznik statystyczny rolnictwa. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
GUS (2003–2017b). Rocznik statystyczny RP. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Hamulczuk M. (2006). Cykliczne zmiany na rynku trzody chlewnej w Polsce. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G – Ekonomika Rolnictwa, 92 (2), 42–51.
Hamulczuk M. (2014). Ryzyko cenowe a zmienność cen i relacji cenowych w rolnictwie, Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 101 (4), 54–67.
Heberton Evans Jr. G. (1967). The law of demand: The roles of Gregory King and Charles Davenant. The Quarterly Journal of Economics, 81 (3), 483–492.
Jędruchniewicz A. (2012). Cykl koniunkturalny w teorii szkoły austriackiej. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH, 122, 37–58.
Jędruchniewicz A. (2018a). Cykliczne wahania produkcji polskiego rolnictwa. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 4, 117–140.
Jędruchniewicz A. (2018b). Negatywne skutki regulowania cen rolnych. Wieś i Rolnictwo, 3, 137–154.
Kacperska E. (2014). Zmiany w polskim handlu zagranicznym artykułami rolno-spożywczymi po akcesji do Unii Europejskiej. Przegląd Zachodniopomorski, 3 (2), 37–48.
Kulawik J. (2016). Dylemat budżetowego wsparcia inwestycji rolniczych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 2 (347), 52–72.
Lubiński M. (2004). Analiza koniunktury i badanie rynków. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Maśniak J. (2015). Cykl koniunkturalny w rolnictwie z perspektywy austriackiej szkoły ekonomii. Zeszyty Naukowe SGGW. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 111, 111–121.
Maśniak J. (2016). Ceny w sektorze rolno-żywnościowym w warunkach cyklu koniunkturalnego. Zeszyty Naukowe SGGW. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 113, 5–16.
Nowak A., Wójcik E. (2013). Zmiany w poziomie i strukturze produkcji rolnej w Polsce na tle UE. Zeszyty Naukowe SGGW. Problemy Rolnictwa Światowego, 13 (28), 59–67.
Piłat K. (2017). Synchronizacja cykli koniunkturalnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej ze strefą euro. Folia Oeconomica. Acta Universitas Lodzensis, 2 (328), 201–216.
Poczta W., Czubak W., Pawlak K. (2009). Zmiany w wolumenie produkcji i dochodach rolniczych w warunkach akcesji Polski do UE. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 4, 40–52.
Rembisz W. (2013). Kwestie ryzyka, cen, rynku, interwencji i stabilności dochodów w rolnictwie. Warszawa: Vizja Press & IT.
Seremak-Bulge J. (2016). Koniunktura w rolnictwie. W: J. Seremak-Bulge (red.). Rynek Rolny, 2 (300) (s. 3–4). Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej–PIB.
Sobiecki R. (2015). Interwencjonizm w rolnictwie: Dlaczego jest konieczny? Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie, 2, 38–47.
Sowell T. (2004). Ekonomia stosowana (tłum. J.M. Fijor). Warszawa: Fijorr Publishing.
Stańko S. (2008). Tendencje zmian cen produktów rolnych i żywnościowych w Polsce w latach 1996–2008. Zeszyty Naukowe SGGW. Problemy Rolnictwa Światowego, 4 (19), 416–423.
Stępień S. (2015). Cykl świński w świetle zmian na globalnym rynku żywca wieprzowego. Poznań: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu.
Tomek W.G., Robinson K.L. (2003). Agricultural Product Prices. Ithaca: Cornell University.
Walczyk K., Szajner P. (2016). Koniunktura w rolnictwie. Warszawa: Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH.
Ziętara W. (2009). Model polskiego rolnictwa. Wobec aktualnych wyzwań. Zeszyty Naukowe SGGW. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 73, 5–21.
