Analiza potencjału produkcyjnego oraz sytuacji ekonomiczno-finansowej gospodarstw sadowniczych w regionie Małopolska i Pogórze
DOI:
https://doi.org/10.53098/wir.2023.4.201/04Słowa kluczowe:
produkcja owoców, dopłaty bezpośrednie, działalność operacyjna, wyniki ekonomiczno-finansoweAbstrakt
Celem artykułu było rozpoznanie znaczenia dopłat do działalności operacyjnej w kształtowaniu wyników ekonomicznych gospodarstw sadowniczych regionu Małopolska i Pogórze. Obszar badań obejmował wyodrębniony w ramach FADN Region 800 w Polsce – Małopolska i Pogórze, który charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem agrarnym i rozwojem produkcji sadowniczej. Badania przeprowadzono na podstawie kwestionariusza ankiety w 45 gospodarstwach sadowniczych. W analizie danych zastosowano metodę opisową oraz współczynnik korelacji rang Spearmana. Z przeprowadzonych badań wynika, że sadownicy otrzymywali środki finansowe w postaci dotacji i dopłat unijnych z różnych programów. Najwięcej z nich korzystało z funduszy dostępnych w ramach programów PROW 2007–2013. Bardziej powszechną formą pomocy unijnej były płatności bezpośrednie. Uzyskane środki finansowe przeznaczano głównie na unowocześnienie parku maszynowego oraz bieżące potrzeby (zakup środków do produkcji). Z dokonanych analiz wynika, że w strukturze dochodów części gospodarstw duży był udział dopłat do działalności operacyjnej. Na podstawie korelacji rang Spearmana nie wykazano jednak współzależności między dopłatami i dochodowością oraz rentownością gospodarstw sadowniczych
Bibliografia
ARiMR [Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa] (2019). Sprawozdanie z działalności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za 2018 rok. Warszawa: Departament Analiz i Sprawozdawczości ARiMR. https://www.gov.pl/attachment/2f75761b-e047-4e57-9492-f7ef77223e83 (dostęp: 7.03.2023).
Babuchowska K., Marks-Bielska R. (2012). Inwestycje w gospodarstwach rolnych. W: R. Kisiel, K. Babuchowska, R. Marks-Bielska. Gospodarstwa rolne Polski Wschodniej i skłonność ich właścicieli do inwestowania z wykorzystaniem instrumentów wspólnej polityki rolnej. Toruń: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Toruniu.
BDL GUS [Bank Danych Lokalnych GUS] (2023). https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/podgrup/tablica (dostęp: 5.03.2023).
Bereżnicka J. (2018). Dopłaty do działalności operacyjnej a stabilność finansowa gospodarstw rolnych w krajach Unii Europejskiej. Wieś i Rolnictwo, 3 (180), 113–135. DOI: https://doi.org/10.53098/wir032018/05
Brzozowski P., Marosz A., Zmarlicki K. (2015). Uwarunkowania w produkcji ogrodniczej w Polsce w 2015 roku. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa.
Czekaj T. (2008). Techniczna efektywność gospodarstw rolniczych a skłonność do korzystania ze wsparcia inwestycji środkami publicznymi. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 3, 31–44.
Czudec A., Kata R., Miś T., Zając D. (2008). Rola lokalnych instytucji w przekształceniach rolnictwa o rozdrobnionej strukturze gospodarstw. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Demidziuk U. (2003). Programy nowej orientacji PHARE realizowane w Polsce. Warszawa: Urząd Komitetu Integracji Europejskiej.
Felczak T. (2015). Źródła finansowania działalności indywidualnych gospodarstw rolniczych w opinii zarządzających. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 855: Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, 74 (2), 83–91.
Figura M. (2017). Wyniki ekonomiczno-finansowe gospodarstw z uprawami polowymi na tle gospodarstw nastawionych na pozostałą produkcję roślinną oraz gospodarstw ogółem w Polsce. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 104 (1), 110–120. DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2017.104.1.8
Goraj L., Mańko S. (2009). Rachunkowość i analiza ekonomiczna w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Warszawa: Difin.
Grzelak A. (2013). Ocena procesów inwestycyjnych w rolnictwie w Polsce w latach 2000–2011. Journal of Agribusiness and Rural Development, 2 (28), 111–120.
Józwiak W. (red.) (2014). Efektywność, koszty produkcji i konkurencyjność gospodarstw rolnych obecnie i w perspektywie średnio- oraz długookresowej. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
Józwiak W., Kagan A. (2008). Gospodarstwa towarowe a gospodarstwa wielkotowarowe. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria G: Ekonomika Rolnictwa, 95 (1), 22–30. DOI: https://doi.org/10.22630/RNR.2008.95.1.3
Kołodziejczyk D. (2008). Relacje rolników z lokalnymi instytucjami wspierającymi gospodarstwa rolne w świetle badań empirycznych. W: B. Czyżewski, M. Gospodarowicz,
D. Kołodziejczyk, D. Lidke, A. Matuszczak, A. Wasilewska, A. Wasilewski (red.). Rola instytucji w modernizacji gospodarstw rolnych. Seria: Ekonomiczne i Społeczne Uwarunkowania Rozwoju Polskiej Gospodarki Żywnościowej po Wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Program Wieloletni 2005–2009, nr 103. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
Komorowska D. (2018). Wyniki produkcyjne i ekonomiczne gospodarstw ogrodniczych. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 18 (1), 111–120. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2018.18.1.10
Komorowska D. (2017). Efektywność gospodarowania zasobami w gospodarstwach sadowniczych. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 17 (3), 187–194. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2017.17.3.65
Kulawik J. (2003). Kredytowanie i finansowanie rolnictwa w przededniu integracji z Unią Europejską. Część I. Bank i Kredyt, 6, 29–42.
Kusz D. (2013a). Inwestycje produkcyjne w gospodarstwach rolniczych korzystających ze wsparcia finansowego Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 103, 67–77.
Kusz D. (2013b). Rola lokalnych organizacji w procesie modernizacji gospodarstw rolniczych.
Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 15 (3), 199–204.
Kusz D. (2012). Efekty działalności inwestycyjnej w gospodarstwach rolniczych korzystających z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 14 (3), 227–231.
Kusz D. (2008). Inwestycje rzeczowe w wybranych gospodarstwach rolniczych Podkarpacia. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 10 (3), 362–367.
Łuczka-Bakuła W. (2013). Development of organic farming vs the support from the RDP 2004–2006 (rural development programme) and RDP 2007–2013. Journal of Agribusiness and Rural Development, 30 (4), 161–175.
Marcysiak A., Marcysiak A. (2009). Źródła finansowania działalności bieżącej i inwestycyjnej gospodarstw rolnych. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 9 (24), 119–127. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2009.9.60
Mickiewicz B., Prus P., Mickiewicz A. (2015). Analiza porównawcza instrumentów wspierania WPR w ramach wieloletniej perspektywy finansowej 2014–2020 w stosunku do WPR 2007–2013. Europa Regionum, 22, 211–226. DOI: https://doi.org/10.18276/er.2015.22-16
Mikołajczyk J. (2010). Wyniki ekonomiczne a nakłady inwestycyjne w indywidualnych gospodarstwach rolnych uczestniczących w polskim FADN w zależności od ich typu rolniczego. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 10 (1), 91–100. DOI: https://doi.org/10.22630/PRS.2010.10.1.10
Mikołajczyk J. (2006). Inwestycje rolnicze w Polsce w latach 1990–2005. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 9 (1), 316–319.
MRiRW [Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi] (2018). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 października 2018 r. w sprawie zaliczek na poczet płatności bezpośrednich za 2018 r. Dz.U. 2018 poz. 1956. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001956 (dostęp: 25.01.2023).
MRiRW (2012). Przykłady projektów zrealizowanych w gospodarstwach rolnych w ramach PROW 2007–2013. https://archiwum.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/Publikacjebiblioteka/Informatory_MiNROL/PrzykL___ady_projektAlw_zrealizowanych_w_gospodarstwach_rolnych_w_ramach_PROW_2007-2013.pdf (dostęp: 25.01.2023).
Mynarski S. (2003). Analiza danych rynkowych i marketingowych z wykorzystaniem programu Statistica. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.
Nachtman G. (2021). Rolnictwo ekologiczne w Polsce wobec działań na rzecz jego rozwoju. Wiadomości Statystyczne, 66 (7), 24–43. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.0352
Nosecka B. (red.) (2021). Rynek Owoców i Warzyw. Stan i Perspektywy. Seria: Analizy Rynkowe, nr 59.
Nosecka B. (red.) (2014). Rynek Owoców i Warzyw. Stan i Perspektywy. Seria: Analizy Rynkowe, nr 45.
Nosecka B. (red.) (2013). Ocena konkurencyjności wewnętrznej i zewnętrznej sektora rolno-spożywczego ze szczególnym uwzględnieniem sektora ogrodniczego. Seria: Konkurencyjność Polskiej Gospodarki Żywnościowej w Warunkach Globalizacji i Integracji Europejskiej. Program Wieloletni 2011–2014, nr 69. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
Olewnicki D. (2010). Przemiany wybranych czynników ekonomicznych gospodarki sadowniczej i warzywniczej w gospodarce żywnościowej w latach 1980–2008. Zeszyty Naukowe Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, 18, 167–180.
Pizło W. (2013). Gospodarowanie w sadownictwie Grójca i Warki. Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarstw domowych. Cz. 2: Raport z badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Pizło W. (2011a). Economic situation of the Polish fruit growers in the period 1999–2009. ACTA Oeconomia, 10 (3), 123–134.
Pizło W. (2011b). Gospodarowanie w sadownictwie Grójca i Warki. Region, klastry, gospodarstwa sadownicze. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Poczta W., Czerwińska-Kayzer D. (2001). Skłonność do inwestowania w gospodarstwach indywidualnych przy wykorzystaniu kredytów preferencyjnych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 4–5, 34–46.
Podstawka M. (2000). System finansowy w rolnictwie na tle integracji Polski z UE. Warszawa: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.
PROW (2014). Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020. https://www.gov.pl/documents/912055/913531/Program_Rozwoju_Obszar%C3%B3w_Wiejskich_na_lata_2014-2020.pdf/0775b248-4719-35df-c44b-e81ffe4e977a (dostęp: 25.01.2023).
PROW (2007). Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013. https://www.arimr.gov.pl/programy-2002-2013/prow-2007-2013.html (dostęp: 25.10.2019).
PROW (2004). Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004–2006. https://archiwum.arimr.gov.pl/programy-2002-2013/plan-rozwoju-obszarow-wiejskich-2004-2006.html (dostęp: 25.01.2023).
Runowski H. (1994). Koncentracja produkcji zwierzęcej. Warszawa: Fundacja „Rozwój SGGW”.
Rysz M., Szymańska E.J. (2023). Czynniki zmian w produkcji owoców w teorii i praktyce na przykładzie Małopolski i Pogórza. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
Ryś-Jurek R., Stefko O. (2012). Wyniki produkcyjne i ekonomiczne gospodarstw ogrodniczych według ich wielkości ekonomicznej w Polsce i w UE-27 w 2009 roku na podstawie danych FADN. Wieś i Rolnictwo, 156 (3), 113–129.
Soliwoda M. (2017). Przegląd podejść metodycznych i badań empirycznych dotyczących zachowań inwestycyjnych rolników i oceny dotacji na rozwój rolnictwa na poziomie mikro. W: M. Soliwoda (red.). Subsydia a ekonomika, finanse i dochody gospodarstw rolniczych (3) (s. 25–42). Seria: Monografie Programu Wieloletniego 2015–2019, 59. Warszawa: Wydawnictwo IERiGŻ-PIB.
Spychalski G. (2008). Krajowe instrumenty wspierania rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Acta Scientiarum Polonorum. Oeconomia, 7 (2), 91–101.
Stanisz A. (2006). Przystępny kurs statystyki z wykorzystaniem programu STATISTICA PL na przykładach z medycyny. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Statsoft.
Tomkiewicz E. (2010). Podstawowe instrumenty regulowania polityki rynkowo-dochodowej. W: A. Jurcewicz (red.). Prawo i Polityka Rolna Unii Europejskiej. Seria: System Prawa Unii Europejskiej. Podręcznik, t. 26. Warszawa: Instytut Wydawniczy EuroPrawo.
Wojtasik B. (2006). Dopłaty bezpośrednie – nowy instrument finansowy w rolnictwie. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 2, 89–97.
Zawojska A. (2008). Uwarunkowania i kanały finansowania rolnictwa w Polsce. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 65, 98–108. DOI: https://doi.org/10.22630/EIOGZ.2008.65.29
Zegar J.S. (2003). Strategia polskiego rolnictwa po akcesji do UE. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, 3, 159–168.
