Metoda pamiętnikarska w polskiej socjologii wsi – ujęcie antropologiczne

Autor

  • Kinga Pawłowska Autorka jest doktorantką Uniwersytetu Warszawskiego

DOI:

https://doi.org/10.53098/wir.2009.1.142/04

Słowa kluczowe:

antropologia społeczno-kulturowa, „antropologiczne ujecie autobiografii”, dokumenty osobiste, metoda biograficzna, metoda pamiętnikarska, „mikrohistorie”, „nowa historia kulturowa”, socjologia wsi

Abstrakt

Tekst zawiera omówienie teoretyczno-metodologicznych zagadnień związanych z wykorzystaniem dokumentów osobistych w polskiej socjologii wsi w pierwszej połowie XX wieku na przykładzie prac Williama Thomasa i Floriana Znanieckiego, Józefa Chałasińskiego, Ludwika Krzywickiego oraz Władysława Grabskiego, z uwzględnieniem ich krytyki na gruncie dawnych oraz współczesnych rozważań. Druga część tekstu dotyczy sporu wokół „metody biograficznej” w socjologii zakorzenionego w debacie nad naukami społecznymi w ogóle, sprowadzającego się do dyskusji nad istotą „wyjaśnienia” oraz „rozumienia” - przeciwstawnymi koncepcjami poznania świata społecznego. Następnie spór między „wyjaśnieniem” oraz „rozumieniem” omówiony został gruncie antropologii wraz z uzasadnieniem takiego ujęcia problemu. W trzeciej części została przedstawiona perspektywa analizy materiałów pamiętnikarskich, nazwana „antropologicznym ujęciem autobiografii”, inna od dotychczas stosowanych w socjologii, opracowana przy wykorzystaniu dorobku antropologii społeczno-kulturowej. Podejście to odwołuje się do szczególnego traktowania pojęć w antropologii - jako swoistych „narzędzi analitycznych”. Przez zbudowanie siatki pojęć można bowiem stworzyć uniwersalną metodologię poprzedzającą materiał empiryczny. Zaproponowana perspektywa pozwala na połączenie elementów „wyjaśnienia” oraz „rozumienia” w obrębie jednej perspektywy analitycznej, polegającej na odłączeniu metody badawczej od określonej teorii. Zagadnienia związane z historycznym charakterem materiałów autobiograficznych zostały omówione przy użyciu podejścia mikrohistorycznego, zaproponowanego przez badaczy nurtu tzw. nowej historii kulturowej.

Bibliografia

Ankersmit F., 2004: Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Universitas, Kraków.

Barth F., Ginrich A., Parkin R., Silverman S., 2007: Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Bertaux D., 1990: Funkcje wypowiedzi autobiograficznych w procesie badawczym. W: J. Włodarek, M. Ziółkowski: Metoda biograficzna w socjologii. PWN, Warszawa – Poznań.

Blumer H., 2007: Interakcjonizm symboliczny: perspektywa i metoda. Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.

Boas F., 2007: Cele badań antropologicznych. W: Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii. Red. E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Bourdieu P., 2007: Szkic teorii praktyki poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów. Wydawnictwo Marek Derewecki, Kęty.

Bukraba-Rylska I., 1994: Samowiedza kulturowa i artystyczna twórców ludowych: studium pewnej korespondencji. PAN, Warszawa.

Bukraba-Rylska I., 2008: Socjologia wsi polskiej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Burszta W.J., Kuligowski W., 2005: Sequel. Dalsze przygody kultury w globalnym świecie. Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA, Warszawa.

Chałasiński J., 1938: Młode pokolenie chłopów: procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce. Spółdzielnia Wydawnicza „Pomoc Oświatowa”, Warszawa.

Cichocki R., 1986: O pewnej możliwości interpretacji „współczynnika humanistycznego”. „Kultura i Społeczeństwo” 4.

Cieślak E., 1979: W kierunku semiotycznej interpretacji współczynnika humanistycznego. „Studia Socjologiczne” 2.

Domańska E., 2005: Mikrohistorie: spotkania w międzyświatach. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Durkheim É., 2000: Zasady metody socjologicznej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Elias N., 1980: Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu. PIW, Warszawa.

Flis M., 1984: Wiodące idee strukturalizmu oxfordzkiego. „Studia Socjologiczne” 3 (94).

Geertz C., 2003: Stan antropologicznej sztuki. W: Zastane światło: antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne. Universitas, Kraków.

Geertz C., 2005: Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury. W: Badanie kultury: elementy teorii antropologicznej. Red. M. Kempy, E. Nowicka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Gellner E., 1995: Pojęcia i społeczeństwo. W: Pojęcie pokrewieństwa i inne szkice. Universitas, Kraków.

Gellner E., 1997: Postmodernizm, rozum, religia. PIW, Warszawa.

Ginrich A., 2007: Kraje niemieckojęzyczne. W: F. Barth, A. Ginrich, R. Parkin, S. Silverman: Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Giza A., 1990: Biografia jako fakt empiryczny i jako kategoria teoretyczna. W: Metoda biograficzna w socjologii. PWN, Warszawa – Poznań.

Grabski W., 1936: Pamiętniki chłopów i środowisko wsi polskiej. „Przegląd Socjologiczny” IV, 3–4.

Grabski W., 2004: System socjologii wsi. W: Prace socjologiczne. SGGW, Warszawa.

Hume D., 2005: Traktat o naturze ludzkiej. Fundacja Aletheia, Warszawa.

Kaniowska K., 1999: Opis – klucz do rozumienia kultury. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź.

Kaniowska K., 2003: Antropologia i problem pamięci. Konteksty: polska sztuka ludowa 57, 3–4.

Korab K., 2004: Władysław Grabski jako socjolog wsi. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

Kuderowicz Z., 1987: Dilthey. Wiedza Powszechna, Warszawa.

Lejeune P., 2001: Wariacje na temat pewnego paktu: o autobiografii. Universitas, Kraków.

Leoński J., 1999: Metoda biograficzna. Hasło w: Encyklopedia socjologii. T II. Oficyna Naukowa, Warszawa.

Lewis O., 1964: Sanchez i jego dzieci. PIW, Warszawa.

Lewis O., 1970: Rodzina Martinezów: życie meksykańskiego chłopa. PIW, Warszawa.

Lewis O., 1976: Nagie życie. PIW, Warszawa.

Lurie N., 1962: Mountain Wolf Woman, Sister of Crushing Thunder. University of Michigan Press, Ann Arbor. DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.7669

Lutyński J., 1990: Metoda biograficzna i sposoby otrzymywania materiałów w badaniach socjologicznych. W: Metoda biograficzna w socjologii. PWN, Warszawa – Poznań.

Metoda biograficzna w socjologii, 1990. Red. J. Włodarek, M. Ziółkowski. PWN, Warszawa – Poznań.

Miles M., Huberman A., 2000: Analiza danych jakościowych. Trans Humana, Białystok.

Nowicka E., 2007: Świat człowieka – świat kultury. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Pamięć, etyka, historia: anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, 2006. Red. E. Domańska. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Pamiętniki chłopów: nr 1–51, 1935. Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.

Pamiętniki chłopów: Serja Druga, 1936. Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.

Radin P., 1926: Crashing Thunder. The autobiography of an American Indian. Appleton, New York – London.

Rokuszewska-Pawełek A., 2002: Chaos i przymus: trajektorie wojenne Polaków – analiza biograficzna. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Rosner K., 2006: Narracja, tożsamość i czas. Universitas, Kraków.

Silverman D., 2008: Prowadzenie badań jakościowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Szacki J., 1986: Znaniecki. Wiedza Powszechna, Warszawa.

Szacki J., 1995: Sto lat socjologii polskiej: od Supińskiego do Szczepańskiego. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Szacki J., 2003: Historia myśli socjologicznej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Świat człowieka – świat kultury: antologia tekstów klasycznej antropologii, 2007. Red. E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Thomas W., Znaniecki F., 1979: Wstęp do Pamiętnika imigranta. W: Chłop polski w Europie i Ameryce. T. 3. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.

Topolski J., 1996: Jak się pisze i rozumie historię: tajemnice narracji historycznej. Rytm, Warszawa.

Turner J., 2004: Struktura teorii socjologicznej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

White H., 2000: Poetyka pisarstwa historycznego. Universitas, Kraków.

Willis P., 2005: Wyobraźnia etnograficzna. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Wincławski W., 2001: Grabski Władysław. Hasło w: Słownik biograficzny socjologii polskiej. T. 1. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Wódz Słońca: autobiografia D. C. Talayesvy, Indianina z plemienia Hopi. 1964, Red. L. Simmons. PIW, Warszawa.

Zalejko G., 1993: Przeciw metodzie (biograficznej). Refleksje nad historycznością biografistyki. W: O biografii i metodzie biograficznej. Red. T. Rzepa, J. Leoński. Wydawnictwo Nakom, Poznań.

Znaniecki F., 1938: Przedmowa. W: J. Chałasiński: Młode pokolenie chłopów: procesy i zagadnienia kształtowania się warstwy chłopskiej w Polsce. T. 1. Spółdzielnia Wydawnicza „Pomoc Oświatowa”, Warszawa.

Znaniecki F., 1984: Miasto w świadomości jego obywateli. PWN, Warszawa – Poznań. Znaniecki F., 2008: Metoda socjologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Pobrania

Liczba pobrań artykułu

264

Strony

62-84

Jak cytować

Pawłowska, K. (2009) „Metoda pamiętnikarska w polskiej socjologii wsi – ujęcie antropologiczne”, Wieś i Rolnictwo. Warszawa, PL, (1 (142), s. 62–84. doi: 10.53098/wir.2009.1.142/04.